DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.17577#0009
E X O N I
VAE LatinisEXONIA,praenobilis Angli«ciuiras,viilg6£xw#rM dicitur /proculdu-
1 bioabExfluuio(Latinislfca-,qux appellario&ipfiopidoa Prolemaeo,& Anronino; &
1 ab hac quidem,addito,ad differenriam Ifcae Silurum,Danmoniorum cognomento,tribu-
iturJScCaJtro Britannicaelinguaeperfamiliari Voce,nomen fortita eft:olim quoq; Mon-
ke-ton,^ Monachorum ibi degentium clauftro;Britannis \cxbCaer-isk;Caer-uth, ScPen-
caer,id eft,Vrbs primaria(C<«T enim vrbs Brirannis)di£ta.Deuoniae nobiliifimae, & non
Comitatusfoiumdignitate,verumetiamplurimorum portuum opportunitate &la-
i nificij prxftanria prae caereris florentis regionis hodie caput cenfetur. Latitudinis quidc
rarione,aborcalipolo fubgraduL.&XLV.fcrupuiis;longirudinis verb, ab VltimoOc-
cidentcfubgraduXVI.&XI.fcrup.pofiraeft Aerhic fubrilisillequidem, innoxiusta-
men,immb falubris. Deagri genio & opidi commoditatibus ficMalmesburienfis:iP>£ristct, inquit, licetfolum
adiacens humidum &fqualhdum,vix(leriles auenas,&plerumque_j inanefolliculumfme_j granoproducM; tamen &
fuA magnificentid, incolarum opulentid, & conuenarumJrequentid,omnetta abundat commercmm, vt nihil ibifrultra.
dcfideres,quod %fuiejfe existimes.Huicterraedefc&ui incolae arena e mari petita medentur; quae fbli fuperficiei
infperfa mirum in modum ad foecunditatem cft effkax,& animam quafi glebis infundit. Ciuita* ipfaloco fita
eftperamoeno,adOrientalem Ifcaeripam.molli & clementerad Orientem editocolle,ad Occidentem decliui,
Moenia(quorum primus conditor Athelftanus rex memoratur)circUlari fere ac rotunda forma vifiinrur; nifi
quodfecundumlfcjeripam rctaaquafilincaducantur.Portis fexaditus patet. Muri,cuialta praerenfaeftfoffa»
interuallafrequentibusturribus,acvelutipharisquibufdam acfpeculistam firmanturquam ornantur. Ambi-
tu mille & quingentospaflus ample&i aiunt;pra:ter fuburbia,quae longe hinc inde procurrunt. Ecclefiae Paro-
chiales X V.numerantunquarum primaria fpeciofis aedibus circumfcpta.ab eodem Athelftano condita>& S>Pe-
tro dicata.MonachorumoIimclauftrumfuitfc^
naftcrium Religiofis Fratribus,& Cornubienfi ac Creditonenfifedibus huic annexis.ab Eduardo Confeflbre or-
nata.PrimusEpifcopusLeofricusBriroferturxuiusfucceflbrestemplum &aedificijs&rcdditibus auxerunr;in
primis verbGulielmusBruerus,quiaprin\ononus,Capitulum hicfeuCollegium,Decano&XXIV. Canoni-
cisconftans,inftituit:quodnuncmutatarcligione fublatumeft.Quo feculofloruitinfignisillePoetalofephus,
abhac vrbe //?^^dici:us;cuius poemadebelloTroianotantae viium eft eleganti^vtin GermaniafubCornc-
lij Nepotis nomine diuuigatum fit.Non minus celebris.fed fan&ior eft memoria V Vimfridifiue Bonifacij,qui
Haflbs,Thuringos&FrifiosGermaniaepopulosad Chriftianamfidemconuertit,Credirione,fnunc Kirton)v\-
cino huicopido^oriundus.Porrbin ipfo collis,cui opidum adfider,quafi faftigio,non procul a porru Orienrali,
arx vifiturantiquitate tantum,& fitu nunc conimendata,^^^^ vulgb dida,OccidentalisSaxoniae regum,
poftca Cornubiae Comitum,quondam fedcsfvnde non in opidum modb,veriim ih ipfum quoque mare amoe-
nuspatet profpe&us.Ex aduerfa opidi parte Ifcapr aeterlabens in plurcs,fed tenues alucos dedu&us, velut infu-
