DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Kaladžinskaitė, Auksė: Twórcy wileńskiego baroku: architekt Joannes Valentinus Tobias de Dyderszteyn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0426
416
AUKSE KALADŻINSKAITE
o tym, że liczył tutaj na zawodową stabilizację i dłuższe zatrudnienie. W lutym 1751 r.
urodziła się im córka, Joanna Elżbieta, którą do chrztu w kościele jezuitów św. Ignacego,
trzymał Karol Franciszek Ebert, saksończyk, sekretarz i bibliotekarz biskupa koadiutora
Józefa Sapiehy ń Zostało to odnotowane w księgach metrykalnych Kongregacji św. Mar-
cina, zrzeszającej od początku XVII w. przede wszystkim mieszczan, kupców, artystów
i urzędników narodowości niemieckiej, zarówno tych od dawna osiadłych w Wilnie, jak
i nowoprzybyłych. Obok funkcji religijnych wspomniana Kongregacja integrowała środo-
wisko, a zarazem ułatwiała asymilację. Zapewniała niemieckojęzycznym katolikom
opiekę socjalną, udzielała pomocy finansowej i prawnej, troszczyła się o starszych i sa-
motnych, utrzymywała przytułek oraz szkołę, służyła wsparciem studiującej młodzieży.
W metrykach Kongregacji Dyderszteyn występował kilkukrotnie w roli ojca chrzestnego
bądź świadka ślubu, po raz ostatni w dniu 10 lipca 1752 r., kiedy wspólnie z rzeźbiarzem
Józefem Hedlem i z Franciszką Hedlową (żoną jego brata Jana), asystował przy chrzcie
syna wileńskiego mieszczanina Franciszka Szulcak Można by podejrzewać, że z braćmi
Hedlami łączyła go nie tylko towarzyska zażyłość, ale również jakaś zawodowa współ-
praca.
Poznane dotychczas dokumenty źródłowe potwierdzają pobyt Dyderszteyna w Wilnie
przez niespełna trzy lata i pozwalają wiązać z nim prace w trzech kościołach zgromadzeń
zakonnych.
1) W dniu 11 czerwca 1748 r. wielki pożar rujnujący Wilno strawił dominikański klasz-
tor i kościół p.w. Sw. Ducha, pozostawiając wyłącznie ich gołe mury. Zakonnicy nie zdą-
żyli jeszcze zabezpieczyć budowli dachami, gdy niemal dokładnie rok później (8 czerwca
1749 r.) padły one ofiarą kolejnej pożogi^. Kilka dni później, 14 czerwca, kapituła kon-
wentu postanowiła powierzyć pokrycie dachu i rekonstrukcję grożącej upadkiem kościel-
nej kopuły architektowi Janowi Krzysztofowi Glaubitzowik Jej odbudowa postępowała
dość szybko, ponieważ 24 listopada 1749 przeor Dominik Mosałski zaproponował, aby
kopuła, której z zewnątrz już przywrócono eleganckie kształty, otrzymała wewnątrz ozdo-
by z barwnego stiuku, na które brat konwers Apolinary Kiersnowski przeznaczył sumę
170 złotych (aureos).
F?gc zukon//Y/Vowuuo do /ego z/z/c/tt /Emu Tb/udzzu z/c Dyz/cns'z/cynz/ spcc/u/ZWg
w zz/ucc .sz7ukz//z)ns'k/c/, iyyznuczg/'gc /nu .SYdu/du/n w lyyyodcdc/ /4d z/o/yc/z /aurejis/
u Zudźc cpAung /cgu/n/ng d/u /Ego /nu/źonłZ, uńy zgodnZc z /rumu czy/z p/p/cdZc/n,
n/c n/c uc/zyńu/gc z /zzc z/nZcn/u/gc, zukru/czy/ .siru pcucg w czggzz pó/ZrzccZu rok//
[dwóch i pół latjd
Stiukowych dekoracji w kopule jest obecnie niewiele. Wielokrotnie odnawiane, pre-
zentują się dosyć skromnie (il. 1). Wokół otworu latami i w jej górnej części wyobrażono
^ Lietuvos Valstybes Istorijos Archyvas (Wilno), dalej: LVIA, f. 1135, ap. 4, b. 478 (Me/rzczz Azy/. 5. Tgzzzz/zz), dat.
