DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Piramidowicz, Dorota: Wpływy baroku wileńskiego na architekturę i wyposażenie kościoła bernardynów w Grodnie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0449
439
DOROTA PIRAMIDOWICZ
Kbz^zawa, /n^ątzzt SzZrzkz A4A
RA(PWT bu/vAzz wzYc/ź.szizcgzż na WY/zzA/bzz/y
7 U'1'pO.SYYŻC/ZZ'c CrZ.ŚCZoG bcznZYZZY/r'/ZÓH' W G/Y7<:/zZZ'c
agadnienia historyczne i artystyczne związane z grodzieńskim kościołem i klaszto-
rem bernardyńskim pojawiały się w literaturze już od połowy XIX w. Były to hasła
^ w encyklopediach, passusy w publikacjach dotyczących historii bernardynów, od-
nośne fragmenty w przewodnikach turystycznych, jak również notatki prasowe. Obiekt
wspomniany był także w kilkunastu publikacjach o charakterze naukowym, lecz jedynym,
jak dotychczas, jego monograficznym omówieniem jest opracowanie pióra autorki niniej-
szego tekstu*.
Górujący nad miastem monumentalny zespół architektoniczny tworzą nagromadzone
w ciągu kilku wieków, odrębne stylowo formy architektoniczne. Najstarszą z nich jest
gotyckie prezbiterium, relikt pierwszego fundowanego na tym miejscu kościoła, datowa-
nego na lata 1595-1600. Kolejne segmenty - korpus nawowy oraz klasztor - pochodzą
następnej epoki stylowej i związane sąz działalnościąmuratorów lubelskich. Fasadę świą-
tyni (il. 1) wystawiono ok. 1685 r., a stojąca przy niej w linii zachodniego skrzydła klasz-
toru masywna wieża zyskała dwie górne kondygnacje tuż po połowie XVIII w. Ostatnią
znaczącą zmianą w wyglądzie bryły kościoła, która nastąpiła w latach 1780-1790, było
dostawienie przed fasadą czworobocznej kruchty. Anonimowy budowniczy usytuował ją
na osi nawy głównej i zamiast dostosować się do istniejących podziałów elewacji fronto-
wej, w znacznym stopniuje rozchwiał (przesunięcie kruchty w kierunku południowym
wyraźnie uwypukliło brak symetrii fasady)^.
Nadbudowa bernardyńskiej dzwonnicy miała miejsce po 1753 r., kiedy to Grodno dwu-
krotnie nawiedziły duże pożary (20 maja i 21 września), których skutki zaznaczył na pla-
nie miasta architekt Johann Georg Móserh Poważne straty ponieśli wówczas między
innymi bernardyni: spłonęły dachy kościoła i klasztoru, ogień naruszył konstrukcję wieży
' Dorota PIRAMIDOWICZ, KoAzAgazy/JJny y w. Zna/ezzenzJ Krzyża 5w. z Jawny łia^zfor JernazYJwBw w GJoJnze,
MatezaaA Jo Jzz'g/ów .szL/ł: ^a^aJre/' zza zzeznzJc/z rwc/zoJnzcA Jawne/' ^eczypo.sycJJe/, cz. IV, KoAzoJy z ł/ayz/ozy
rzynzAokafo/zcbe Jawnego wo/ewóJzZwa Aocłzego, t. 1, [w druku], tu zebrana obszerna literatura.
^ Dorota KUTY [PIRAMIDOWICZ], „Kościół i klasztor pobemardyński w Grodnie", [w:] ózhzka zz'enz ws'cAoJnz'c/z
Jbeczyyo^o/zYę/'YW-AKWw., red. Jerzy LILEYKO, Lublin 2000, s. 401-402.
' Drezno, Sachsischen Staatsarchiv. Hauptstatsarchiv, Schr. VII, Fach. 90, Nr 6 (odbitka IS PAN, nr neg. 51093); publi-
kacja: Stanisław SZYMAŃSKI, „Urbanistyczno-architektoniczne fomrowanie się Grodna w okresie od XIV do XVIII
wieku", ^ocznz'kbz'aAs'Zockz', IX, 1968-1969, s. 240; Jerzy KOWALCZYK, „Pałace i dwory późnobarokowe w mieście
sejmowym Grodnie", [w:] SzAkazzezn ws'c/zoJnz'c/z ..., s. 485, il. 16.
