DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Kossowski Maciej Dariusz: Czy w naszych zbiorach królewskich był "Jedźiec polski" Van Dycka?
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0254
248
Maciej Dariusz Kossowski
zwana „Kunsthaus" została podzielona na cztery klasy. W pierwszej, znalazły się obrazy
Rubensa. W drugiej, najbardziej znane dzieła malarzy flamandzkich, w tym Van Dycka.
W trzeciej, umieszczono prace holenderskiego malarza Adriaena van der Werff (1659-
1722), którego Johann Wilhelm von der Pfalz podziwiał i przez prawie dwadzieścia lat
zatrudniał jako nadwornego artystę. W czwartej, zawieszono dzieła Rafaela, Tycjana,
Giulio Romano, Guido Reniego, Paola Veronese, Antonia da Corregio i Franza Albano,
a także płótna Rubensa, Van Dycka i Rembrandta. Trzon kolekcji stanowiło 46 obrazów
Rubensa. Spośród nich 29 wciąż uznawanych jest za oryginały ręki mistrza. Równie
imponująco prezentował się zbiór 20 obrazów Van Dycka, z których 14 nie budzi do
dziś wątpliwości. W 1806 r. drogą sukcesji galeria przeszła na własność Ludwika I Wit-
telsbacha, króla Bawarii i została umieszczona w zamku Schleissheim. Dzięki temu
zbiory ocalały, w tym i omawiany obraz. Zamek dusseldorfski spłonął bowiem 20 marca
1872 r., a jego mury zostały wkrótce rozebrane. Do 1966 r. i ponownie w latach 1988-
2001 obraz Jeździec polski znajdował się w magazynach Alte Pinakothek w Mona-
chium6.
Dnia 27 lutego 1642 r. przybył z małym orszakiem do Warszawy książę neuburski Filip
Wilhelm Wittelsbach (1615-1690)7. 8 czerwca 1642 r. poślubił Annę Katarzynę Konstan-
cję Wazównę (1619-1651), najmłodsze dziecko Zygmunta III i Konstancji Habsburżanki,
jedyną ich córkę, która dożyła wieku dorosłego8. Królewna wniosła w posagu olbrzymi
majątek elektorowi Palatynatu Renu. Wywiozła z Polski przez Węgry do Neuburga nad
Dunajem znaczne kosztowności w zlocie i srebrze, tkaniny, perskie dywany oraz pokaźną
liczbę obrazów, jak zanotował Albrycht Stanisław Radziwiłł: 70 wozów pełnych rzeczy
i sprzętów9. Jej posag oszacowano na dwa miliony talarów. Same klejnoty i wyroby złot-
nicze były warte 443 289 talarów, a do tego 243 333 talarów w gotówce10. Z tego wylicze-
nia wynika, że wartość niezłotniczych wyrobów artystycznych: tkanin, książek i obrazów
musiała przekraczać milion trzysta tysięcy talarów. Wiano obejmowało także posiadłości
we Włoszech, w Foggi, Kalabrii i Abruzji, po prababce Bonie Sforzy. Królewna opuściła
Warszawę w czerwcu 1642 r. i w rocznicę swego ślubu, dziewięć lat i cztery miesiące
później, zmarła bezpotomnie w Kolonii. Została pochowana w grobach książęcych koś-
cioła 00. Jezuitów w Dusseldorfie11.
Wyjeżdżając z Polski, Wazówna zabrała ze sobą wielkie portrety koronacyjne rodzi-
ców (il. 2-3), uważane przez długi czas za dzieła Petera Paula Rubensa, a namalowane
przez jego ucznia, zatrudnionego w antwerpskiej pracowni mistrza, Pietera Claesza Sout-
mana, nadwornego malarza królów polskich12. Na podstawie miedziorytniczego albumu,
przedstawiającego wygląd wnętrz galerii obrazów w Dusseldorfie można przekonać się,
Wilhelms Bilder, ed. Reinhold BAUMSTARK,t. 2: Christian QUAEITZSCH, Oliver KASE, Galerie und Gemdldekabi-
nette, Munchen 2009.
6 Na podstawie informacji przekazanej korespondencyjnie przez Susanne Engelsberger z sekretariatu Alte Pinakothek,
której uprzejmie dziękuję za odpowiedź.
7 Albrycht Stanisław RADZIWIŁŁ, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 2: 1637-1646, Warszawa 1980, s. 296.
8 Władysław CZAPLIŃSKI, „Anna Katarzyna Konstancja", Polski Słownik Biograficzny, t. I, Kraków 1935, s. 134.
Stefania OCHMANN-STANISZEWSKA, Dynastia Wazów w Polsce, Warszawa 2006, s. 165-167.
9 RADZIWIŁŁ, op. cit., s. 315.
10 Por. Jan SEREDYKA, Rzeczpospolita w ostatnich latach panowania Zygmunta III (1629-1632): Zarys wewnętrz-
nych dziejów politycznych, Opole 1978, s. 120, przyp. 70.
11 Zygmunt WDOWISZEWSKI, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 236.
12 Historię atrybucji oraz przedstawienia omawia Juliusz Antoni CHROŚCICKI, „Rubens w Polsce", Rocznik Historii
Sztuki, t. XII: 1981, s. 170-173 oraz aneks 3 na s. 214.
