Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (73.2011)

POLEMIKA

219

cji rzeźbiarskiej prezbiterium kościoła Mariackiego
pojawią się trzy z wymienionych znaków zodiaku.
Identyfikację powyższych wizerunków z ciała-
mi niebieskimi w szczególny sposób podnosi
umieszczenie w zworniku okna prezbiterium (E, il.
8) głowy Chrystusa na tle nimbu krzyżowego, ado-
rowanej przez pięć postaci aniołów. Przedstawienie
to określane jest powszechnie jako Chusta św. We-
roniki (&7C7V? JWwrico), tymczasem jest to ilustracja
konstytucji papieża Benedykta XII, Pe77g<7icńzs'
Derrs z 29 stycznia 1336, definiująca doktrynę ko-
ścioła katolickiego o kondycji ludzkiej między
śmiercią a zmartwychwstaniem czyli oglądaniem
Boga twarzą w twarzk Konstytucja ta została zobra-
zowana w rękopisie Dmue Dwim?? Jamesa le Palmer,
angielskiego duchownego z Exchequer (Londyn,
Royal 6 E VI, k. 16r, il. 1), wykonanym w Londynie
w latach 1360-1375C Ukazano tam trzy sceny, jedna
pod drugą: górna przedstawia Głowę Chrystusa ado-
rowaną przez aniołów, z których dwaj niosą duszę
ludzką w postaci nagiego człowieka, środkowa - Mę-
czących św. Piotra z mieczem i papieża Benedykta
XII w habicie cysterskim, który wskazuje na dolną
miniaturę, a na niej Kosmos podzielony na siedem
sfer planetarnych i centralnie umieszczoną Ziemią ze
sceną Grzechu Pierworodnego, oraz dwoje fundato-
rów.
Głowa Chrystusa otoczona jest promieniami sło-
necznymi, ale na drugiej z miniatur (k. 16v, il. 2),
u dołu tekstu PeTYcJicAzs* Dcuy, przedstawiona jest
na tle nimbu krzyżowego, co ma podkreślać słowa
konstytucji, że uszczęśliwiające oglądanie Boga
twarzą w twarz umożliwiła ochrzczonym męka
i śmierć Zbawiciela.
Dyskusję o kondycji ludzkiej między śmiercią
a zmartwychwstaniem zapoczątkował Jan XXII
(1316-1334), zwołując konsystorz w Awinionie 28
grudnia 1333, a ostatecznym rozstrzygnięciem była
bulla Ne yupc7^ AA, z 2 grudnia 1334, której główne
tezy powtórzył Benedykt XII we wspomnianej kon-
stytucji oraz w swym dziele Dc s'iuiu 077777707*7/777
yo7/cio 70/777 o77icgc77C7*o/e /7/<7z'c/7/777. Temat Pc77c<P'c-
tuy Deus' czyli wizerunek Głowy Chrystusa na tle
nimbu krzyżowego, adorowany przez anioły poja-
wia się w 2. połowie XIV w., nie tylko we wspo-

^ Czesław NAUMOWICZ, Xo77s(ytMC/'u Re77e6?yAtu 277
Re/zed/ctiM Deus. P/*óAo spo/rzo/z/o 770 AozzPowcrq/e, Teo-
logia w Polsce IV, 1, 2010, s. 109-123.
^ Lucy FREEMAN SANDLER, "Face to Face with God:
A Pictorial Image of the Beatific Vision",, [w:] P/zgio/zd A
tAe Pozz/żee/ztA Ce/ztzz/y, P/'occediz/gs' o/' tAe 79Ó5 77o/7u-
xtoz/ 0y77zposiu777, ed. by W.M. Ormarod, Woodbridge
1986, s. 224-235. Miniatura jest wzorowana na Wizji św.
Benedykta, który modląc się zobaczył duszę Gennanusa

mnianym oknie prezbiterium kościoła Mariackiego,
ale także na Moście Karola w Pradze, w Brewiarzu
Wielkiego Mistrza Lwa oraz w Psałterzu Floriańskim.
Z ikonograficznego punktu widzenia istotny jest
gest Benedykta XII na pierwszej z miniatur w ĆUmg
P0777/777 (Londyn B M Royal 6 E VI, k. 16r, il. 1),
który wskazuje na Kosmos. Chrystus powszechnie
rozumiany był jako Słońce, ale w Powieści o Róży
Jana z Meun czytamy, że poczęcie Jezusa to poczę-
cie cudownej sfery, nowego Kosmosu czyli nowego
porządku. Nie ma on żadnego końca, środek jego
jest wszędzie, nie ma obwodu, jest to w t7*q/'Aqt77g777
CsztoZc/e oArqg [...] tz^q/'Aqt, AtózyyeU oimqgp^ .
Spis rękopisów:
Glasgow, University of Glasgow Library, Special
Collection Department, Hunter 231 (U.3.4), Zbiór
tekstów śś. Anzelma, Hugona od Św. Wiktora, Au-
gustyna, Bernarda, Benedykta, Londyn ok. r. 1320.
Kraków, Biblioteka Jagiellońska, 573, Michaelus
Scotus, HsWozzcwzio, Polska, ok. połowy XV w.
Kraków, Biblioteka Jagiellońska, 793, P/'cotzox Pot/-
777/^, Kraków 1471-1474.
Kraków, Biblioteka Jagiellońska, 3411, Rękopis
astrologiczny, Polska, ok. połowy XV w.
Londyn, British Library:
Royal 6 E VI, James le Palmer, ĆUme P0777/777, Lon-
dyn, ok. 1360-1375;
Sloane 3983, Georgius Zothorus Zaparus Fendulus
(Albumasar), AzziTooA/ctio 777 oV7*o/ogz'o777, Burgun-
dia, ok. 1320 r.
Monachium, Bayerische Staatsbibliothek, Clm.826,
Abraham ibn Ezra, P7*z'77Czp/z/777 s'og/CT/tioc, Praga,
XIV/XV w.
Nowy Jork, The Pierpont Morgan Library, M 358,
Godzinki łacińskie, Luksemburg 1430-1440, krąg
braci van Eycków.
Paryż, Bibliotheque Nationale, lat. 7330, Georgius
Zothorus Zaparus Fendulus (Albumasar), 777t7*o<7z/ct/o
z'77 oV7io/ogio777, Sałermo lub Sycylia, 2. ćw. XIII w.
Praga, Pamatnik Narodniho Pisemnictvi, DA II 13,
Al-Sufi, 7oAz//oe yte//o7o/777, Włochy, połowa XIV w.
Watykan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat.
1283a, Pseudo-Pythagoras, Pz'Azv <7e osWcw/og/o,
Hiszpania, ok. 1280 r.

bpa Capui niesioną przez anioły do nieba. Miniatura znaj-
duje się w rękopisie (Glasgow, Sp Coli Hunter
231 (U.3.4), wykonanym dla Rogera z Waltham, kanonika
Św. Pawła w Londynie, około roku 1320 związanego
z dworem Edwarda II.
s WILHELM Z LORRIS, JAN Z MEUN, Powieść o Róży,
tłum. M. Frankowska-Terlecka, T. Gierinak-Zielińska,
Warszawa 1997, w. 16785, 19175.