DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Artykuły
DOI article:Wójcik, Agata: Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana i odnowa polskiego projektowania graficznego początku XX wieku*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0655
Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana
641
jeszcze na bardzo niskim stopniu [...] uległa chwilowo kapryśnemu zboczeniu kilku arty-
stów, którzy uroili sobie, że w papierowych wystrzygankach ludowych niektórych okolic
leży cały ogrom rodzimej sztuki zdobniczej, że tam trzeba szukać źródeł sztuki polskiej
i na nim ja odbudowywać". Krytyce poddał także katalog towarzyszący wystawie. We-
dług niego projektowanie takich dekoracji, jakie stworzyli Mehoffer, Bukowski i Troja-
nowski jest „urojeniem i wieczystą stratą". Sądził, że forma katalogu nie odpowiada
współczesnym czasom i może „na smakosza starych foliałów zadziała on niezawodnie jak
zapaszek rzadkich inkunabułów [...] ale czy odpowie wymaganiom dzisiejszego smaku
i cywilizacji? Czy podnosi i trzyma na odpowiedniej wyżynie sztukę naszą drukarską
wobec zagranicy?"69.
Po zakończeniu wystawy TPSS zwróciło się do wystawców z prośbą o przekazanie
eksponatów do zbiorów Towarzystwa70. „Poradnik Graficzny" postulował nawet stwo-
rzenie Muzeum Retrospektywnego Polskiej Sztuki Drukarskiej, które miało powołać do
życia TPSS i Muzeum Narodowe71. Realnym skutkiem wystawy było przyznanie medali
i nagród, których fundatorami byli Ministerstwo Handlu i Wydział Krajowy. Posiedzenie
jury (Wacław Anczyc, Artur Benis, Józef Mehoffer, Władysław Mięsowicz, Stanisław
Szwejcer, Jan Stanisławski, Edward Trojanowski, Jerzy Warchałowski) odbyło się 17 lu-
tego 1905 r. Medal srebrny przyznano Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, ponieważ
„wyróżnia się [ona] poważnym traktowaniem drukarstwa, pierwszorzędnymi zaletami
zarówno technicznego wykonania jak i artystycznego układu całości"72. Srebrne medale
przyznano też Wyspiańskiemu, który „drukarstwo współczesne polskie pchnął na tory
prawdziwej sztuki", jak również Bukowskiemu. Doceniono również szatę graficzną „Chi-
mery", która „dbałością o artystyczny układ całości, o dokładne odbijanie klisz, o całą
stronę ilustracyjną, papier, czystość druku, stoi na poziomie najwyższych wymagań współ-
czesnych zarówno artystycznych, jak i technicznych"73. Jury nie mogło przyznać jej me-
dalu, ponieważ czasopismo ukazywało się poza Austro-Węgrami. Zdecydowano jednak,
że będą wnioskować o przyznaniu specjalnej nagrody. Medale brązowe otrzymała Dru-
karnia Narodowa, której wydawnictwa „odznaczają się czystością druku, starannością
układu i artystycznymi okładkami i ozdobami" i Drukarnia Teodorczuka za szczególną
„dbałość o dokładność odbić i o artystyczne ozdoby o charakterze swojskim"74. Kolejne
brązowe medale przypadły Księgarni H. Altenberga ze Lwowa i artystom - Stanisławowi
Dębickiemu, Karolowi Fryczowi i Henrykowi Uziemble. Jury ustaliło, że będzie wnio-
skować o kolejne brązowe medale dla Eugeniusza Dąbrowy-Dąbrowskiego i Antoniego
Procajłowicza. Nagrody pieniężne otrzymali pracownicy drukarni Anczyca, Narodowej,
Teodorczuka i Uniwersytetu Jagiellońskiego. List pochwalny dostał także Zakład Litogra-
ficzny Pruszyńskiego75.
Cztery lata po wystawie drukarskiej Trojanowski zwracał uwagę, że przyniosła ona
wiele pozytywnych skutków: „Po wystawie owa liczba artystów, zajmujących się zdob-
nictwem drukarskim, wzrosła i zaczął się równomierny więcej systematyczny i poważny
postęp w drukarstwie polskim". Ożywiła się współpraca pomiędzy TPSS i artystami
69 STARKEL, op. cit., s. 9-10.
70 Teki, sygn. 20029, karta 110: „Z wystawy drukarskiej", Czas, 1905, nr 41 (20 II), s. 2.
71 „Muzeum retrospektywne polskiej sztuki drukarskiej", Poradnik Graficzny, 1905, nr 1, szp. 17-18.
72 „Protokół posiedzenia komisji sędziów Wystawy Drukarskiej", Chimera, 1905, t. 9, z. 25, s. 164b.