las quafdam facit:fed ipfius fluminis ad fubuehenda alrius mcrcimonia vfum,moles quxdamiVVearesvocant)
abEduardoCorrinxoDcuonixComiteciuibusinfenfiorijalucofluminisobiedx nonparum impediunt, ita
vtmercesadviculum Topesham,rribusab vrbemilliaribus,expofiras rcrreftriirinere deferri neceflefit. Ad
Reipublicaeadminiftrationem quod attinct,fummus magiftratus penes Praetorcm eftfiue Maiorem, &Socios
feu Collcgas viginti quaruor:quibusadiundi funt Recordator,& Clericus fcu Scriba communis, cum publicis
Miniftris^quos^r^/V^m appcllant.Horurn^quitate&prudentiaciues&amice interfe viuunr,&omnibusre-
busad vitam neccflarijsabundant.Qiiinetiam vrbshaecolim Ducali dignitate floruit.Horum Duciim Vltimus,
HenricusfcilicetFIoIlandus,IoannisHollandi(quiRichardiII.Regisfratervterinusfuit, & abeo primus ad
hancdignitatem eueclus)efilio ncpos,qUumpro Lancaftrijs conrraregem Ediiardum IV. arma fumpfifler, eo
miferiarum adaduseftjVrPhilippoCominaeorefte, lacefis veftibus nudifquepedibusin Belgioftipem petere
vifusfuerir:randcmquecadauer ciustamquam naufragi in Cantianumlitus eicctum,infigni documento fuit,
quammalevelfummaefortunae,velNobilitaticredatur. Nec miniis illuftre humanarumrerum ihconftantig
exemplum pr^buit Henricus Cortin^us,qui patrum noftroriim memoria Marchionis Exonieiifis dignirare ab
Henrico VIII.ornatus, citb itcrum fubucrfusfuit.C^rerum ab ipfa vrbe ad Ifce vfqueoftiUm in vtraqueamnis
ripanihilfcrememorandumoccurrit,praeter duoCAu\riL,FxminJlcrSnPouderham: quorUmhaecCortinaeorum
regulorum fedcs cft,ab Ifabella de Fortibus conftrutta.in adueria verb ripa ipfi oftio adfidet Exanmouthe, pilca-
torumvicus.Iamvtderebusgeftisaliquidetiamadd.imus,huiusvrbis praefidio Britanni per CCCCLXVan-
nos,a primo corum in infulam ingreflu,Saxonibus reftitcrunt;tandem ab Athelftanototius imperij potito de-
turbati,& vltra Tamarumfubmoti;quivrbem vallo,muro & propugnaculis cinxit, & multb iplendidiiis exae-
dificatam &infignibuspriuilegijsdotatamfolisSaxonibus habitandamconcefllt. Poftea VerbDanisin infula
gra!fintibus,vrbs heec clades aliquot atroces fenfit,fed grauiifimam Anno M.III.a SuCnone eOrum rege perfidia
Normanni cuiufdam Praefedicapta.&omiiibusbelliiniurijsvexata&foedumin modum deformata, Inde
quum vix refpirare & priftini nitoris recolligere aliquid coepiflet, quum ecceaGulielmoNorman-
nOfConqujJtorevulgb, anonnullisetiam^4/7Wo feu iVo^o dido, ardiifimaobfidione cingitur , quam ci-
ucs aliquamdiu non modb fortirer rolerarunr, fed procacibus eriam verbis hoftem vlrrb prouoca-
runr&irriferunr. quae perulantia magnb illis conftirit, diuinitus( vtiantiquiindicant,fimul & iudicanc
Hiftorici)punita.Qiuimcnimbonamuriparsrepente concidiflet, hoftifque hac inuitatus occafione,per ru-
inam irruptioncm tentare decreuiflet, ciues confternati.deditione fa£ta,fub vi&oris ius conceflerunt.Scquen-
tibustemporibus binas quoquealiasobfidiones Exonia non fuftinuit modb,fed &elufit.Primamfenfit ab Hu-
goneCortinaeoDeuoniaeComite,AnnoM.CCCC.XCVII.belloillointeftino inter FamiliasLacaftriense &
Eboracenfem,dcregnoprimum,deindedefalute quoquepertinaciflimeinterfedigladiantes.Secundam a Pe-
troVarbeco,quiinfimaefortishomo,abalijsfubornatus, &proEduardi IV. filioinfcenamvelut produCtusa
turbas periculofas concitauit;fed detefta impoftura,& illas & viram fuipendio finiuir.
