DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.17577#0126
V A R ADIN VMk
Ar adinvm cognomentomagnum(eftenimin Hungaria aliud Pctri vulgo didunij,
EcclelixColOcienfifubicdum^quodamiffo Bclgrado Chriftianisprolimitanco con»
tra barbaroruminfultusprafidioabilla partc fmt)Varadinuminquam,nobilecftDa-
ciae Mediterranea?>fiue Tranfyluania^qUa Hugariam fpcdat,oppidum, Ecclefia Cathe-
iraliornatum, loco amccnoadmodumadChryfum fluuium(Kevvres Vulg6)fitum»
iuieCarpathijs montibusortus,aureasglcbulas, atqueadeoramcnta quoquelecum
icuoluitjvnde & nomen accepit.Initium huic CiUitati pnebuit Monafterium, aBeato
Ladiflao Hungarise Rege in honorem Deipara: Virginis circa annum M. XC. conftru-
dum;incuiusBafilicadidiRegiscorpus honorifice tumulatum religiose afferua-
tiu%^iinccuaiit<itusaliquotexa?refufilividentuf,quarumVnaeqUeftns,iamdidiregis effigiem reprafentaf.
Licetauteminitio necipfum Monaftcrium,necfubieduseipagusmagisquam ciuitas valde munita fuerint;
tanta tamenpaullatimcocojifluxithominum multitudo/vtintcrprimariaseorum locorumciuitatcsfempet
fuerithabita.Sed& variasfortunxmutationesaccalamitateseadempefpefla,pra:cipuever6a Tartaris Anno
M.CC.XLII.omnisoetatis&fexus hominibusintcrfcdis,fcedum in moduni difepra^dcflruda&excifaefbqua
hiftoriam oculatus teftis quidam M. Rogerius Canonicus Vafadinenfis,parum quidcm Latine,diftinde tame
acnonindodedefcripfit.Exftatopufculumhoc intervariosRerUmHungaricarUm Scriptoresa ioanneSam-
buco editos.Inde petat qui volet.Certe fimilia maudita: crudelitatis exempla vix alibi exftarc arbitror.
Ceterum vt ea quae a noftrorum temporum memOria propius abfUnt,perlequamur;poftquam magna Hurt-*
gariaz pars in Turcicam conceflit feruitutem,Varadincnfis arx,vtpote in qua ad fubiugandam ab ea parte Tra-
fyliuniamagnum efretmomentum,diligentermuniricoepit;quamuisin ipfaciuitatcad fuftinendoshoftium.
infultusparum effctprxfidij.Gniuiflimam vcro omniumaccepitcalamitatem,quando AnnoM D.XCVIII.
Sigifmundo Batore,qui feacTranfyluaniaePrincipatumsacceptisin Silefia Oppelienii acRatiborienfi Ducati-
bus.Cadari dediderat,ad fuosreucrfO,ac nouis rebus ftudentcexeuiite mcnfeScptembri,ab Omare Turcici ex«
crcitusprimario dudorc,obfeffi fuit.Erat ibi tum Melchior Redcrus,nobiliS Siicfius,rci bcllicaegloriailluftris.
IscompcrtohoftiUm aducntu,quamquam idin mandatisnonhaberet,prxfiJiarijs tarrteii fogantibuS manfu-
rum fe fecepit:quum fctinereeosalirer non poffet.Statim igitur fcdulo omnia tolcrandx obddioni pfafidia
comparatj&militumanimosadquxuispericula fubeunda vehemeittcr Ofationeinflammat.-oppidumcoiltra
Vim non fatis munitum inccndit,comportata priiis qux ibi rcpcfta eratin arcem alimonia. A ciuibus vero im-
petrare non potuit,vt in arc^m,eandem fubituri fommam.reeipere fe Vcllcnr.prater paucos .• in quibus duo fi-
gna peditumprasfidiariorumcrant,Gothofredo Rubitiodudore.Quodreliquum ignis Violentia fcccrat, fta*
timabaducntantcTurcarumexefcitufuitdifeptum/equibus tamcnmulti in ipfo conatu abHaiduccisop-
prcffiperierunt.Primo&fecundo Odobris diebusTurc3;munitioncscxcitaruiit-,aquam efoifis deriuarunt,&
tormentisfulminirecceperunt.lllisipfis diebusRederus,fuacuiqucftationc dcfignata> milites GefmanoSad
fe vocafos facramentoobftringitme quiscumhoftecolloquiautconfiliacommunicare, multominusvllam
deditionis mentionem facefe aufit.edicit.Id enim ei capitale fore qui fccerit;& ei quoquc qui irt confcicntiam.
aflllmptus.non ftatim ad fuum reni omnem detulerit Pra:fedum.Proniptiflime omnesiurarunt:vt& poftridic
Hungari. Rederus econtfa,fe vitam fortunafquecumeis communipericulocxpofituruni,&adcxrremum vf»
quefpiritumconftantiffimedimicaturumjfande promifit.
