Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (78.2016)

Treści ideowe ołtarza głównego i prezbiterium w dawnym kościele cystersów w Oliwie

495


wisi w kapitularzu (il. 20). Choć na pierwszy rzut oka podobieństwo między portretem
i rzeźbą nie jest uderzające, to jednak wyraźnie widoczne.
Najbardziej zaskakującym symbolem występującym w oliwskim ołtarzu jest globus.
Chrystusa często ukazywano z kulą ziemską, ale nie z... globusem. Wydaje się bardziej
prawdopodobne, że jest to globus niebieski, a nie ziemski. Interesujący się matematyką
Hacki być może chciał w ten sposób upamiętnić zmarłego 28 stycznia 1687 r. Jana Hewe-
liusza, wybitnego gdańskiego matematyka i królewskiego astronoma, pochowanego
w kościele pw. św. Katarzyny. Michał Hacki znał niewątpliwie namalowany przez Danie-
la Schultza portret astronoma, na którym ukazany jest on z niebieskim globusem, w oto-
czeniu książek (niemal wierną kopię tego portretu wykonał Andrzej Stech46). Przypuszcza
się, że to Heweliusz zaprojektował na elewacji alkierza południowo-wschodniego pałacu
w Wilanowie trzyczęściowy zegar słoneczny w postaci rozłożonych map nieba47.

46 Wspomnieć też trzeba, że na mapach przygotowanych do wydanego pośmiertnie w 1690 r. w Gdańsku dzieła Hewe-
liusza Prodromus Astronomiae cum Catalogo Fixarum et Firmamentum Sobiescianum, sive Uranographia Andrzej
Stech narysował w narożnikach putta z globusem niebieskim i przyrządami astronomicznymi skonstruowanymi przez
uczonego. Wydanie sfinansował król Jan III Sobieski; zob. Karolina TARGOSZ, „Sobieski z lunetą i mikroskopem",
[w:] Primus Inter Pares ...,. s. 134-139.

47 Wojciech FIJAŁKOWSKI, Królewski Wilanów, Warszawal996.