DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Żukowski, Jacek: Architektura okazjonalna na uroczystości zaślubin i koronację Ludwiki Marii Gonzagi w roku 1646
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0074
68
JACEK ŻUKOWSKI
monarchinią wyobrażono Władysława-Febusa na skrzydlatym zaprzęgu wśród chmur. Po
prawej umieszczono wyposażoną w herb rz/óo
7^czę/' wzńźę (IV/8), na bramie której ukazano personifikację wierności (Fz'uUs*), obok zaś
ustawiono zwieńczoną wawrzynem figurę cnoty retelskiej. Na antytetycznie ulokowanym
obelisku (po lewej) nie zabrakło solarnego emblemu z lemrnąnawiązującą do herbu księż-
niczki: NON MUTUATA LUCE („Nie użyczonym światłem") oraz personifikacji cnoty
niwerneńskiej (IV/9). Powrócił tu gdański motyw królewskiego słońca rodzącego tęczę^.
Na polach poniżej, obok scen z historii wojen mantuańskich, uczestnicy uroczystości po-
dziwiali nakreślone pędzlami krakowskich malarzy metafory pojęcia honoru i sławy
(Nm?7<3 Mc7ifc7W777). Całość wieńczyła estrada, „gdzie muzyka grała włoska w różne in-
strumental oraz tempietto ukoronowane ruchomą figurą polskiego orła: 72% wArzcńzz 7?<2
guńce Atu/ orze/ ń/uĄ, który A A EAz 77777/, tukżc 72u rogucń cztcTucń 07ńów czuTi^ycń w/c/k/cń,
/ukżc 77u wzcżyczkc/ck ypzczrzAtyck, u gu/A/ 77u wz'rwzcAr, 77c/ k/ÓTi-ck A/u/z, któz^zy .skczi'c/Az
7Y)z/7o.śc'z'c7Yz/z .szcz'okzz z zcz.ś, żc .s'/7zz.szczcz/z' zzzisko, oózYŹcczzz /uń/ gAwćzznz kzz Aro7my'u7Z.S'kz'c/
Ó7*uz77ze z zrzó 5*zę okz^eu/z kzz Tąwzkowz) gńp AzU/eAtwo ńc/z Afoóó p^zgAc/zuńz. W świetle
głównej arkady, pozłacany u77zeń .sgzzAzczczt .s'z'c, trzyzTZYZ/ąc w /edzze/ ręce kozYizzę, <2 AuzgA/
wzńzzAc kokkowy. Zstępujący z symbolicznych niebios Kupidyn powtarzał w zmodyfiko-
wanej wersji wspomniany motyw elbląski, od lat utrwalony już pod polskim niebem^.
Drugą,g7C777ćz/ow<272<ę w zUżzie/zgrzzy / wzer^ze bramę (szkicowa rekonstrukcja: il. 13 H),
zdobioną (do jej montażu zużyto 14 funtów kleju!) weń/zzg kuzży .ńcz-zcgo Ezyrzzzu zYZ/cy,
wzniesiono zgodnie z utrwalonym zwyczajem na ulicy Grodzkiej, obok kamienicy Pipa-
nowskiej (przy skrzyżowaniu obecnej ul. Poselskiej). Koronował ją obelisk zwieńczony
kulą, na której stał cuzet 77 rz /czkzc/ 7?oz/zc, kzczĄ z z^zAzepzzzzyzTzz .skzmY/kzzzzz. Szyję ptaka
(przez agentów gdańskich opatrznie utożsamionego z łabędziem) otaczał diadem. Poni-
żej, podobnie jak w przypadku poprzedniej konstrukcji, wzniesiono trybunę dla muzyków
(przygrywała kapela zamku krakowskiego). W podłuczu arkady przymocowano herby
miejskie z motywem Orła Białego. Nad bocznymi arkadami można było podziwiać tarcze
z emblematami (IV/10). Dwa z nich zostały skrótowo przerysowane przez wysłannika
gdańskiego, który zapewne odnotował ich podobieństwo do rodzimych dekoracji sprzed
kilku miesięcy, dostrzegając ich wagęjako streszczenia całego programu ideowego. Słoń-
ce i księżyc (ten ostatni zzpErzorg /oco, jak stwierdził obserwator) z lemmatem UNDE
LUX INDE CORONA („Skąd światło, stamtąd korona") puentowały astrologiczne pro-
gnostyki omawianych uroczystości. Otwarta korona przybrana siedmioma gwiazdami, ku
której wzlatywał czarny orzeł, z inskrypcją ISTA DECENT MEAM DIADEMATA DI-
YAM („Te diademy są stosowne dla mojej bogini") deEniowała ich cel. Po bokach umiesz-
czono dedykacje: z lewej dla Władysława-Herkulesa, skierowaną do miasta stołecznego
oraz drugą, poświeconą Ludwice-Palladzie, a retoiycznie adresowaną do Rzeczypospoli-
tej^'. 2 sług zYzzAyzTgpc/z w wartych 20 florenów liberiach z pętlicami asystowało przy jednym
z łuków triumfalnych, wpatrując się w galowy, żółtawo-zielony /zrzózY królewski, w którym
zamiast pasamonów ^zLzkz AwzAuwzg ^rzńzozzg óeńp ńzuzzzezzAwu. Na obu bramach roz-