I
VAE LatinisEXONIA,praenobilis Angli«ciuiras,viilg6£xw#rM dicitur /proculdu-
1 bioabExfluuio(Latinislfca-,qux appellario&ipfiopidoa Prolemaeo,& Anronino; &
1 ab hac quidem,addito,ad differenriam Ifcae Silurum,Danmoniorum cognomento,tribu-
iturJScCaJtro Britannicaelinguaeperfamiliari Voce,nomen fortita eft:olim quoq; Mon-
ke-ton,^ Monachorum ibi degentium clauftro;Britannis \cxbCaer-isk;Caer-uth, ScPen-
caer,id eft,Vrbs primaria(C<«T enim vrbs Brirannis)di£ta.Deuoniae nobiliifimae, & non
Comitatusfoiumdignitate,verumetiamplurimorum portuum opportunitate &la-
i nificij prxftanria prae caereris florentis regionis hodie caput cenfetur. Latitudinis quidc
rarione,aborcalipolo fubgraduL.&XLV.fcrupuiis;longirudinis verb, ab VltimoOc-
cidentcfubgraduXVI.&XI.fcrup.pofiraeft Aerhic fubrilisillequidem, innoxiusta-
men,immb falubris. Deagri genio & opidi commoditatibus ficMalmesburienfis:iP>£ristct, inquit, licetfolum
adiacens humidum &fqualhdum,vix(leriles auenas,&plerumque_j inanefolliculumfme_j granoproducM; tamen &
fuA magnificentid, incolarum opulentid, & conuenarumJrequentid,omnetta abundat commercmm, vt nihil ibifrultra.
dcfideres,quod %fuiejfe existimes.Huicterraedefc&ui incolae arena e mari petita medentur; quae fbli fuperficiei
infperfa mirum in modum ad foecunditatem cft effkax,& animam quafi glebis infundit. Ciuita* ipfaloco fita
eftperamoeno,adOrientalem Ifcaeripam.molli & clementerad Orientem editocolle,ad Occidentem decliui,
Moenia(quorum primus conditor Athelftanus rex memoratur)circUlari fere ac rotunda forma vifiinrur; nifi
quodfecundumlfcjeripam rctaaquafilincaducantur.Portis fexaditus patet. Muri,cuialta praerenfaeftfoffa»
interuallafrequentibusturribus,acvelutipharisquibufdam acfpeculistam firmanturquam ornantur. Ambi-
tu mille & quingentospaflus ample&i aiunt;pra:ter fuburbia,quae longe hinc inde procurrunt. Ecclefiae Paro-
chiales X V.numerantunquarum primaria fpeciofis aedibus circumfcpta.ab eodem Athelftano condita>& S>Pe-
tro dicata.MonachorumoIimclauftrumfuitfc^
naftcrium Religiofis Fratribus,& Cornubienfi ac Creditonenfifedibus huic annexis.ab Eduardo Confeflbre or-
nata.PrimusEpifcopusLeofricusBriroferturxuiusfucceflbrestemplum &aedificijs&rcdditibus auxerunr;in
primis verbGulielmusBruerus,quiaprin\ononus,Capitulum hicfeuCollegium,Decano&XXIV. Canoni-
cisconftans,inftituit:quodnuncmutatarcligione fublatumeft.Quo feculofloruitinfignisillePoetalofephus,
abhac vrbe //?^^dici:us;cuius poemadebelloTroianotantae viium eft eleganti^vtin GermaniafubCornc-
lij Nepotis nomine diuuigatum fit.Non minus celebris.fed fan&ior eft memoria V Vimfridifiue Bonifacij,qui
Haflbs,Thuringos&FrifiosGermaniaepopulosad Chriftianamfidemconuertit,Credirione,fnunc Kirton)v\-
cino huicopido^oriundus.Porrbin ipfo collis,cui opidum adfider,quafi faftigio,non procul a porru Orienrali,
arx vifiturantiquitate tantum,& fitu nunc conimendata,^^^^ vulgb dida,OccidentalisSaxoniae regum,
poftca Cornubiae Comitum,quondam fedcsfvnde non in opidum modb,veriim ih ipfum quoque mare amoe-
nuspatet profpe&us.Ex aduerfa opidi parte Ifcapr aeterlabens in plurcs,fed tenues alucos dedu&us, velut infu-
las quafdam facit:fed ipfius fluminis ad fubuehenda alrius mcrcimonia vfum,moles quxdamiVVearesvocant)
