DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Michalczyk, Zbigniew: Kazimierz Antonszewski i grupa barokowo-klasycystycznych malowideł ściennych na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0522
512
ZBIGNIEW MICHALCZYK
Najbliższe podobieństwa, jeśli chodzi
o sposób budowania fikcyjnych ołtarzy,
wykazują pochodzące z lat 90. XVIII w.
malowidła w Holszanach i Małych Ladach.
Dolne kondygnacje obu iluzjonistycznych
nastaw są niemal identyczne, a ich twórca
inspirował się tablicą 48 z II części traktatu
architektonicznego Andrei Pozza (il. 15)^.
Rycina nie przedstawia jednak projektu
retabulum, lecz rozbudowane formy archi-
tektoniczne, stanowiące obramienie dla
sceny Wskrzeszenia Łazarza. Autor poli-
chromii w Ladach i Holszanach wybrał
z tego wzoru jeden motyw: rozstawione na
planie krzyża wiązki kolumn na pierwszym
planie kompozycji, stanowiące kulisy. Do-
datkową pomocą była rycina ukazująca
samo krzyżujące się belkowanie, zamiesz-
czona w tej samej części traktatu^. Jeśli
przyjrzymy się jej nieco bliżej, okaże się,
że artysta powtórzył bardzo charakterystycz-
ne rozwiązanie - w rzędach denticuli zęby
zostały na narożach zastąpione szyszkami.
Ten sam motyw odnajdujemy zarówno
w Ladach, jak i Holszanach, a także w bel-
kowaniach ołtarzy w Budsławiu oraz w Lu-
bieszowie. Z kolei analizując formy kulis
z projektu Pozza ukazanego na wspomnianej tablicy 48, dochodzimy do przekonania,
że również w przypadku górnej kondygnacji ołtarza cerkwi w Ladach mamy do czynienia
z inspiracją tym samym wzorem. Sposób opracowania bocznych ścian aedicułi stanowi
efekt przetworzenia projektu włoskiego jezuity i dekoracji narożnych lizen attyki wień-
czącej kulisy. Niewątpliwie jeszcze jednym echem inspiracji tym samym rozwiązaniem
był sposób zaaranżowania ołtarzy bocznych w ramionach transeptu kościoła w Horodysz-
czu (il. 9).
Ponad ołtarzem głównym holszańskiej świątyni franciszkanów wznosi się iluzjoni-
stycznie ukazana koncha apsydy oraz fikcyjne przęsło sklepienia z prześwitem. Formy
tego przęsła odmalowanego na płaskiej wschodniej ścianie prezbiterium stanowią dokład-
ne powtórzenie przęsła rzymskiego kościoła SanLIgnazio w takim kształcie, w jakim uka-
zał je Pozzo na jednej z tablic cytowanego traktatu (il. 17)^. Malarz „wyciął" z tego
przedstawienia jeden segment (dekorację przęsła z pendentywami zdobionymi wiązkami
liści i kartuszy, a także prostokątny fikcyjny prześwit na sklepieniu wraz z balustradą oraz
kartuszem podtrzymywanym przez anioły) i włączył go do własnej kompozycji, zbudo-
wanej również z innych elementów zaczerpniętych z popularnego włoskiego wzornika.
29u. w ońarzM ńocząyw w WczńA
ńgr/m/rfyMÓw w .SuoMawA
/A. R 2997
^ Por. Andrea POZZO, Per-spectmaepzcto/Yz/z? rzfią/g mr/n'recZ07Y277?..., cz. 2, wyd. 1, Roma 1700, tabl. 48.
^ Por. ibid., cz. 2, tabi. 33.
^ Por. ibid., cz. 2, tabl. 81.
ZBIGNIEW MICHALCZYK
Najbliższe podobieństwa, jeśli chodzi
o sposób budowania fikcyjnych ołtarzy,
wykazują pochodzące z lat 90. XVIII w.
malowidła w Holszanach i Małych Ladach.
Dolne kondygnacje obu iluzjonistycznych
nastaw są niemal identyczne, a ich twórca
inspirował się tablicą 48 z II części traktatu
architektonicznego Andrei Pozza (il. 15)^.
Rycina nie przedstawia jednak projektu
retabulum, lecz rozbudowane formy archi-
tektoniczne, stanowiące obramienie dla
sceny Wskrzeszenia Łazarza. Autor poli-
chromii w Ladach i Holszanach wybrał
z tego wzoru jeden motyw: rozstawione na
planie krzyża wiązki kolumn na pierwszym
planie kompozycji, stanowiące kulisy. Do-
datkową pomocą była rycina ukazująca
samo krzyżujące się belkowanie, zamiesz-
czona w tej samej części traktatu^. Jeśli
przyjrzymy się jej nieco bliżej, okaże się,
że artysta powtórzył bardzo charakterystycz-
ne rozwiązanie - w rzędach denticuli zęby
zostały na narożach zastąpione szyszkami.
Ten sam motyw odnajdujemy zarówno
w Ladach, jak i Holszanach, a także w bel-
kowaniach ołtarzy w Budsławiu oraz w Lu-
bieszowie. Z kolei analizując formy kulis
z projektu Pozza ukazanego na wspomnianej tablicy 48, dochodzimy do przekonania,
że również w przypadku górnej kondygnacji ołtarza cerkwi w Ladach mamy do czynienia
z inspiracją tym samym wzorem. Sposób opracowania bocznych ścian aedicułi stanowi
efekt przetworzenia projektu włoskiego jezuity i dekoracji narożnych lizen attyki wień-
czącej kulisy. Niewątpliwie jeszcze jednym echem inspiracji tym samym rozwiązaniem
był sposób zaaranżowania ołtarzy bocznych w ramionach transeptu kościoła w Horodysz-
czu (il. 9).
Ponad ołtarzem głównym holszańskiej świątyni franciszkanów wznosi się iluzjoni-
stycznie ukazana koncha apsydy oraz fikcyjne przęsło sklepienia z prześwitem. Formy
tego przęsła odmalowanego na płaskiej wschodniej ścianie prezbiterium stanowią dokład-
ne powtórzenie przęsła rzymskiego kościoła SanLIgnazio w takim kształcie, w jakim uka-
zał je Pozzo na jednej z tablic cytowanego traktatu (il. 17)^. Malarz „wyciął" z tego
przedstawienia jeden segment (dekorację przęsła z pendentywami zdobionymi wiązkami
liści i kartuszy, a także prostokątny fikcyjny prześwit na sklepieniu wraz z balustradą oraz
kartuszem podtrzymywanym przez anioły) i włączył go do własnej kompozycji, zbudo-
wanej również z innych elementów zaczerpniętych z popularnego włoskiego wzornika.
29u. w ońarzM ńocząyw w WczńA
ńgr/m/rfyMÓw w .SuoMawA
/A. R 2997
^ Por. Andrea POZZO, Per-spectmaepzcto/Yz/z? rzfią/g mr/n'recZ07Y277?..., cz. 2, wyd. 1, Roma 1700, tabl. 48.
^ Por. ibid., cz. 2, tabi. 33.
^ Por. ibid., cz. 2, tabl. 81.