DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Żukowski, Jacek: Architektura okazjonalna na uroczystości zaślubin i koronację Ludwiki Marii Gonzagi w roku 1646
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0067
ARCHITEKTURA OKAZJONALNA NA UROCZYSTOŚCI ZAŚLUBIN I KORONACJĘ LUDWIKI MARII GONZAGI
61
w/ńźJztń, % /o óy/et /V/Yt77?tAt /Ytczey goe/ttu .ś/tt/ucótt u/z poJztwrt. JJ/yy/euYt/u Me, <2 /?e górze
/m/ Aeró /tY/ttutLsń/ Mep^Me/' roóoA; óo ń/uńy .srę yą oMMerMo, owe //7/e /jrzeAjTTiu/oA'
^tę-h W niejakim pośpiechu miejski syndyk zaplanował, polecił wykonać i kierował bu-
dową owego łuku wznoszonego przed Dworem Artusa w dzień przybycia dostojnego or-
szaku oraz przez całą następną noc. Wieczorem ulice oświetlono pochodniami z drzewa
sosnowego. Następnego ranka odprawiono mszę św. w kościele franciszkanów, po której
zaprezentowano uroczyście ArerMer^p/ortu. Wcześniej jednak zorganizowano szczególne
widowisko. Jak donosiła Gazu/tu <W FAmcg mieszkańcy Elbląga zaaranżowali w środku
ulicy lasek z gałęzi świerków, które obciążyli rozmaitego gatunku owocami. Ku zachwy-
towi monarchini i jej świty, kroczącej po drodze wysłanej kobiercami, zaprezentowano
zawody w strącaniu 1 zbieraniu owych „Duktów". Pośrodku gaiku stała rzeczona pirami-
da, wykonana z drewna pokrytego malowanym płótnem, dekorowana portretami królew-
skich małżonków oraz królów Polski i Francji^. Postument szerokości 4 łokci (231,2 cm)
i wysokości 3,5 łokcia (202,3 cm) wspierał dwuczłonowy obelisk (wys. 8 + 7 łokcia,
łącznie 867 cm), zewnątrz ozdobiony zielonymi gałązkami. U jego podstaw oraz na coko-
le z obu stron można było dostrzec inskrypcję dedykacyjną, na koronującej go kuli zaś
słowa odnoszące się do umieszczonej powyżej, podwójnej lilii: GELIDIS ILLAESA SUB
ARCTIS, „Nietknięta na mroźnej północy" (aneks H/C,D,E,Fph Gdy monarchini pode-
szła, konstrukcja rozsunęła się i podzieliła na dwie, złączone u góry części, tworząc por-
tyk, na którym można było przeczytać łacińskie wiersze ku chwale królowej, stanowiące
główne przesłanie dekoracji. Kreowały jąna nimfę Alojzę, rozbijającą lodowe góry i roz-
tapiającą sarmackie śniegi. Przy okazji włodarze miejscy jeszcze raz uderzyli się w piersi
za zdradę z czasów inwazji Gustawa II Adolfa (II/A,B). Wśród gałązek z różnokolorowy-
mi kwiatami, z góiy zstąpił anioł z koroną zamkniętą, którą obniżył nad głowę Jej Kró-
lewskiej Mości, co zostało powitane wiwatami przez mieszkańców zgromadzonych
wzdłuż dróg przedmieścia oraz miastaW Ludwika Maria uhonorowała stosowną zapłatą
Frydeiyka Zamehla (1590-1647), autora kunsztownych inskrypcji, wydanych w rozsze-
rzonej (uwzględniającej inne dekoracje okolicznościowe?) wersji drukienfA Ponad 11-
metrowa konstrukcja, której rysunki projektowe (w wersji otwartej i zamkniętej),
dołączone do rękopisu Izraela Hoppego zachowały się w gdańskim archiwum (il. 8, 9,
9a)^, kosztowała miasto 516 florenówA Z całym sztafażem „ogrodu miłości" zapowia-
dającym urodzajność i płodność, często spotykanym w epitalamiach, wpisywała się
w tradycyjny motyw mobilnego, otwierającego się obelisku, nierzadko wykorzystywany
3' RADZIWIŁŁ, op. cit., s. 479; CHROŚCICKf 3ztAa ipo/ityA..., s. 149, 165-166.
