DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Zgórniak, Marek: Matejko jako przedstawiciel szkoły Fortuny'ego: Uwagi Edmonda About o Salonie 1874
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0310
304
Marek Zgórniak
osobiście dopiero na początku roku 1869, gdy w tym celu w towarzystwie Zamacoisa udał
się do Rzymu. Na życzenie Fortuny'ego, który uskarżał się na brak kontaktu we Włoszech
z dobrymi okazami współczesnej sztuki, Stewart zabrał ze swej kolekcji w Paryżu cenny
obrazek Meissoniera, a jako prezent - kilka japoników. W tym okresie inspiracje twórczo-
ścią Meissoniera były dla twórczości Fortuny'ego ważniejsze. Hiszpan poznał zresztą
francuskiego mistrza w Paryżu, być może już w roku 1866, jak sugerują niektórzy auto-
rzy25, a na pewno utrzymywał z nim kontakty podczas kolejnego pobytu, w roku 1869,
kiedy Meissonier pozował mu do jednego z obrazów26.
Zanim William H. Stewart odwiedził Fortuny'ego w Rzymie, z końcem roku 1868
zrobił to Goupil. Marszand miał z malarzem umowę na wyłączność i podczas pobytu
w Rzymie namawiał go do przeniesienia się do Francji, proponując nawet, że zbuduje dla
niego pracownię. Fortuny przyjechał do Paryża latem 1869, początkowo zamieszkał
w domu Goupila i korzystał z pracowni jego zięcia Gerome'a, nieobecnego wtedy w mie-
ście27 . Właśnie w galerii Goupila, a nie na Salonach, można było w Paryżu obejrzeć obra-
zy Fortuny'ego. Goupil sprzedawał je od roku 1867, uzyskując niekiedy trzykrotne
przebicie ceny zapłaconej artyście. Za życia Fortuny'ego firma zarobiła bodaj najwięcej
na obrazie Ślub w XVIII wieku w zakrystii kościoła w Madrycie (il. 3), kupionym za 25 000
franków i sprzedanym 8 kwietnia 1870 za 70 00 (z podziałem zysku między artystę
i galerię)28. Najwyższą cenę (90 000) osiągnął cztery lata później Ogród poetów, za który
jednak Goupil musiał zapłacić malarzowi aż 75 OOO29. Wypracowane akwarele nabywano
nawet po 15 i 18 0003°, a w roku 1874 maleńki obrazek (Deux Gentilshommes. Costumes
de la cour des Valois, 12><9 cm) sprzedano na aukcji za 7300 franków. Wyższą cenę za
podobny format uzyskał wtedy tylko Meissonier (18 200), a Munkacsy, modny już od
roku 1870, musiał za taką kwotę zamalować sto razy większą powierzchnię (118x95
cm)31. Warto przypomnieć, że za Batorego Matejko otrzymał 60 000 franków, a cena
uzyskana w Warszawie za Bitwę pod Grunwaldem, najdroższy obraz Salonu 1880, wyno-
siła w przeliczeniu 100 000 franków32. Ceny rodzajowych obrazów najbardziej znanych
malarzy rzadko przekraczały 25 000 franków. Najdrożej sprzedany przez Goupila obraz
Chełmońskiego (Wieczór na Ukrainie) w roku 1878 kosztował nabywcę, portugalskiego
wicehrabiego Pedro Eugenio Daupiasa, 15 OOO33. Możnajuż w tym miejscu zaznaczyć, że
niezwykle wysokie notowania Fortuny'ego nie utrzymały się w Paryżu długo. Jesienią
1874 r. za nieukończony jeszcze widok plaży koło Neapolu34 oferowano artyście 75 000
25 DAVILLIER, „Fortuny", [w:] Atelier de Fortuny. (Euvre posthume, objets d'art et de curiosite..., Paris 1875, s. 4;
Paul MANTZ, „Fortuny", Le Temps, 1875, 31 I, s. 3; Charles YRIARTE, „Fortuny", L'Art. Revue hebdomadaire
illustree, t. 1, 1875, s. 367. Stewart (op. cit., s. 198) sądził, że do tego czasu Fortuny znał obrazy Meissoniera tylko
z fotografii.
26 DAVILLIER, Fortuny, sa vie, son ceuvre..., s. 51; STEWART, op. cit., s. 202-203.
27 DAVILLIER, Fortuny, sa vie, son oeuvre..., s. 46, 50.
28 Informacja w hiszpańskiej Wikipedii, że obraz poszedł za 250 000, jest przesadzona, https://es.wikipedia.org/wiki/
Mariano Fortuny (dostęp 25 I 2016).
29 Getty Dealer Stock Books (dostęp 25 I 2016).
30 „Fortuny", Le XIXe Siecle, 1874, 27 XI, s. 3.
31 Catalogue des tableaux modernes composant en partie la collection de M. S*** [Schwambacher], Paris 1874, s. 16,
21-22 (egzemplarz z adnotacjami dostępny w serwisie Gallica).
32 ZGÓRNIAK, Matejko w Paryżu..., s. 54-55, 84.
33 Tadeusz MATUSZCZAK, „Chełmoński w księgach handlowych Goupil & Cie", Biuletyn Historii Sztuki,
LXXVI:2014, nr 4, s. 650.
