Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (78.2016)

224

Anna Jasińska

Portretowany został umieszczony na jednolitym ciemnym zielonobrązowym tle. Jak wy-
kazały badania konserwatorskie oryginalna warstwa malarska zachowała się w ok. 99%12.
Portret po raz pierwszy został przebadany w ramach grantu dotyczącego nowożytnych
portretów profesorów Akademii Krakowskiej13. Wcześniej uchodził za dzieło nieznanego
malarza. W spisie Jerzego Mycielskiego z roku 1913 znajdujemy informację o obrazie:
„portret olejny na płótnie malowany w roku 1664 w Krakowie, pod wpływami flamandz-
kimi"14. Ludmiła Bularz-Różycka ze znakiem zapytania przypisała go Danielowi Schul-
zowi15. Dąbrowski w swoich legatach na rzecz biblioteki Kolegium Większego nic
o portrecie nie wspomina16.
Kolejnym obrazem z grupy ósmej jest portret Łukasza Piotrowskiego (?-1679; il. 3).
Malowany farbami olejnym na płótnie o wymiarach 103,5><78 cm (nr inw. MUJ 2519)17.
Profesor był autorem podręcznika Gramatyka Łacińska, którego używano aż do czasów
Komisji Edukacji Narodowej we wszystkich szkołach poza jezuickimi. Od roku 1644
administrował dobrami uniwersyteckimi i znacznie przyczynił się do uporządkowania
spraw gospodarczych Uniwersytetu. W latach 1655-1657 odegrał znaczącą rolę w umoc-
nieniu oporu Akademii Krakowskiej wobec Szwedów oraz w chronieniu majątku uniwer-
syteckiego przed grabieżą. Nie pozostawił testamentu. Komisja, która zajęła się jego
majątkiem, przekazała cenną bibliotekę filologiczną Kolegium Większemu.
Portret Łukasza Piotrowskiego, podobnie jak Wojciecha Dąbrowskiego, należy do grupy
portretów profesorskich, które prezentują najlepszą malarską sztukę portretową w zbiorach
uniwersyteckich. Przedstawiony jest w pozycji stojącej, w lekkim ujęciu en trois quarts,
zwrócony w prawą stronę, wzrok kieruje ku widzowi. Rysy oddane są z dużym wyczuciem
realizmu. Włosy krótkie, siwe, czoło wysokie z zakolami. Twarz ozdabia półdługa, siwa
broda i opadające wąsy. Obie ręce są zgięte: w prawej trzyma książkę, lewą wspiera na
drewnianej lasce zakończonej metalową rączką. Być może laska ma tu znaczenie symbo-
liczne i jest atrybutem nauczyciela (profesora), oznaką jego wiedzy18. Profesor ubrany jest
w czarną sutannę z białym kołnierzykiem i białymi mankietami, zapinaną na guziki, z pasem.
Na nią nałożoną ma czarną togę z czerwonymi wyłogami widocznymi w odchylających się
połach i rękawach. Na ramionach rodzaj pelerynki ozdobionej czerwonym lamowaniem.
W dolnej części, na całej szerokości obrazu napis: Lucae Piotrowski vera est quam cernis
imago, Virtutis faciem dixeris esse veram, Simplicitas, pietas, doctrina, modestia, Candor in
tanto sedem composuere viro19. Postać umieszczona została na jednolitym ciemnozielonym
tle, wtórnie przemalowanym; oryginalnej warstwy malarskiej zachowało się ok. 93%2°.

12 Beata SKALMIERSKA, Kolekcja nowożytnych portretów profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego od końca XVI
wieku do końca XVIII wieku. Technologiczne badania i ich znaczenie dla charakterystyki krakowskiego cechu malar-
skiego, Kraków 2007 (maszynopis w archiwum MUJ), Grupa 8, nr 11.
13 Anna JASIŃSKA, Kolekcja nowożytnych portretów profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego od końca XVI wieku
do końca XVIII wieku. Technologiczne badania i ich znaczenie dla charakterystyki krakowskiego cechu malarskiego,
Kraków 2007, Grupa 8, nr 11, (maszynopis w archiwum MUJ); Nowożytne portrety..., s. 296-305.
14 Jerzy MYCIELSKI, Katalog portretów i obrazów będących własnością Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1913,
s. 6-7, poz.29.
15 Karta katalogu naukowego MUJ, nr 419/1.
16 BJ rkps 5359, t. III, s. 9-12.
17 Nowożytne portrety..., s. 308-314.
18 Władysław KOPALIŃSKI, Słownik symboli, Warszawa 1990, s. 191.
19 Tłumaczenie: „Jest to prawdziwe oblicze Łukasza Piotrowskiego, które widzisz przed sobą, powiedziałbyś, że to
prawdziwe oblicze cnoty. Prostota, pobożność, uczoność, skromność, sława znalazły siedzibę w tak wielkim mężu".
20 SKALMIERSKA, op. cit., Grupa 8, nr 9.