79 MORKA. op. cit., s. 570.
^ 5*g7^777SS7 777 7 7772/776 Po2e7727SS77777'..., k. Cr.
ZA<A Aó/ów 7 CCzgAgoMr'cA, goczqwszy o<7 Ac/za gzAiwzggo gz-zezMarcuza GoAAE'ego Aw/zzA Czwzn^E'ggo
spzsazzy, z zEżzzyc/z azzZczńw 7 z wAńozzzoscAowzzgtyc/z, zrAz/ 7A9, Biblioteka XX. Czartoryskich, rkps 1320, k. 323-
325, cytat za: ROŻEK, AoczysZoAz'..., s. 77-78; Pierre Des NOYERS, MAzoirg Az royagg & MaJazzzg Loizzsg Mazi'g
& Cczzzayrzg & CAvgs yozzr aNgrprgzzAg possgssAzz & A cozr/uwzg A f o/oyzzg g/ ęzzg/ęzzgs zYzzzarązrgs & g/zosgs z/zzz
/177 sozzt gzrrz'vggs Azzzs cg /rays', kopia z 1821 r., Bibl. XX. Czart., rkps 1970, s. 101.
JACEK ŻUKOWSKI
monarchinią wyobrażono Władysława-Febusa na skrzydlatym zaprzęgu wśród chmur. Po
prawej umieszczono wyposażoną w herb rz/óo
7^czę/' wzńźę (IV/8), na bramie której ukazano personifikację wierności (Fz'uUs*), obok zaś
ustawiono zwieńczoną wawrzynem figurę cnoty retelskiej. Na antytetycznie ulokowanym
obelisku (po lewej) nie zabrakło solarnego emblemu z lemrnąnawiązującą do herbu księż-
niczki: NON MUTUATA LUCE („Nie użyczonym światłem") oraz personifikacji cnoty
niwerneńskiej (IV/9). Powrócił tu gdański motyw królewskiego słońca rodzącego tęczę^.
Na polach poniżej, obok scen z historii wojen mantuańskich, uczestnicy uroczystości po-
dziwiali nakreślone pędzlami krakowskich malarzy metafory pojęcia honoru i sławy
(Nm?7<3 Mc7ifc7W777). Całość wieńczyła estrada, „gdzie muzyka grała włoska w różne in-
strumental oraz tempietto ukoronowane ruchomą figurą polskiego orła: 72% wArzcńzz 7?<2
guńce Atu/ orze/ ń/uĄ, który A A EAz 77777/, tukżc 72u rogucń cztcTucń 07ńów czuTi^ycń w/c/k/cń,
/ukżc 77u wzcżyczkc/ck ypzczrzAtyck, u gu/A/ 77u wz'rwzcAr, 77c/ k/ÓTi-ck A/u/z, któz^zy .skczi'c/Az
7Y)z/7o.śc'z'c7Yz/z .szcz'okzz z zcz.ś, żc .s'/7zz.szczcz/z' zzzisko, oózYŹcczzz /uń/ gAwćzznz kzz Aro7my'u7Z.S'kz'c/
Ó7*uz77ze z zrzó 5*zę okz^eu/z kzz Tąwzkowz) gńp AzU/eAtwo ńc/z Afoóó p^zgAc/zuńz. W świetle
głównej arkady, pozłacany u77zeń .sgzzAzczczt .s'z'c, trzyzTZYZ/ąc w /edzze/ ręce kozYizzę, <2 AuzgA/
wzńzzAc kokkowy. Zstępujący z symbolicznych niebios Kupidyn powtarzał w zmodyfiko-
wanej wersji wspomniany motyw elbląski, od lat utrwalony już pod polskim niebem^.