^ LABOUREUR, op. cit., s. 176.
^ Motyw stanowiący przetworzenie wątku z bramy triumfalnej ku czci Władysława IV z 1636 roku, APGd, rkps 494/
654, s. 583.
^ Gazette & ŁAmce, 18 kwietnia 1646 (z datą 23 lutego), nr 39 E^aoyr/ma+e, s. 258-259.
^ Poeta wołał o "naszej Dianie": tVocq p7-ze777zAza/a go/ mężowy / Łuna; ge/y pazeVa/a /Aid aa aie/a'e, / 777aie/Ae
gwiaze/y Araci/y MaA. [...] RA/zicie G/o/iee i Cy^tf/A 6 Mrocze dwiat/a aie5a. / C/70Ć y'as*aa yeALana, / o<7 5/oaca
otrzy777M/'e dwiat/o. [...] 3i/y i d/aA / r/oVarcza rwzyVF'777 rzeczoag / /ecz wsze/F Ja/" Cy^/k/F / poc/roJzi or/ samego
dwiat/a s7oT7ecz77ego. / Gr/y FF/ t/wzczy Fę o wszysAic/?, / Ad/owa 771'eFe ąożyiA MF/eytwa, Fridericus ZAMELIUS,
Epig7Y!77?77i. /?egio7T777 7 Afa77zpa/as' a/te7y Elbląg 1646, k. 3v, 4r, 9v, lOr. Co znamienne, pracę zadedykowano królowi
Władysławowi.
^ Być może autorem rysunku był pozostający pod wpływem manieryzmu niderlandzkiego Heinrich Vitus, działający
w Elblągu w latach 1640-1650, Wiesława RYNKIEWICZ-DOMINO, „Sztuka, literatura, muzyka, teatr", [w:] AHteAa
Nd/qga, t. 2, cz. 2, red. Andrzej GROTH, Gdańsk 1997, s. 177-220, tu: 199.
^ APGd, rkps 492/846, s. 648.
61
w/ńźJztń, % /o óy/et /V/Yt77?tAt /Ytczey goe/ttu .ś/tt/ucótt u/z poJztwrt. JJ/yy/euYt/u Me, <2 /?e górze
/m/ Aeró /tY/ttutLsń/ Mep^Me/' roóoA; óo ń/uńy .srę yą oMMerMo, owe //7/e /jrzeAjTTiu/oA'
^tę-h W niejakim pośpiechu miejski syndyk zaplanował, polecił wykonać i kierował bu-
dową owego łuku wznoszonego przed Dworem Artusa w dzień przybycia dostojnego or-
szaku oraz przez całą następną noc. Wieczorem ulice oświetlono pochodniami z drzewa
sosnowego. Następnego ranka odprawiono mszę św. w kościele franciszkanów, po której
zaprezentowano uroczyście ArerMer^p/ortu. Wcześniej jednak zorganizowano szczególne
widowisko. Jak donosiła Gazu/tu <W FAmcg mieszkańcy Elbląga zaaranżowali w środku
ulicy lasek z gałęzi świerków, które obciążyli rozmaitego gatunku owocami. Ku zachwy-
towi monarchini i jej świty, kroczącej po drodze wysłanej kobiercami, zaprezentowano
zawody w strącaniu 1 zbieraniu owych „Duktów". Pośrodku gaiku stała rzeczona pirami-
da, wykonana z drewna pokrytego malowanym płótnem, dekorowana portretami królew-
skich małżonków oraz królów Polski i Francji^. Postument szerokości 4 łokci (231,2 cm)
i wysokości 3,5 łokcia (202,3 cm) wspierał dwuczłonowy obelisk (wys. 8 + 7 łokcia,
łącznie 867 cm), zewnątrz ozdobiony zielonymi gałązkami. U jego podstaw oraz na coko-
le z obu stron można było dostrzec inskrypcję dedykacyjną, na koronującej go kuli zaś
słowa odnoszące się do umieszczonej powyżej, podwójnej lilii: GELIDIS ILLAESA SUB