73 Ibid., s. 164c.
74 Ibid., s. 164c-d.
75 Ibid., s. 164d.
641
jeszcze na bardzo niskim stopniu [...] uległa chwilowo kapryśnemu zboczeniu kilku arty-
stów, którzy uroili sobie, że w papierowych wystrzygankach ludowych niektórych okolic
leży cały ogrom rodzimej sztuki zdobniczej, że tam trzeba szukać źródeł sztuki polskiej
i na nim ja odbudowywać". Krytyce poddał także katalog towarzyszący wystawie. We-
dług niego projektowanie takich dekoracji, jakie stworzyli Mehoffer, Bukowski i Troja-
nowski jest „urojeniem i wieczystą stratą". Sądził, że forma katalogu nie odpowiada
współczesnym czasom i może „na smakosza starych foliałów zadziała on niezawodnie jak
zapaszek rzadkich inkunabułów [...] ale czy odpowie wymaganiom dzisiejszego smaku
i cywilizacji? Czy podnosi i trzyma na odpowiedniej wyżynie sztukę naszą drukarską
wobec zagranicy?"69.
Po zakończeniu wystawy TPSS zwróciło się do wystawców z prośbą o przekazanie
eksponatów do zbiorów Towarzystwa70. „Poradnik Graficzny" postulował nawet stwo-
rzenie Muzeum Retrospektywnego Polskiej Sztuki Drukarskiej, które miało powołać do
życia TPSS i Muzeum Narodowe71. Realnym skutkiem wystawy było przyznanie medali
i nagród, których fundatorami byli Ministerstwo Handlu i Wydział Krajowy. Posiedzenie
jury (Wacław Anczyc, Artur Benis, Józef Mehoffer, Władysław Mięsowicz, Stanisław
Szwejcer, Jan Stanisławski, Edward Trojanowski, Jerzy Warchałowski) odbyło się 17 lu-
tego 1905 r. Medal srebrny przyznano Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, ponieważ
„wyróżnia się [ona] poważnym traktowaniem drukarstwa, pierwszorzędnymi zaletami
zarówno technicznego wykonania jak i artystycznego układu całości"72. Srebrne medale
przyznano też Wyspiańskiemu, który „drukarstwo współczesne polskie pchnął na tory
prawdziwej sztuki", jak również Bukowskiemu. Doceniono również szatę graficzną „Chi-
mery", która „dbałością o artystyczny układ całości, o dokładne odbijanie klisz, o całą
stronę ilustracyjną, papier, czystość druku, stoi na poziomie najwyższych wymagań współ-
czesnych zarówno artystycznych, jak i technicznych"73. Jury nie mogło przyznać jej me-
dalu, ponieważ czasopismo ukazywało się poza Austro-Węgrami. Zdecydowano jednak,
że będą wnioskować o przyznaniu specjalnej nagrody. Medale brązowe otrzymała Dru-
karnia Narodowa, której wydawnictwa „odznaczają się czystością druku, starannością
układu i artystycznymi okładkami i ozdobami" i Drukarnia Teodorczuka za szczególną
„dbałość o dokładność odbić i o artystyczne ozdoby o charakterze swojskim"74. Kolejne
brązowe medale przypadły Księgarni H. Altenberga ze Lwowa i artystom - Stanisławowi
Dębickiemu, Karolowi Fryczowi i Henrykowi Uziemble. Jury ustaliło, że będzie wnio-
skować o kolejne brązowe medale dla Eugeniusza Dąbrowy-Dąbrowskiego i Antoniego
Procajłowicza. Nagrody pieniężne otrzymali pracownicy drukarni Anczyca, Narodowej,
Teodorczuka i Uniwersytetu Jagiellońskiego. List pochwalny dostał także Zakład Litogra-
ficzny Pruszyńskiego75.
Cztery lata po wystawie drukarskiej Trojanowski zwracał uwagę, że przyniosła ona
wiele pozytywnych skutków: „Po wystawie owa liczba artystów, zajmujących się zdob-
nictwem drukarskim, wzrosła i zaczął się równomierny więcej systematyczny i poważny
postęp w drukarstwie polskim". Ożywiła się współpraca pomiędzy TPSS i artystami
69 STARKEL, op. cit., s. 9-10.
70 Teki, sygn. 20029, karta 110: „Z wystawy drukarskiej", Czas, 1905, nr 41 (20 II), s. 2.
71 „Muzeum retrospektywne polskiej sztuki drukarskiej", Poradnik Graficzny, 1905, nr 1, szp. 17-18.
72 „Protokół posiedzenia komisji sędziów Wystawy Drukarskiej", Chimera, 1905, t. 9, z. 25, s. 164b.
73 Ibid., s. 164c.
74 Ibid., s. 164c-d.
75 Ibid., s. 164d.