Braun, Georg [Hrsg.]; Hogenberg, Franz [Hrsg.]: Civitates orbis terrarvm (6): Theatri Praecipvarvm Totivs Mvndi Vrbivm Liber Sextvs: [Coloni[a]e Agrippin[a]e. 20. die Septemb. Anno M.DC.XVII.] ([Coloniae Agrippinae], 1618) [VD17 547:737892E]

HAILBRVNNA*

Ivitatem hancaliquiHeltbrannamjquafi^r^wj^^^alijHailbrunnam, ideft,
\falutaremfontem appellant, Sed pofteriusnomen magis videtur verifimile : quum
conftettam iucundas,quam falubrespotu aquas vclfontespaflimhic fcarere. E pa-
gociuirasfatlracft Anno,vtquidam volunt,M.LXXXlI. vel vtalij cenfent,circa an-
numM.CC.LXXXV.imperanre Fridericoll.aquointerliberaslmperij ciuitates co-
optata fuit,inter quas etiamnum ccnfetur. Sita cttin Ducatu VVirtembergico, ad
Nicrum fluuium, agrO omnium rcrum,qu$ ad Vitasnecetfitatespertinent , vini in-
primisacfrumenti,admodum ferace. AEdificia ram publica quam pnuata habet
elegantia.plateasmundas.forumfpaciofumjCuriamfpicndidam , cum nitidiflimo
& artificiofo horologio,folis ac lunae meatus,ad inftar Argcntoratenfis illius,reprasfentante. OpulentUm hic
fuitCarmeJitanirnccenoBium, epcregrinantium cleemofynis olim conftrutlum. Hic enimadfoflam
ciuitatiscxarbuftoquodamligneam B.Virginis Mariaeftatuamfiueimaginem cum ruftica iter illac facien-
tc 'ermocinat3m,eamqueimaginem multisdeindemiraculis claruifle; dcindemagnam hominum frequen-
riam ad locum illum rciigionts erg6c0ncurrifle ferunr.Durauit hxc hominum deuotioadannuM^ D.XXV.
quo feditiofiruftici & ipfum oppidum ceperunt, & Monafteriumcumtemplodirueruntatque eilerterunt.
AnnoquoqucM.CCC.LXXKVIIlxiuitashscanonnullisImpcrijPrincipibus obfefla, capta acdireptafuit,
faluis Ecclefiafticorum fortunis.Scdhofte vix digreflb, ciucsipli Ecclefiafttcorum bona quoque diripucrunt.
Anno M.CCCC.VIII. SueuixNobilitasfolennemhic Equcftrem lufum.velpotius luftrationem( Torneame-
tum vuigoappcllanr^celcbrauirjCuimultiPrincipes^Comitcsac Baiones,praeter magnum Nobilium nume-
rum,mterfuerunt.

REVTLINGA*

|p|!p^„ IcinaHailbrunnxReutlinga,&inmediofereeiufdcmDucatus,adeundemfluuiumfita, circai-
«wJil^. ^cm f°re tcmpus,eiufdemImperatorisbeneficio,ciuitatisius(nam &ipfapagus ante fuerar,ade-
ptalegirur.Pofiracftlocoadomnesresperopportuno,maxime ob duorum fluuiorum vicinita-
tem>Nicri&Echetzij,quibusquam plurimajadvariosvfusmolsfuntimpofitae, in primisadpa-
<^^4%k& P-''rum conficicndam,cuiusmagnavisindeali6afportatur.Non paucas quoque officinas habet
ferrarias.optimis fcrramentis cudendis nobiles:vt Reurlingenfes gladij paflim in prouerbio fint.
Afylum hicquoqueeft,infignibus,&quonimfimiliavixalibi rcperias,priuilegijs donatum. Tapublicaquam
priuara^dificiamediocrempraleferunrornatum.Ciues humani funtjfedanimofi &liberraris amantes, quam
nonfcmelpcricIitatam,contraomnem vim larraimc&amadpoftcrostranfmilerunr.Anno M. CC. XLVII.
inipfofui exordioab HenricoFridericiSecundi filio obfefla.fed diuinoBearae Virginis beneficioliberata ci-
uitate,ciucs facellum ex voto cxftruxerunt,atque Dciparae Virgitii confecrarunt. Cum VVirrembergicis Co-
mitibusfuncftxcisfa-pefuerecontcntionesanquibuslicetgrauilfiniainterdumdamnaacceperint, fociamm
tamen ciuitatum adiuti auxilijs,non modo tibertatem ad exrremum vfque tutati funt, fcd hoftem etiam non
exiguiscladibusnon femeirepreffemnt. AnnoM.CCC.LXXlI.atroci inter Eberhardum Comitem VVirtem-
bergicum,&lmperiales,quasineiusagrofitserant,Ciuitatesigne flagrantc,quo mille ac ducenticirciter pagi
exufti,vinea- & arbores caefae,prataaratrofeda,arua falc & finapi confpcrfa, nullum dcnique hoftilitatis genus
intermiflum fuerat,Reutlingenfesfubfignis egreftl,armenta aliquot & pecora V Virtcmbergicorum abegerat:
Comireverocum magnoNobiiium numcroadportas vfque ciuitatiseospcrfequente,ijdempcr pfcudothyru
fubita eruprioncfafta,tantaviin VVirtembergicosillatifunt,vtmagnam Nobilitatispartemconciderint,reIi-
quosfuderintacfugarint. Interfcdi funtiri hoc prcelio tres Comitcs,Fridericus Zollerenfis, VlricusTubinge-
fis,IoanncsSchvvartzenburgicus;IpfeComcsEberhardus,accepto vulnerc.sgre elapfus eft.Superiorisquoque
faeculi anno XIX.VlricusDux VVirtcmbergicus Rcutlingam vi in fuam redcgerat ditionem ; fed coprofcri-
pro acSucuici fcederis armis profligato,ciuitas ad priftinam rcdijt Impcrij libertatem , eaque integra adhuc
fruitur.

MVLHVSIVM, SVPERIO

RIS ALSATIl OPPIDVM.

f^j^yr^ Vlhufium vnde nomenacceperir,apudGcrmanicaelingU3;peritosquaElitoopusnoneft:quano-

Stt/

p mcn hocidem fonat,quod Molaris domw.Sita. cft haec ciuitas in Sungouia, ferriliftima fuperioris
jw Alfatiaeregione.Tamnarurajquamoperibusmunitaeft^vttmsEquatuorfolliscircumluarur, &
|| rotidem pontibus adcatur.Solum haber viniacfrumcnti, aliorumque terra nafcentium valde
ferax.ArgentorarenfemoIimEpifcopumdominum habuit, eidem a Rudolpho Habfpurgenfi
Comite crcpta.quietiam arcem,duodecimfcptimanis obfeflam, &tandem ciuium auxilijs ca-

ptam