DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Recenzje
DOI Artikel:Rupiewicz, Romana: Lenda medii aevi: Średniowieczne zabytki dawnego opactwa w Lądzie - nowe odkrycia, najnowsze badania$dRed$dJanusz Nowiński przy współpracy Przemysława Mrozowskiego, Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego, Ląd-Poznań-Warszawa 2015, ss. 167, il.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0573
Recenzje
563
2. Kapitularz w Lądzie. Fot. S. Krajewski
powym rozwiązaniem był system rozprowadzania
wody ze źródła poza klasztorem na terenie budyn-
ków klasztornych, zasilający między innymi lavabo
i kuchnię. Te rozwiązania techniczne, wzorujące się
na praktykach francuskich, były w Polsce pionier-
skie.
Badaczka zaprezentowała szereg postulatów
i dalszych tropów badawczych dotyczących zwłasz-
cza kształtu średniowiecznej świątyni, lokalizacji
ściany dzielącej krużganek północny i kościół.
Wskazała też, że parter południowego zakończenia
wschodniego skrzydła klasztoru, gdzie istniała za-
pewne fraternia, sień i kalefaktorium, wymaga dal-
szych badań.
Kapitularzowi, jednemu z najpiękniejszych po-
mieszczeń lądzkiego klasztoru (il. 2), Robert Kun-
kel poświęcił odrębny artykuł: Jednopodporowe śre-
dniowieczne kapitularze klasztorne w Polsce -
funkcja a symbolika (s. 32-40). W artykule tym ka-
pitularz z Lądu, dzięki prowadzonym badaniom
komparatystycznym, zyskał nowo zdefiniowaną
symbolikę. Autor prześledził proces zmian zacho-
dzący w średniowiecznych konstrukcjach sklepień,
spoczywających na jednej podporze. Jego zdaniem
taka konstrukcja obrazuje Drzewo Życia i oś świata.
Zauważył, że konstrukcja większości tego typu skle-
pień z kwadratowymi przęsłami wymuszała osadze-
nie wsporników w miejscach, gdzie znajdowały się
portale lub otwory okienne (kapitularze w Wąchoc-
ku, Sulejowie, Zwettl, Rudach Raciborskich). Z tego
powodu w wielu przypadkach decydowano się na
2 Autor powołuje się na ustalenia Mariana Kutznera: Ma-
rian KUTZNER, „Wielkopolska, Kujawy, ziemie Łęczycka
umiejscowienie wejścia do kapitularza z boku, jed-
nak tego rodzaju rozwiązania zaburzały harmonię
wnętrza. Dopiero zastosowanie sklepień przeskoko-
wych umożliwiło takie ulokowanie wsporników że-
ber sklepienia, które nie wprowadzały dysharmonii
w kompozycji ścian i otworów. Taki system sklepień
zastosowano w kapitularzach w Lądzie oraz w Eber-
bach. Sklepienie kapitularza w Lądzie zostało po-
dzielone na umiarowe trójkąty, podzielone trójpro-
mienistymi żebrami. Robert Kunkel uznał, że
pozytywną cechą tego typu sklepień jest odciążenie
centralnego słupa, także przez zamieszczenie żeber
jarzmowych w odciętych narożach. Badacz wywiódł
to sklepienie z wnętrz cysterskich w Maulbronn, Be-
benhausen i Eberbach oraz z realizacji z terenu pań-
stwa krzyżackiego. Podważył też tezę o realizacji
kapitularza w Lądzie przez warsztat przybyły z pań-
stwa krzyżackiego2 i intuicyjnie uznał, że raczej nie
należy wiązać zespołu rzeźbiarzy detali architekto-
nicznych z kościołami Gniezna. (To stanowisko jest
nieco odrębne od poglądu prezentowanego w dal-
szej części książki przez Witolda Miedziaka). Zde-
cydowanie jednak można zaliczyć to sklepienie do
oryginalnych i nowatorskich w Polsce.
Analizując architekturę lądzkiego kapitularza,
Kunkel rozważył ikonologię centralnej podpory. Fi-
lar symbolizuje Chrystusa, także oś pionową Krzyża
oraz arbor vitae, jak również drzewo kosmiczne.
