DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Mossakowski, Stanisław: Europejski kontekst renesansowej przebudowy królewskiego pa³acu na Wawelu: Neapol - Urbino - Buda - Praga
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0023
Europejski kontekst renesansowej przebudowy królewskiego pałacu na Wawelu
21
w omawianej epoce. W przyszłości to harmonijne współistnienie form o różnej genezie,
wcale niesprzeczne z wyrafinowanym zmysłem estetycznym króla, będzie cechować
większość dzieł zawdzięczających mu swe powstanie47.
Wiele wskazuje na to, że podczas pobytu w Budzie, który z przerwami trwał do koń-
ca roku 1501, królewicz korzystał także z biblioteki pałacowej swego brata, w której
jego poprzednik na tronie, Maciej Korwin, zgromadził m.in. niemal wszystkie ważniej-
sze rozprawy dotyczące zagadnień artystycznych, w tym łacińskie dzieła Witruwiusza,
Albertiego i Pomponia Gaurica oraz specjalnie przełożony z włoskiego traktat Filareta.
Tam zapoznał się Zygmunt również z projektami architektonicznymi zarówno w formie
rysunków, jak też modeli, podobnymi do tych, jakie później wykonywali dla niego rze-
mieślnicy na Wawelu48. Wyraźnym śladem tych zainteresowań królewicza jest zapis
w jego rachunkach datowany w Budzie 19 listopada 1502: Włochowi, który królewiczowi
dal wizerunki budowli - pól florena (Italo qui picturas edificiorum dno principi deditV2
W kontekście tego, z czym późniejszy władca Polski spotkał się w stolicy Węgier, należy
- jak to od dawna podkreślali badacze - rozpatrywać sprowadzenie przez Zygmunta do
Krakowa włoskiego kamieniarza-architekta Franciszka Florentczyka, oraz zastosowanie
w przebudowywanych skrzydłach królewskiej rezydencji na Wawelu form all 'antica, a na-
wet wprowadzenie wątku cesarskiego do programu treściowego nowego pałacu. W stolicy
swego brata zetknął się chyba Zygmunt z planami i projektami dekoracji zamku w Urbino,
które na Węgry trafiały zapewne poprzez dwór Aragonów neapolitańskich.
Znajomość form i treści ideowych królewskich pałaców w Neapolu dotarła w końcu na
Wawel w sposób bezpośredni dzięki przybyciu do Krakowa w roku 1518 nowej królowej,
Bony Sforzy d'Aragona, jej licznego otoczenia i dworu. Po matce wnuczka króla Alfonsa
II, swoje dzieciństwo i młodość spędziła Bona w stołecznym Neapolu. W latach 1500-
1501 przebywała tam na dworze stryja swojej matki, króla Federica (1496-1501), a potem
często odwiedzała z Bari stolicę kraju, w której obie z matką osiadły na stałe w roku 1510.
Ich rezydencją w czasie tych pobytów było Castel Capuano i tam, w obecności licznego
poselstwa z Polski, odbyły się w grudniu 1517 uroczystości zaślubin per procura młodej
księżniczki z królem Zygmuntem50.
Przybywając na renesansowy Wawel, częściowo już przebudowany, musiała nowa kró-
lowa porównywać rezydencję polskich władców z pałacami neapolitańskich Aragonów,
zarówno od strony bogactwa wyposażenia i dekoracji, jak też samej struktury funkcjonal-
nej. Pewnym zaskoczeniem była na pewno dla niej i dla innych przybyszów z południa
Włoch ważna, także pod względem artystycznym, rola okazałych pieców w wawelskich
pokojach mieszkalnych. Bywalców dworu neapolitańskiego nie mogły natomiast zadzi-
wiać takie cechy krakowskiej rezydencji, jak oddzielne apartamenty obojga małżonków,
renesansowe formy galerii all 'antica, użycie w dekoracji wspaniałych tapiserii, czy nawet
łazienka przyległa do żeńskiej części pałacu, gdyż tego wszystkiego nie brakowało zarówno
47 Dlatego określanie ich jako stylowo „hybrydalnych", podobnie jak uznanie „wyboru stylistyki renesansowej w deko-
racji zamku wawelskiego" za „podyktowane względami propagandowymi" (Tomasz RATAJCZAK, „Późny gotyk
w architekturze rezydencji Zygmunta I Starego - poszukiwanie królewskiego stylu?", [w:] Sztuka w kręgu władzy, pod
red. Elżbiety PILECKIEJ i Katarzyny KLUCZWAJD, Warszawa 2009, s. 129-143), jest w istocie ahistoryczne.
48 Adam CHMIEL, Wawel. T. II. Materyały archiwalne do budowy zamku, Kraków 1913, s. 29 (6 IV 1525), 73 (13 IX
1526).