DOROTA PIRAMIDOWICZ
Kbz^zawa, /n^ątzzt SzZrzkz A4A
RA(PWT bu/vAzz wzYc/ź.szizcgzż na WY/zzA/bzz/y
7 U'1'pO.SYYŻC/ZZ'c CrZ.ŚCZoG bcznZYZZY/r'/ZÓH' W G/Y7<:/zZZ'c
agadnienia historyczne i artystyczne związane z grodzieńskim kościołem i klaszto-
rem bernardyńskim pojawiały się w literaturze już od połowy XIX w. Były to hasła
^ w encyklopediach, passusy w publikacjach dotyczących historii bernardynów, od-
nośne fragmenty w przewodnikach turystycznych, jak również notatki prasowe. Obiekt
wspomniany był także w kilkunastu publikacjach o charakterze naukowym, lecz jedynym,
jak dotychczas, jego monograficznym omówieniem jest opracowanie pióra autorki niniej-
szego tekstu*.
Górujący nad miastem monumentalny zespół architektoniczny tworzą nagromadzone
w ciągu kilku wieków, odrębne stylowo formy architektoniczne. Najstarszą z nich jest
gotyckie prezbiterium, relikt pierwszego fundowanego na tym miejscu kościoła, datowa-
nego na lata 1595-1600. Kolejne segmenty - korpus nawowy oraz klasztor - pochodzą
następnej epoki stylowej i związane sąz działalnościąmuratorów lubelskich. Fasadę świą-
tyni (il. 1) wystawiono ok. 1685 r., a stojąca przy niej w linii zachodniego skrzydła klasz-
toru masywna wieża zyskała dwie górne kondygnacje tuż po połowie XVIII w. Ostatnią
znaczącą zmianą w wyglądzie bryły kościoła, która nastąpiła w latach 1780-1790, było
dostawienie przed fasadą czworobocznej kruchty. Anonimowy budowniczy usytuował ją
na osi nawy głównej i zamiast dostosować się do istniejących podziałów elewacji fronto-
wej, w znacznym stopniuje rozchwiał (przesunięcie kruchty w kierunku południowym
wyraźnie uwypukliło brak symetrii fasady)^.
Nadbudowa bernardyńskiej dzwonnicy miała miejsce po 1753 r., kiedy to Grodno dwu-
krotnie nawiedziły duże pożary (20 maja i 21 września), których skutki zaznaczył na pla-
nie miasta architekt Johann Georg Móserh Poważne straty ponieśli wówczas między
innymi bernardyni: spłonęły dachy kościoła i klasztoru, ogień naruszył konstrukcję wieży
' Dorota PIRAMIDOWICZ, KoAzAgazy/JJny y w. Zna/ezzenzJ Krzyża 5w. z Jawny łia^zfor JernazYJwBw w GJoJnze,
MatezaaA Jo Jzz'g/ów .szL/ł: ^a^aJre/' zza zzeznzJc/z rwc/zoJnzcA Jawne/' ^eczypo.sycJJe/, cz. IV, KoAzoJy z ł/ayz/ozy
rzynzAokafo/zcbe Jawnego wo/ewóJzZwa Aocłzego, t. 1, [w druku], tu zebrana obszerna literatura.
^ Dorota KUTY [PIRAMIDOWICZ], „Kościół i klasztor pobemardyński w Grodnie", [w:] ózhzka zz'enz ws'cAoJnz'c/z
Jbeczyyo^o/zYę/'YW-AKWw., red. Jerzy LILEYKO, Lublin 2000, s. 401-402.
' Drezno, Sachsischen Staatsarchiv. Hauptstatsarchiv, Schr. VII, Fach. 90, Nr 6 (odbitka IS PAN, nr neg. 51093); publi-
kacja: Stanisław SZYMAŃSKI, „Urbanistyczno-architektoniczne fomrowanie się Grodna w okresie od XIV do XVIII
wieku", ^ocznz'kbz'aAs'Zockz', IX, 1968-1969, s. 240; Jerzy KOWALCZYK, „Pałace i dwory późnobarokowe w mieście
sejmowym Grodnie", [w:] SzAkazzezn ws'c/zoJnz'c/z ..., s. 485, il. 16.