DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Artykuły
DOI article:Myśliński, Michał: Polskie państwowe cechy probiercze - europejska geneza lokalnego znaku*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0704
690
Michał Myśliński
3. Cecha probiercza austriacka
dla srebra trzeciej próby stosowana
po 1872 r.
Fot. ze zbiorów autora
państwa) przez ponad dwa lata trwał proces stopniowej unifikacji dawnych administracji
probierczych zaboru rosyjskiego i austriackiego, panujących tam systemów kontroli jako-
ści stosowanych stopów srebra i złota oraz wprowadzania nowych uregulowań. Wyrazem
tego było przede wszystkim powołanie już 29 listopada 1920 r. polskich urzędów probier-
czych we Lwowie i Krakowie, które podporządkowano GUP w Warszawie6 na podstawie
ustawy z 16 lipca 1920 r. o upoważnieniu ministra przemysłu i handlu do wydawania
zarządzeń w zakresie nadzoru nad przemysłem złotniczym i handlem wyrobami złotni-
czymi oraz organizacji urzędów probierczych na obszarach byłych zaborów austriackiego
i rosyjskiego7. Niejako na marginesie dodać należy, że wszystkie podejmowane wówczas
działania legislacyjne nie dotyczyły obszaru zaboru pruskiego, gdzie nie było obligatoryj-
nego systemu probierczego i można było sprzedawać wyroby z metali szlachetnych sto-
sownie oznaczane wyłącznie przez producentów8.
Równocześnie z wydawanymi kolejnymi zarządzeniami ustalono, że do momentu opra-
cowania polskich znaków probierczych urzędy posługiwać się mają dawnymi cechami - tj.
rosyjskimi na terenie dawnego zaboru rosyjskiego oraz austriackimi na terenie dawnego
zaboru austriackiego, a nowopowstające dzieła lub dzieła wcześniejsze, ale jeszcze nie ce-
chowane, należało doposażyć polską tzw. cechą przechodnią, wyobrażającą głowę górala.
Cecha przechodnia stosowana była do 1 marca 1921 r., a przedmioty nią oznaczone mogły
znajdować się w obrocie handlowym jeszcze do 1 grudnia 1922 r.9 Ustalono przy tym nowe
próby - po trzy dla złota i srebra, a dzieła o innych próbach dopuszczono warunkowo do
obrotu zaznaczając, że w sytuacji, gdyby próba srebra wahała się pomiędzy wartością
750-800 promili, a złota pomiędzy 550-583 promili, to wyroby takie należało znakować
6 Dziennik Ustaw z roku 1920, nr 5, poz. 21.
7 Dziennik Ustaw z roku 1920, nr 70, poz. 470.
8 Pełne uregulowanie zagadnień z dziedziny probiernictwa i ujednolicenie zasad prawnych na terenie ziem dawnych
trzech zaborów nastąpiło dopiero po drugiej wojnie światowej, na mocy dekretu z 11 IV 1947 r. o prawie probierczym,
który ostatecznie uchylił moc wszystkich ustaw państw zaborczych; Dziennik Ustaw z roku 1947, nr 33, poz.149.
9 Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z 9 VIII 1920 (Dziennik Ustaw z roku 1920, nr 85, poz. 566; zasady
użycia i wygląd cechy przechodniej opisują art. 22-28).
Michał Myśliński
3. Cecha probiercza austriacka
dla srebra trzeciej próby stosowana
po 1872 r.
Fot. ze zbiorów autora
państwa) przez ponad dwa lata trwał proces stopniowej unifikacji dawnych administracji
probierczych zaboru rosyjskiego i austriackiego, panujących tam systemów kontroli jako-
ści stosowanych stopów srebra i złota oraz wprowadzania nowych uregulowań. Wyrazem
tego było przede wszystkim powołanie już 29 listopada 1920 r. polskich urzędów probier-
czych we Lwowie i Krakowie, które podporządkowano GUP w Warszawie6 na podstawie
ustawy z 16 lipca 1920 r. o upoważnieniu ministra przemysłu i handlu do wydawania
zarządzeń w zakresie nadzoru nad przemysłem złotniczym i handlem wyrobami złotni-
czymi oraz organizacji urzędów probierczych na obszarach byłych zaborów austriackiego
i rosyjskiego7. Niejako na marginesie dodać należy, że wszystkie podejmowane wówczas
działania legislacyjne nie dotyczyły obszaru zaboru pruskiego, gdzie nie było obligatoryj-
nego systemu probierczego i można było sprzedawać wyroby z metali szlachetnych sto-
sownie oznaczane wyłącznie przez producentów8.
Równocześnie z wydawanymi kolejnymi zarządzeniami ustalono, że do momentu opra-
cowania polskich znaków probierczych urzędy posługiwać się mają dawnymi cechami - tj.
rosyjskimi na terenie dawnego zaboru rosyjskiego oraz austriackimi na terenie dawnego
zaboru austriackiego, a nowopowstające dzieła lub dzieła wcześniejsze, ale jeszcze nie ce-
chowane, należało doposażyć polską tzw. cechą przechodnią, wyobrażającą głowę górala.
Cecha przechodnia stosowana była do 1 marca 1921 r., a przedmioty nią oznaczone mogły
znajdować się w obrocie handlowym jeszcze do 1 grudnia 1922 r.9 Ustalono przy tym nowe
próby - po trzy dla złota i srebra, a dzieła o innych próbach dopuszczono warunkowo do
obrotu zaznaczając, że w sytuacji, gdyby próba srebra wahała się pomiędzy wartością
750-800 promili, a złota pomiędzy 550-583 promili, to wyroby takie należało znakować
6 Dziennik Ustaw z roku 1920, nr 5, poz. 21.
7 Dziennik Ustaw z roku 1920, nr 70, poz. 470.
8 Pełne uregulowanie zagadnień z dziedziny probiernictwa i ujednolicenie zasad prawnych na terenie ziem dawnych
trzech zaborów nastąpiło dopiero po drugiej wojnie światowej, na mocy dekretu z 11 IV 1947 r. o prawie probierczym,
który ostatecznie uchylił moc wszystkich ustaw państw zaborczych; Dziennik Ustaw z roku 1947, nr 33, poz.149.
9 Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z 9 VIII 1920 (Dziennik Ustaw z roku 1920, nr 85, poz. 566; zasady
użycia i wygląd cechy przechodniej opisują art. 22-28).