49 Adolf PAWIŃSKI, Młode łata Zygmunta Starego, Warszawa 1893, s. 39, 251.
50 Władysław POCIECHA, Królowa Bona (1494-1557). Czasy i ludzie Odrodzenia, t. 1, Poznań 1949, s. 202-215.
21
w omawianej epoce. W przyszłości to harmonijne współistnienie form o różnej genezie,
wcale niesprzeczne z wyrafinowanym zmysłem estetycznym króla, będzie cechować
większość dzieł zawdzięczających mu swe powstanie47.
Wiele wskazuje na to, że podczas pobytu w Budzie, który z przerwami trwał do koń-
ca roku 1501, królewicz korzystał także z biblioteki pałacowej swego brata, w której
jego poprzednik na tronie, Maciej Korwin, zgromadził m.in. niemal wszystkie ważniej-
sze rozprawy dotyczące zagadnień artystycznych, w tym łacińskie dzieła Witruwiusza,
Albertiego i Pomponia Gaurica oraz specjalnie przełożony z włoskiego traktat Filareta.
Tam zapoznał się Zygmunt również z projektami architektonicznymi zarówno w formie
rysunków, jak też modeli, podobnymi do tych, jakie później wykonywali dla niego rze-
mieślnicy na Wawelu48. Wyraźnym śladem tych zainteresowań królewicza jest zapis
w jego rachunkach datowany w Budzie 19 listopada 1502: Włochowi, który królewiczowi
dal wizerunki budowli - pól florena (Italo qui picturas edificiorum dno principi deditV2
W kontekście tego, z czym późniejszy władca Polski spotkał się w stolicy Węgier, należy
- jak to od dawna podkreślali badacze - rozpatrywać sprowadzenie przez Zygmunta do
Krakowa włoskiego kamieniarza-architekta Franciszka Florentczyka, oraz zastosowanie
w przebudowywanych skrzydłach królewskiej rezydencji na Wawelu form all 'antica, a na-
wet wprowadzenie wątku cesarskiego do programu treściowego nowego pałacu. W stolicy
swego brata zetknął się chyba Zygmunt z planami i projektami dekoracji zamku w Urbino,
które na Węgry trafiały zapewne poprzez dwór Aragonów neapolitańskich.
Znajomość form i treści ideowych królewskich pałaców w Neapolu dotarła w końcu na
Wawel w sposób bezpośredni dzięki przybyciu do Krakowa w roku 1518 nowej królowej,
Bony Sforzy d'Aragona, jej licznego otoczenia i dworu. Po matce wnuczka króla Alfonsa
II, swoje dzieciństwo i młodość spędziła Bona w stołecznym Neapolu. W latach 1500-
1501 przebywała tam na dworze stryja swojej matki, króla Federica (1496-1501), a potem
często odwiedzała z Bari stolicę kraju, w której obie z matką osiadły na stałe w roku 1510.
Ich rezydencją w czasie tych pobytów było Castel Capuano i tam, w obecności licznego
poselstwa z Polski, odbyły się w grudniu 1517 uroczystości zaślubin per procura młodej
księżniczki z królem Zygmuntem50.
Przybywając na renesansowy Wawel, częściowo już przebudowany, musiała nowa kró-
lowa porównywać rezydencję polskich władców z pałacami neapolitańskich Aragonów,
zarówno od strony bogactwa wyposażenia i dekoracji, jak też samej struktury funkcjonal-
nej. Pewnym zaskoczeniem była na pewno dla niej i dla innych przybyszów z południa
Włoch ważna, także pod względem artystycznym, rola okazałych pieców w wawelskich
pokojach mieszkalnych. Bywalców dworu neapolitańskiego nie mogły natomiast zadzi-
wiać takie cechy krakowskiej rezydencji, jak oddzielne apartamenty obojga małżonków,
renesansowe formy galerii all 'antica, użycie w dekoracji wspaniałych tapiserii, czy nawet
łazienka przyległa do żeńskiej części pałacu, gdyż tego wszystkiego nie brakowało zarówno
47 Dlatego określanie ich jako stylowo „hybrydalnych", podobnie jak uznanie „wyboru stylistyki renesansowej w deko-
racji zamku wawelskiego" za „podyktowane względami propagandowymi" (Tomasz RATAJCZAK, „Późny gotyk
w architekturze rezydencji Zygmunta I Starego - poszukiwanie królewskiego stylu?", [w:] Sztuka w kręgu władzy, pod
red. Elżbiety PILECKIEJ i Katarzyny KLUCZWAJD, Warszawa 2009, s. 129-143), jest w istocie ahistoryczne.
48 Adam CHMIEL, Wawel. T. II. Materyały archiwalne do budowy zamku, Kraków 1913, s. 29 (6 IV 1525), 73 (13 IX
1526).
49 Adolf PAWIŃSKI, Młode łata Zygmunta Starego, Warszawa 1893, s. 39, 251.
50 Władysław POCIECHA, Królowa Bona (1494-1557). Czasy i ludzie Odrodzenia, t. 1, Poznań 1949, s. 202-215.