Drugą,g7C777ćz/ow<272<ę w zUżzie/zgrzzy / wzer^ze bramę (szkicowa rekonstrukcja: il. 13 H),
zdobioną (do jej montażu zużyto 14 funtów kleju!) weń/zzg kuzży .ńcz-zcgo Ezyrzzzu zYZ/cy,
wzniesiono zgodnie z utrwalonym zwyczajem na ulicy Grodzkiej, obok kamienicy Pipa-
nowskiej (przy skrzyżowaniu obecnej ul. Poselskiej). Koronował ją obelisk zwieńczony
kulą, na której stał cuzet 77 rz /czkzc/ 7?oz/zc, kzczĄ z z^zAzepzzzzyzTzz .skzmY/kzzzzz. Szyję ptaka
(przez agentów gdańskich opatrznie utożsamionego z łabędziem) otaczał diadem. Poni-
żej, podobnie jak w przypadku poprzedniej konstrukcji, wzniesiono trybunę dla muzyków
(przygrywała kapela zamku krakowskiego). W podłuczu arkady przymocowano herby
miejskie z motywem Orła Białego. Nad bocznymi arkadami można było podziwiać tarcze
z emblematami (IV/10). Dwa z nich zostały skrótowo przerysowane przez wysłannika
gdańskiego, który zapewne odnotował ich podobieństwo do rodzimych dekoracji sprzed
kilku miesięcy, dostrzegając ich wagęjako streszczenia całego programu ideowego. Słoń-
ce i księżyc (ten ostatni zzpErzorg /oco, jak stwierdził obserwator) z lemmatem UNDE
LUX INDE CORONA („Skąd światło, stamtąd korona") puentowały astrologiczne pro-
gnostyki omawianych uroczystości. Otwarta korona przybrana siedmioma gwiazdami, ku
której wzlatywał czarny orzeł, z inskrypcją ISTA DECENT MEAM DIADEMATA DI-
YAM („Te diademy są stosowne dla mojej bogini") deEniowała ich cel. Po bokach umiesz-
czono dedykacje: z lewej dla Władysława-Herkulesa, skierowaną do miasta stołecznego
oraz drugą, poświeconą Ludwice-Palladzie, a retoiycznie adresowaną do Rzeczypospoli-
tej^'. 2 sług zYzzAyzTgpc/z w wartych 20 florenów liberiach z pętlicami asystowało przy jednym
z łuków triumfalnych, wpatrując się w galowy, żółtawo-zielony /zrzózY królewski, w którym
zamiast pasamonów ^zLzkz AwzAuwzg ^rzńzozzg óeńp ńzuzzzezzAwu. Na obu bramach roz-
79 MORKA. op. cit., s. 570.
^ 5*g7^777SS7 777 7 7772/776 Po2e7727SS77777'..., k. Cr.
ZA<A Aó/ów 7 CCzgAgoMr'cA, goczqwszy o<7 Ac/za gzAiwzggo gz-zezMarcuza GoAAE'ego Aw/zzA Czwzn^E'ggo
spzsazzy, z zEżzzyc/z azzZczńw 7 z wAńozzzoscAowzzgtyc/z, zrAz/ 7A9, Biblioteka XX. Czartoryskich, rkps 1320, k. 323-
325, cytat za: ROŻEK, AoczysZoAz'..., s. 77-78; Pierre Des NOYERS, MAzoirg Az royagg & MaJazzzg Loizzsg Mazi'g
& Cczzzayrzg & CAvgs yozzr aNgrprgzzAg possgssAzz & A cozr/uwzg A f o/oyzzg g/ ęzzg/ęzzgs zYzzzarązrgs & g/zosgs z/zzz
/177 sozzt gzrrz'vggs Azzzs cg /rays', kopia z 1821 r., Bibl. XX. Czart., rkps 1970, s. 101.