24.02.1751 r.
^ Ibidem, dat. 10.07.1752 r.
^ EękoyzTzzz W 2?zzgz7źWcgo zZozzzzzzzkzzzzzz R/'ovz'zzcyz kz'/cwWc/ /7 747-7 76*4), wyd. Eustachy Tyszkiewicz, Wilno 1854,
s. 8, 13.
^ Vilniaus Universiteto Mokslines Bibliotekos Rankraśtynas (Wilno), dalej: VUBR, f. 4, d. 19102 (A. 349), ZzTzcz*
cozz^z/zozzzzzz..., 23: Kapituła konwentu na posiedzeniu w dn. 10 listopada 1750 r. zadecydowała o przedłużeniu kontrak-
tu z Glaubitzem na odbudowę kościoła Sw. Ducha, zob. Tzbcz^ cozzyz/zczizzzz..., s. 28.
^ ZAer cozzyz/zorzzzzz ..., k. 25: [...] FzzzZc CozzUzzc/ ^zzzz c yro /zoc Oycz^zz 7).' Tbbzzzs* & DyzZcrs'z/eyzz zzz zzzżc gyys'zz/o/i'zz
ycrz/zAzzzzzzy zz^s'/g'zzzz/d db; 7J0 zz:z7^c/'d yzu S'o/zzzi'zz, zzc /cg-zzzzzzzzd z/'zzzzgzzx/zz ymeycny/c, yzu CozzzczYc S'zzzz, zzc zzcccy/d
zzb ccz/czzz /z/czik z^cnc^zz/zTzzzs', zz/gzzz/zz z/zz/zzzzzs'czz zz/czzzzz, zzdz/ z zuzzzYzzz/zzzzz/o zzzz/ zzzzzzzzczzzZo zzzAzz ^czzzz-^cy zzzzzzo^
zzz/ ^zzzzzzzzzzzzz /zoc Oyzzs' yczgzczzz/.
AUKSE KALADŻINSKAITE
o tym, że liczył tutaj na zawodową stabilizację i dłuższe zatrudnienie. W lutym 1751 r.
urodziła się im córka, Joanna Elżbieta, którą do chrztu w kościele jezuitów św. Ignacego,
trzymał Karol Franciszek Ebert, saksończyk, sekretarz i bibliotekarz biskupa koadiutora
Józefa Sapiehy ń Zostało to odnotowane w księgach metrykalnych Kongregacji św. Mar-
cina, zrzeszającej od początku XVII w. przede wszystkim mieszczan, kupców, artystów
i urzędników narodowości niemieckiej, zarówno tych od dawna osiadłych w Wilnie, jak
i nowoprzybyłych. Obok funkcji religijnych wspomniana Kongregacja integrowała środo-
wisko, a zarazem ułatwiała asymilację. Zapewniała niemieckojęzycznym katolikom
opiekę socjalną, udzielała pomocy finansowej i prawnej, troszczyła się o starszych i sa-
motnych, utrzymywała przytułek oraz szkołę, służyła wsparciem studiującej młodzieży.
W metrykach Kongregacji Dyderszteyn występował kilkukrotnie w roli ojca chrzestnego
bądź świadka ślubu, po raz ostatni w dniu 10 lipca 1752 r., kiedy wspólnie z rzeźbiarzem
Józefem Hedlem i z Franciszką Hedlową (żoną jego brata Jana), asystował przy chrzcie
syna wileńskiego mieszczanina Franciszka Szulcak Można by podejrzewać, że z braćmi
Hedlami łączyła go nie tylko towarzyska zażyłość, ale również jakaś zawodowa współ-
praca.
Poznane dotychczas dokumenty źródłowe potwierdzają pobyt Dyderszteyna w Wilnie
przez niespełna trzy lata i pozwalają wiązać z nim prace w trzech kościołach zgromadzeń
zakonnych.