Gałęzie zestawił z 12 żebrami sklepienia, które od-
noszą się do apostołów Jezusa. Drzewo, poprzez
korzenie i gałęzie, łączy Niebo z Ziemią, podobnie
i Sieradzko-Wieluńska", [w:] Architektura gotycka w Pol-
sce, red. Teresa MROCZKO, Warszawa 1995, t. 1, s. 161.
563
2. Kapitularz w Lądzie. Fot. S. Krajewski
powym rozwiązaniem był system rozprowadzania
wody ze źródła poza klasztorem na terenie budyn-
ków klasztornych, zasilający między innymi lavabo
i kuchnię. Te rozwiązania techniczne, wzorujące się
na praktykach francuskich, były w Polsce pionier-
skie.
Badaczka zaprezentowała szereg postulatów
i dalszych tropów badawczych dotyczących zwłasz-
cza kształtu średniowiecznej świątyni, lokalizacji
ściany dzielącej krużganek północny i kościół.
Wskazała też, że parter południowego zakończenia
wschodniego skrzydła klasztoru, gdzie istniała za-
pewne fraternia, sień i kalefaktorium, wymaga dal-
szych badań.
Kapitularzowi, jednemu z najpiękniejszych po-
mieszczeń lądzkiego klasztoru (il. 2), Robert Kun-
kel poświęcił odrębny artykuł: Jednopodporowe śre-
dniowieczne kapitularze klasztorne w Polsce -
funkcja a symbolika (s. 32-40). W artykule tym ka-
pitularz z Lądu, dzięki prowadzonym badaniom
komparatystycznym, zyskał nowo zdefiniowaną
symbolikę. Autor prześledził proces zmian zacho-
dzący w średniowiecznych konstrukcjach sklepień,
spoczywających na jednej podporze. Jego zdaniem
taka konstrukcja obrazuje Drzewo Życia i oś świata.
Zauważył, że konstrukcja większości tego typu skle-
pień z kwadratowymi przęsłami wymuszała osadze-
nie wsporników w miejscach, gdzie znajdowały się
portale lub otwory okienne (kapitularze w Wąchoc-
ku, Sulejowie, Zwettl, Rudach Raciborskich). Z tego
powodu w wielu przypadkach decydowano się na
2 Autor powołuje się na ustalenia Mariana Kutznera: Ma-
rian KUTZNER, „Wielkopolska, Kujawy, ziemie Łęczycka
umiejscowienie wejścia do kapitularza z boku, jed-
nak tego rodzaju rozwiązania zaburzały harmonię
wnętrza. Dopiero zastosowanie sklepień przeskoko-
wych umożliwiło takie ulokowanie wsporników że-
ber sklepienia, które nie wprowadzały dysharmonii
w kompozycji ścian i otworów. Taki system sklepień
zastosowano w kapitularzach w Lądzie oraz w Eber-
bach. Sklepienie kapitularza w Lądzie zostało po-
dzielone na umiarowe trójkąty, podzielone trójpro-
mienistymi żebrami. Robert Kunkel uznał, że
pozytywną cechą tego typu sklepień jest odciążenie
centralnego słupa, także przez zamieszczenie żeber
jarzmowych w odciętych narożach. Badacz wywiódł
to sklepienie z wnętrz cysterskich w Maulbronn, Be-
benhausen i Eberbach oraz z realizacji z terenu pań-
stwa krzyżackiego. Podważył też tezę o realizacji
kapitularza w Lądzie przez warsztat przybyły z pań-
stwa krzyżackiego2 i intuicyjnie uznał, że raczej nie
należy wiązać zespołu rzeźbiarzy detali architekto-
nicznych z kościołami Gniezna. (To stanowisko jest
nieco odrębne od poglądu prezentowanego w dal-
szej części książki przez Witolda Miedziaka). Zde-
cydowanie jednak można zaliczyć to sklepienie do
oryginalnych i nowatorskich w Polsce.
Analizując architekturę lądzkiego kapitularza,
Kunkel rozważył ikonologię centralnej podpory. Fi-
lar symbolizuje Chrystusa, także oś pionową Krzyża
oraz arbor vitae, jak również drzewo kosmiczne.
Gałęzie zestawił z 12 żebrami sklepienia, które od-
noszą się do apostołów Jezusa. Drzewo, poprzez
korzenie i gałęzie, łączy Niebo z Ziemią, podobnie
i Sieradzko-Wieluńska", [w:] Architektura gotycka w Pol-
sce, red. Teresa MROCZKO, Warszawa 1995, t. 1, s. 161.