Maciej Dariusz Kossowski
zwana „Kunsthaus" została podzielona na cztery klasy. W pierwszej, znalazły się obrazy
Rubensa. W drugiej, najbardziej znane dzieła malarzy flamandzkich, w tym Van Dycka.
W trzeciej, umieszczono prace holenderskiego malarza Adriaena van der Werff (1659-
1722), którego Johann Wilhelm von der Pfalz podziwiał i przez prawie dwadzieścia lat
zatrudniał jako nadwornego artystę. W czwartej, zawieszono dzieła Rafaela, Tycjana,
Giulio Romano, Guido Reniego, Paola Veronese, Antonia da Corregio i Franza Albano,
a także płótna Rubensa, Van Dycka i Rembrandta. Trzon kolekcji stanowiło 46 obrazów
Rubensa. Spośród nich 29 wciąż uznawanych jest za oryginały ręki mistrza. Równie
imponująco prezentował się zbiór 20 obrazów Van Dycka, z których 14 nie budzi do
dziś wątpliwości. W 1806 r. drogą sukcesji galeria przeszła na własność Ludwika I Wit-
telsbacha, króla Bawarii i została umieszczona w zamku Schleissheim. Dzięki temu
zbiory ocalały, w tym i omawiany obraz. Zamek dusseldorfski spłonął bowiem 20 marca
1872 r., a jego mury zostały wkrótce rozebrane. Do 1966 r. i ponownie w latach 1988-
2001 obraz Jeździec polski znajdował się w magazynach Alte Pinakothek w Mona-
chium6.
Dnia 27 lutego 1642 r. przybył z małym orszakiem do Warszawy książę neuburski Filip
Wilhelm Wittelsbach (1615-1690)7. 8 czerwca 1642 r. poślubił Annę Katarzynę Konstan-
cję Wazównę (1619-1651), najmłodsze dziecko Zygmunta III i Konstancji Habsburżanki,
jedyną ich córkę, która dożyła wieku dorosłego8. Królewna wniosła w posagu olbrzymi
majątek elektorowi Palatynatu Renu. Wywiozła z Polski przez Węgry do Neuburga nad
Dunajem znaczne kosztowności w zlocie i srebrze, tkaniny, perskie dywany oraz pokaźną
liczbę obrazów, jak zanotował Albrycht Stanisław Radziwiłł: 70 wozów pełnych rzeczy
i sprzętów9. Jej posag oszacowano na dwa miliony talarów. Same klejnoty i wyroby złot-
nicze były warte 443 289 talarów, a do tego 243 333 talarów w gotówce10. Z tego wylicze-
nia wynika, że wartość niezłotniczych wyrobów artystycznych: tkanin, książek i obrazów
musiała przekraczać milion trzysta tysięcy talarów. Wiano obejmowało także posiadłości
we Włoszech, w Foggi, Kalabrii i Abruzji, po prababce Bonie Sforzy. Królewna opuściła
Warszawę w czerwcu 1642 r. i w rocznicę swego ślubu, dziewięć lat i cztery miesiące
później, zmarła bezpotomnie w Kolonii. Została pochowana w grobach książęcych koś-
cioła 00. Jezuitów w Dusseldorfie11.
Wyjeżdżając z Polski, Wazówna zabrała ze sobą wielkie portrety koronacyjne rodzi-
ców (il. 2-3), uważane przez długi czas za dzieła Petera Paula Rubensa, a namalowane
przez jego ucznia, zatrudnionego w antwerpskiej pracowni mistrza, Pietera Claesza Sout-
mana, nadwornego malarza królów polskich12. Na podstawie miedziorytniczego albumu,
przedstawiającego wygląd wnętrz galerii obrazów w Dusseldorfie można przekonać się,
Wilhelms Bilder, ed. Reinhold BAUMSTARK,t. 2: Christian QUAEITZSCH, Oliver KASE, Galerie und Gemdldekabi-
nette, Munchen 2009.
6 Na podstawie informacji przekazanej korespondencyjnie przez Susanne Engelsberger z sekretariatu Alte Pinakothek,
której uprzejmie dziękuję za odpowiedź.
7 Albrycht Stanisław RADZIWIŁŁ, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 2: 1637-1646, Warszawa 1980, s. 296.
8 Władysław CZAPLIŃSKI, „Anna Katarzyna Konstancja", Polski Słownik Biograficzny, t. I, Kraków 1935, s. 134.
Stefania OCHMANN-STANISZEWSKA, Dynastia Wazów w Polsce, Warszawa 2006, s. 165-167.
9 RADZIWIŁŁ, op. cit., s. 315.
10 Por. Jan SEREDYKA, Rzeczpospolita w ostatnich latach panowania Zygmunta III (1629-1632): Zarys wewnętrz-
nych dziejów politycznych, Opole 1978, s. 120, przyp. 70.
11 Zygmunt WDOWISZEWSKI, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 236.
12 Historię atrybucji oraz przedstawienia omawia Juliusz Antoni CHROŚCICKI, „Rubens w Polsce", Rocznik Historii
Sztuki, t. XII: 1981, s. 170-173 oraz aneks 3 na s. 214.