1) W dniu 11 czerwca 1748 r. wielki pożar rujnujący Wilno strawił dominikański klasz-
tor i kościół p.w. Sw. Ducha, pozostawiając wyłącznie ich gołe mury. Zakonnicy nie zdą-
żyli jeszcze zabezpieczyć budowli dachami, gdy niemal dokładnie rok później (8 czerwca
1749 r.) padły one ofiarą kolejnej pożogi^. Kilka dni później, 14 czerwca, kapituła kon-
wentu postanowiła powierzyć pokrycie dachu i rekonstrukcję grożącej upadkiem kościel-
nej kopuły architektowi Janowi Krzysztofowi Glaubitzowik Jej odbudowa postępowała
dość szybko, ponieważ 24 listopada 1749 przeor Dominik Mosałski zaproponował, aby
kopuła, której z zewnątrz już przywrócono eleganckie kształty, otrzymała wewnątrz ozdo-
by z barwnego stiuku, na które brat konwers Apolinary Kiersnowski przeznaczył sumę
170 złotych (aureos).
F?gc zukon//Y/Vowuuo do /ego z/z/c/tt /Emu Tb/udzzu z/c Dyz/cns'z/cynz/ spcc/u/ZWg
w zz/ucc .sz7ukz//z)ns'k/c/, iyyznuczg/'gc /nu .SYdu/du/n w lyyyodcdc/ /4d z/o/yc/z /aurejis/
u Zudźc cpAung /cgu/n/ng d/u /Ego /nu/źonłZ, uńy zgodnZc z /rumu czy/z p/p/cdZc/n,
n/c n/c uc/zyńu/gc z /zzc z/nZcn/u/gc, zukru/czy/ .siru pcucg w czggzz pó/ZrzccZu rok//
[dwóch i pół latjd
Stiukowych dekoracji w kopule jest obecnie niewiele. Wielokrotnie odnawiane, pre-
zentują się dosyć skromnie (il. 1). Wokół otworu latami i w jej górnej części wyobrażono
^ Lietuvos Valstybes Istorijos Archyvas (Wilno), dalej: LVIA, f. 1135, ap. 4, b. 478 (Me/rzczz Azy/. 5. Tgzzzz/zz), dat.
24.02.1751 r.
^ Ibidem, dat. 10.07.1752 r.
^ EękoyzTzzz W 2?zzgz7źWcgo zZozzzzzzzkzzzzzz R/'ovz'zzcyz kz'/cwWc/ /7 747-7 76*4), wyd. Eustachy Tyszkiewicz, Wilno 1854,
s. 8, 13.
^ Vilniaus Universiteto Mokslines Bibliotekos Rankraśtynas (Wilno), dalej: VUBR, f. 4, d. 19102 (A. 349), ZzTzcz*
cozz^z/zozzzzzz..., 23: Kapituła konwentu na posiedzeniu w dn. 10 listopada 1750 r. zadecydowała o przedłużeniu kontrak-
tu z Glaubitzem na odbudowę kościoła Sw. Ducha, zob. Tzbcz^ cozzyz/zczizzzz..., s. 28.
^ ZAer cozzyz/zorzzzzz ..., k. 25: [...] FzzzZc CozzUzzc/ ^zzzz c yro /zoc Oycz^zz 7).' Tbbzzzs* & DyzZcrs'z/eyzz zzz zzzżc gyys'zz/o/i'zz
ycrz/zAzzzzzzy zz^s'/g'zzzz/d db; 7J0 zz:z7^c/'d yzu S'o/zzzi'zz, zzc /cg-zzzzzzzzd z/'zzzzgzzx/zz ymeycny/c, yzu CozzzczYc S'zzzz, zzc zzcccy/d
zzb ccz/czzz /z/czik z^cnc^zz/zTzzzs', zz/gzzz/zz z/zz/zzzzzs'czz zz/czzzzz, zzdz/ z zuzzzYzzz/zzzzz/o zzzz/ zzzzzzzzczzzZo zzzAzz ^czzzz-^cy zzzzzzo^
zzz/ ^zzzzzzzzzzzzz /zoc Oyzzs' yczgzczzz/.