ARCTIS, „Nietknięta na mroźnej północy" (aneks H/C,D,E,Fph Gdy monarchini pode-
szła, konstrukcja rozsunęła się i podzieliła na dwie, złączone u góry części, tworząc por-
tyk, na którym można było przeczytać łacińskie wiersze ku chwale królowej, stanowiące
główne przesłanie dekoracji. Kreowały jąna nimfę Alojzę, rozbijającą lodowe góry i roz-
tapiającą sarmackie śniegi. Przy okazji włodarze miejscy jeszcze raz uderzyli się w piersi
za zdradę z czasów inwazji Gustawa II Adolfa (II/A,B). Wśród gałązek z różnokolorowy-
mi kwiatami, z góiy zstąpił anioł z koroną zamkniętą, którą obniżył nad głowę Jej Kró-
lewskiej Mości, co zostało powitane wiwatami przez mieszkańców zgromadzonych
wzdłuż dróg przedmieścia oraz miastaW Ludwika Maria uhonorowała stosowną zapłatą
Frydeiyka Zamehla (1590-1647), autora kunsztownych inskrypcji, wydanych w rozsze-
rzonej (uwzględniającej inne dekoracje okolicznościowe?) wersji drukienfA Ponad 11-
metrowa konstrukcja, której rysunki projektowe (w wersji otwartej i zamkniętej),
dołączone do rękopisu Izraela Hoppego zachowały się w gdańskim archiwum (il. 8, 9,
9a)^, kosztowała miasto 516 florenówA Z całym sztafażem „ogrodu miłości" zapowia-
dającym urodzajność i płodność, często spotykanym w epitalamiach, wpisywała się
w tradycyjny motyw mobilnego, otwierającego się obelisku, nierzadko wykorzystywany
3' RADZIWIŁŁ, op. cit., s. 479; CHROŚCICKf 3ztAa ipo/ityA..., s. 149, 165-166.
^ LABOUREUR, op. cit., s. 176.
^ Motyw stanowiący przetworzenie wątku z bramy triumfalnej ku czci Władysława IV z 1636 roku, APGd, rkps 494/
654, s. 583.
^ Gazette & ŁAmce, 18 kwietnia 1646 (z datą 23 lutego), nr 39 E^aoyr/ma+e, s. 258-259.
^ Poeta wołał o "naszej Dianie": tVocq p7-ze777zAza/a go/ mężowy / Łuna; ge/y pazeVa/a /Aid aa aie/a'e, / 777aie/Ae
gwiaze/y Araci/y MaA. [...] RA/zicie G/o/iee i Cy^tf/A 6 Mrocze dwiat/a aie5a. / C/70Ć y'as*aa yeALana, / o<7 5/oaca
otrzy777M/'e dwiat/o. [...] 3i/y i d/aA / r/oVarcza rwzyVF'777 rzeczoag / /ecz wsze/F Ja/" Cy^/k/F / poc/roJzi or/ samego
dwiat/a s7oT7ecz77ego. / Gr/y FF/ t/wzczy Fę o wszysAic/?, / Ad/owa 771'eFe ąożyiA MF/eytwa, Fridericus ZAMELIUS,
Epig7Y!77?77i. /?egio7T777 7 Afa77zpa/as' a/te7y Elbląg 1646, k. 3v, 4r, 9v, lOr. Co znamienne, pracę zadedykowano królowi
Władysławowi.
^ Być może autorem rysunku był pozostający pod wpływem manieryzmu niderlandzkiego Heinrich Vitus, działający
w Elblągu w latach 1640-1650, Wiesława RYNKIEWICZ-DOMINO, „Sztuka, literatura, muzyka, teatr", [w:] AHteAa
Nd/qga, t. 2, cz. 2, red. Andrzej GROTH, Gdańsk 1997, s. 177-220, tu: 199.
^ APGd, rkps 492/846, s. 648.