abEduardoCorrinxoDcuonixComiteciuibusinfenfiorijalucofluminisobiedx nonparum impediunt, ita
vtmercesadviculum Topesham,rribusab vrbemilliaribus,expofiras rcrreftriirinere deferri neceflefit. Ad
Reipublicaeadminiftrationem quod attinct,fummus magiftratus penes Praetorcm eftfiue Maiorem, &Socios
feu Collcgas viginti quaruor:quibusadiundi funt Recordator,& Clericus fcu Scriba communis, cum publicis
Miniftris^quos^r^/V^m appcllant.Horurn^quitate&prudentiaciues&amice interfe viuunr,&omnibusre-
busad vitam neccflarijsabundant.Qiiinetiam vrbshaecolim Ducali dignitate floruit.Horum Duciim Vltimus,
HenricusfcilicetFIoIlandus,IoannisHollandi(quiRichardiII.Regisfratervterinusfuit, & abeo primus ad
hancdignitatem eueclus)efilio ncpos,qUumpro Lancaftrijs conrraregem Ediiardum IV. arma fumpfifler, eo
miferiarum adaduseftjVrPhilippoCominaeorefte, lacefis veftibus nudifquepedibusin Belgioftipem petere
vifusfuerir:randcmquecadauer ciustamquam naufragi in Cantianumlitus eicctum,infigni documento fuit,
quammalevelfummaefortunae,velNobilitaticredatur. Nec miniis illuftre humanarumrerum ihconftantig
exemplum pr^buit Henricus Cortin^us,qui patrum noftroriim memoria Marchionis Exonieiifis dignirare ab
Henrico VIII.ornatus, citb itcrum fubucrfusfuit.C^rerum ab ipfa vrbe ad Ifce vfqueoftiUm in vtraqueamnis
ripanihilfcrememorandumoccurrit,praeter duoCAu\riL,FxminJlcrSnPouderham: quorUmhaecCortinaeorum
regulorum fedcs cft,ab Ifabella de Fortibus conftrutta.in adueria verb ripa ipfi oftio adfidet Exanmouthe, pilca-
torumvicus.Iamvtderebusgeftisaliquidetiamadd.imus,huiusvrbis praefidio Britanni per CCCCLXVan-
nos,a primo corum in infulam ingreflu,Saxonibus reftitcrunt;tandem ab Athelftanototius imperij potito de-
turbati,& vltra Tamarumfubmoti;quivrbem vallo,muro & propugnaculis cinxit, & multb iplendidiiis exae-
dificatam &infignibuspriuilegijsdotatamfolisSaxonibus habitandamconcefllt. Poftea VerbDanisin infula
gra!fintibus,vrbs heec clades aliquot atroces fenfit,fed grauiifimam Anno M.III.a SuCnone eOrum rege perfidia
Normanni cuiufdam Praefedicapta.&omiiibusbelliiniurijsvexata&foedumin modum deformata, Inde
quum vix refpirare & priftini nitoris recolligere aliquid coepiflet, quum ecceaGulielmoNorman-
nOfConqujJtorevulgb, anonnullisetiam^4/7Wo feu iVo^o dido, ardiifimaobfidione cingitur , quam ci-
ucs aliquamdiu non modb fortirer rolerarunr, fed procacibus eriam verbis hoftem vlrrb prouoca-
runr&irriferunr. quae perulantia magnb illis conftirit, diuinitus( vtiantiquiindicant,fimul & iudicanc
Hiftorici)punita.Qiuimcnimbonamuriparsrepente concidiflet, hoftifque hac inuitatus occafione,per ru-
inam irruptioncm tentare decreuiflet, ciues confternati.deditione fa£ta,fub vi&oris ius conceflerunt.Scquen-
tibustemporibus binas quoquealiasobfidiones Exonia non fuftinuit modb,fed &elufit.Primamfenfit ab Hu-
goneCortinaeoDeuoniaeComite,AnnoM.CCCC.XCVII.belloillointeftino inter FamiliasLacaftriense &
Eboracenfem,dcregnoprimum,deindedefalute quoquepertinaciflimeinterfedigladiantes.Secundam a Pe-
troVarbeco,quiinfimaefortishomo,abalijsfubornatus, &proEduardi IV. filioinfcenamvelut produCtusa
turbas periculofas concitauit;fed detefta impoftura,& illas & viram fuipendio finiuir.
I