34 Zob. Cristina MENDOZA, Francesc QUiLEZ CORELLA, „Platja de Portici de Fortuny: reflexions a 1'entorn de la seva
Marek Zgórniak
osobiście dopiero na początku roku 1869, gdy w tym celu w towarzystwie Zamacoisa udał
się do Rzymu. Na życzenie Fortuny'ego, który uskarżał się na brak kontaktu we Włoszech
z dobrymi okazami współczesnej sztuki, Stewart zabrał ze swej kolekcji w Paryżu cenny
obrazek Meissoniera, a jako prezent - kilka japoników. W tym okresie inspiracje twórczo-
ścią Meissoniera były dla twórczości Fortuny'ego ważniejsze. Hiszpan poznał zresztą
francuskiego mistrza w Paryżu, być może już w roku 1866, jak sugerują niektórzy auto-
rzy25, a na pewno utrzymywał z nim kontakty podczas kolejnego pobytu, w roku 1869,
kiedy Meissonier pozował mu do jednego z obrazów26.
Zanim William H. Stewart odwiedził Fortuny'ego w Rzymie, z końcem roku 1868
zrobił to Goupil. Marszand miał z malarzem umowę na wyłączność i podczas pobytu
w Rzymie namawiał go do przeniesienia się do Francji, proponując nawet, że zbuduje dla
niego pracownię. Fortuny przyjechał do Paryża latem 1869, początkowo zamieszkał
w domu Goupila i korzystał z pracowni jego zięcia Gerome'a, nieobecnego wtedy w mie-
ście27 . Właśnie w galerii Goupila, a nie na Salonach, można było w Paryżu obejrzeć obra-
zy Fortuny'ego. Goupil sprzedawał je od roku 1867, uzyskując niekiedy trzykrotne
przebicie ceny zapłaconej artyście. Za życia Fortuny'ego firma zarobiła bodaj najwięcej
na obrazie Ślub w XVIII wieku w zakrystii kościoła w Madrycie (il. 3), kupionym za 25 000
franków i sprzedanym 8 kwietnia 1870 za 70 00 (z podziałem zysku między artystę
i galerię)28. Najwyższą cenę (90 000) osiągnął cztery lata później Ogród poetów, za który
jednak Goupil musiał zapłacić malarzowi aż 75 OOO29. Wypracowane akwarele nabywano
nawet po 15 i 18 0003°, a w roku 1874 maleńki obrazek (Deux Gentilshommes. Costumes
de la cour des Valois, 12><9 cm) sprzedano na aukcji za 7300 franków. Wyższą cenę za
podobny format uzyskał wtedy tylko Meissonier (18 200), a Munkacsy, modny już od
roku 1870, musiał za taką kwotę zamalować sto razy większą powierzchnię (118x95
cm)31. Warto przypomnieć, że za Batorego Matejko otrzymał 60 000 franków, a cena
uzyskana w Warszawie za Bitwę pod Grunwaldem, najdroższy obraz Salonu 1880, wyno-
siła w przeliczeniu 100 000 franków32. Ceny rodzajowych obrazów najbardziej znanych
malarzy rzadko przekraczały 25 000 franków. Najdrożej sprzedany przez Goupila obraz
Chełmońskiego (Wieczór na Ukrainie) w roku 1878 kosztował nabywcę, portugalskiego
wicehrabiego Pedro Eugenio Daupiasa, 15 OOO33. Możnajuż w tym miejscu zaznaczyć, że
niezwykle wysokie notowania Fortuny'ego nie utrzymały się w Paryżu długo. Jesienią
1874 r. za nieukończony jeszcze widok plaży koło Neapolu34 oferowano artyście 75 000
25 DAVILLIER, „Fortuny", [w:] Atelier de Fortuny. (Euvre posthume, objets d'art et de curiosite..., Paris 1875, s. 4;
Paul MANTZ, „Fortuny", Le Temps, 1875, 31 I, s. 3; Charles YRIARTE, „Fortuny", L'Art. Revue hebdomadaire
illustree, t. 1, 1875, s. 367. Stewart (op. cit., s. 198) sądził, że do tego czasu Fortuny znał obrazy Meissoniera tylko
z fotografii.
26 DAVILLIER, Fortuny, sa vie, son ceuvre..., s. 51; STEWART, op. cit., s. 202-203.
27 DAVILLIER, Fortuny, sa vie, son oeuvre..., s. 46, 50.
28 Informacja w hiszpańskiej Wikipedii, że obraz poszedł za 250 000, jest przesadzona, https://es.wikipedia.org/wiki/
Mariano Fortuny (dostęp 25 I 2016).
29 Getty Dealer Stock Books (dostęp 25 I 2016).
30 „Fortuny", Le XIXe Siecle, 1874, 27 XI, s. 3.
31 Catalogue des tableaux modernes composant en partie la collection de M. S*** [Schwambacher], Paris 1874, s. 16,
21-22 (egzemplarz z adnotacjami dostępny w serwisie Gallica).
32 ZGÓRNIAK, Matejko w Paryżu..., s. 54-55, 84.
33 Tadeusz MATUSZCZAK, „Chełmoński w księgach handlowych Goupil & Cie", Biuletyn Historii Sztuki,
LXXVI:2014, nr 4, s. 650.
34 Zob. Cristina MENDOZA, Francesc QUiLEZ CORELLA, „Platja de Portici de Fortuny: reflexions a 1'entorn de la seva