DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Wołowicz, Agnieszka: Pierwowzory graficzne płaskorzeźb skrzydeł bocznych pałacu wilanowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0135
PIERWOWZORY GRAFICZNE PŁASKORZEŹB SKRZYDEŁ BOCZNYCH PAŁACU WILANOWSKIEGO
129
7. Porwanie Europy, pńYsTorzgźńa Yłrzyr&r pomocnego ga/acM w ITzAutoiNc, Toń óz. TłeJ/tr/rz
Można przyjąć jeszcze jedną hipotezę, mianowicie iż Fumo nie korzystał ze wzorców
zamieszczonych w jednym konkretnym wydaniu „Metamortbz", lecz wzorował się na
kolekcji pojedynczych rycin, które mogły być w posiadaniu zarówno Jana III Sobieskiego
jak też Elżbiety Sieniawskiej.
Wyboru tematów przedstawionych na płaskorzeźbach dokonała najprawdopodobniej
hetmanowa. Przy każdym bowiem, nawet najmniejszym przedsięwzięciu artystycznym,
wydawała szczegółowe dyspozycje odnoszące się zarówno do projektu jak i sposobu jego
realizacji. Obowiązkiem nadwornych architektów Sieniawskiej było przygotowywanie
różnego typu „abrysów", m.in. do prac rzeźbiarskich, sztukatorskich czy stolarskich. Tego
typu praktyki w pewnym stopniu sprowadzały działalność zatrudnionych artystów do roli
wykonawczej oraz do znacznego ograniczenia ich swobody twórczej^.
W niniejszym artykule zajmę się omówieniem trzech przedstawień, na przykładzie któ-
rych udowodnię stawianą przeze mnie tezę dotyczącą pierwowzorów płaskorzeźb pałacu
w Wilanowie^. Są to: „Jowisz i Antiope", „Neptun i Teofane" oraz „Porwanie Europy".
Te trzy płaskorzeźby, ukazane kolejno jedna po drugiej na elewacji północnego skrzydła
pałacu, nawiązują do mitu z szóstej księgi „Metamorfoz" Owidiusza^, opisującego spór
Arachne z Ateną. Przy analizie porównawczej będę je zestawiać z wzorcami graficznymi
pochodzącymi z wydania augsburskiego, gdyż są one najbliższe dziełom wilanowskim.
Arachne była mistrzynią sztuki tkackiej, której dzieła podziwiane były nawet przez
nimfy. Dumna ze swoich umiejętności, mimo rad i przestróg, nie chciała przyznać pierw-
szeństwa samej Atenie. W związku z czym między rozgniewaną boginią a Arachne odbył
się pojedynek. Obie zasiadły do pracy. Bogini na swojej tkaninie ukazała wspaniałych
i potężnych bogów, zaś Arachne uwypukliła ich słabości i skłonności do miłostek. Sceny
przedstawione przez Arachne na tkaninie są źródłem tematów płaskorzeźb wilanowskich.
^ Jacek GAJEWSKI, „Architekci w służbie i na usługach hetmanowej Elżbiety Sieniawskiej" [w:] meńu
zwyczu/u pcAEegc. MAE? z AAtorń' arc/n'feEM/y, -sztiAf i EEtM/y AfPoóę&Ee/mi, red. Zbigniew
BANIA, Warszawa 1988, s. 384, 386.
^ Szczegółowa analiza pozostałych przedstawień wraz z dokładnym omówieniem ich wzorców graficznych jest tema-
tem przygotowywanej przeze mnie dysertacji.
34 Zob. OWIDIUSZ, op. cit., s. 158-165.
129
7. Porwanie Europy, pńYsTorzgźńa Yłrzyr&r pomocnego ga/acM w ITzAutoiNc, Toń óz. TłeJ/tr/rz
Można przyjąć jeszcze jedną hipotezę, mianowicie iż Fumo nie korzystał ze wzorców
zamieszczonych w jednym konkretnym wydaniu „Metamortbz", lecz wzorował się na
kolekcji pojedynczych rycin, które mogły być w posiadaniu zarówno Jana III Sobieskiego
jak też Elżbiety Sieniawskiej.
Wyboru tematów przedstawionych na płaskorzeźbach dokonała najprawdopodobniej
hetmanowa. Przy każdym bowiem, nawet najmniejszym przedsięwzięciu artystycznym,
wydawała szczegółowe dyspozycje odnoszące się zarówno do projektu jak i sposobu jego
realizacji. Obowiązkiem nadwornych architektów Sieniawskiej było przygotowywanie
różnego typu „abrysów", m.in. do prac rzeźbiarskich, sztukatorskich czy stolarskich. Tego
typu praktyki w pewnym stopniu sprowadzały działalność zatrudnionych artystów do roli
wykonawczej oraz do znacznego ograniczenia ich swobody twórczej^.
W niniejszym artykule zajmę się omówieniem trzech przedstawień, na przykładzie któ-
rych udowodnię stawianą przeze mnie tezę dotyczącą pierwowzorów płaskorzeźb pałacu
w Wilanowie^. Są to: „Jowisz i Antiope", „Neptun i Teofane" oraz „Porwanie Europy".
Te trzy płaskorzeźby, ukazane kolejno jedna po drugiej na elewacji północnego skrzydła
pałacu, nawiązują do mitu z szóstej księgi „Metamorfoz" Owidiusza^, opisującego spór
Arachne z Ateną. Przy analizie porównawczej będę je zestawiać z wzorcami graficznymi
pochodzącymi z wydania augsburskiego, gdyż są one najbliższe dziełom wilanowskim.
Arachne była mistrzynią sztuki tkackiej, której dzieła podziwiane były nawet przez
nimfy. Dumna ze swoich umiejętności, mimo rad i przestróg, nie chciała przyznać pierw-
szeństwa samej Atenie. W związku z czym między rozgniewaną boginią a Arachne odbył
się pojedynek. Obie zasiadły do pracy. Bogini na swojej tkaninie ukazała wspaniałych
i potężnych bogów, zaś Arachne uwypukliła ich słabości i skłonności do miłostek. Sceny
przedstawione przez Arachne na tkaninie są źródłem tematów płaskorzeźb wilanowskich.
^ Jacek GAJEWSKI, „Architekci w służbie i na usługach hetmanowej Elżbiety Sieniawskiej" [w:] meńu
zwyczu/u pcAEegc. MAE? z AAtorń' arc/n'feEM/y, -sztiAf i EEtM/y AfPoóę&Ee/mi, red. Zbigniew
BANIA, Warszawa 1988, s. 384, 386.
^ Szczegółowa analiza pozostałych przedstawień wraz z dokładnym omówieniem ich wzorców graficznych jest tema-
tem przygotowywanej przeze mnie dysertacji.
34 Zob. OWIDIUSZ, op. cit., s. 158-165.