Porroquinque fiunt prsecipua arcis propugnacula. PrimUm quod adpalatium cft,KyfaliUanumappeilaturj
cuiuscuftodiaNiaroPaulifu;tcommifla.Secundumligneudicitur,qiibdelignis& terra aggefta fit exftrudu,
cuiusdefenfioncm Kyral Georgius.ard, Pra:fectus,fufccpcrat.Tcrtio Tfchcuca; nomen cft. Quartum aureum.
Quintumdenique Vcnetum,afuburbioeifubiedo,indigetatur:ad quce Rubitiuscumfuis excubate iuffus.Pri-.
musimpetusin Ligneum faduscft:quodbisaTurdsincenfunyioftrorum opcfainccndio reftindoj fieruatu,
eft.Ne veroidempericulum fa-peeffetfubeundum,obfeffiintrafepimentum,qaodterraexp!etum ambitu fuo
vniuerfum propugnaculum complcdcbatuf.foflam ducunt,&militum ibifhrionem collocant.qui & TurcaS
inuaderetentautesexcipcrent,&eorum :onatusintemporeantcucrterent&difliirbarent.Sexto Odobrisho-
ftes aquam a moLi,quxpaulo fupraarcem eft,irt foffam afcis influentem alio diuerrcruntffcquenti vero node
ad Kyraliuanum citniculos agcrecoeperunt,excubitorum itlcuria non deprehcnfo eorum conatu , qui cam
negligentiamcapite lucrunr.Sequentidie^nequidibidamniacciperetur^quatuOrHaiducci^promptajaudacic;,
inchoatamhoftium fubftrudioncmingfcili fofforesexpulcfunt,& inftrumenta ibi repcrta in arccm fccutn
afporrarunt.Od iuo,ad Tfcheuca:propugnaculu m cryptam itidem moliti funt Tufca%tanto cum ardore, vc
crebris vndiq; tclis petiti,nihi 1 tamen de labore remiferint,in cxCord locu fcniper reccntibus alijs atq; alijs fum-
miffismecpriiisabftiteruntjquammurumfubtcrgreffi.extratcliiadumfefecon excipiendos
obfeffi ex aducrfo cuniculos duccre fatagebantjfed locorum diificultate im pediti opcrae prccium facere non
potuere.Pofteavndecimoeiufdem menfisdie viginti quinquepeditesHungariineamfoflara, quamLigneo
propugnaculo prxtentam fuiflediximus,adexcubiasagendascollocati,quumnodurnis vigilijs fefli circirer
meridiem fbmno fedediffent;aTurcis(qui animaducrfaeorum ncgligentia,lintnbus foffim traiecerant)op-
preffi.&partim interfcdfpartimin arcem compulfifunt.Hocfucceffualactiorcsfadi,& aliquidamphusau-
dcndumrati,lintresadfepimentum,fiueloricamligneamadmoliuntur:longuriosprimum,deinde palostreriU
dunt,terra folfam complent,atqueitafetegunt,vttriginta foflbfibus facile tutus effet locus. Pulueri cu-
niculis duobus inlocis,ad Kyraliuanum & Tfcheucanum fcilicetpropugnacula,illato, obftrudis fpiraculis,
Turca*
40.
Ar adinvm cognomentomagnum(eftenimin Hungaria aliud Pctri vulgo didunij,
EcclelixColOcienfifubicdum^quodamiffo Bclgrado Chriftianisprolimitanco con»
tra barbaroruminfultusprafidioabilla partc fmt)Varadinuminquam,nobilecftDa-
ciae Mediterranea?>fiue Tranfyluania^qUa Hugariam fpcdat,oppidum, Ecclefia Cathe-
iraliornatum, loco amccnoadmodumadChryfum fluuium(Kevvres Vulg6)fitum»
iuieCarpathijs montibusortus,aureasglcbulas, atqueadeoramcnta quoquelecum
icuoluitjvnde & nomen accepit.Initium huic CiUitati pnebuit Monafterium, aBeato
Ladiflao Hungarise Rege in honorem Deipara: Virginis circa annum M. XC. conftru-
dum;incuiusBafilicadidiRegiscorpus honorifice tumulatum religiose afferua-
tiu%^iinccuaiit<itusaliquotexa?refufilividentuf,quarumVnaeqUeftns,iamdidiregis effigiem reprafentaf.
Licetauteminitio necipfum Monaftcrium,necfubieduseipagusmagisquam ciuitas valde munita fuerint;
tanta tamenpaullatimcocojifluxithominum multitudo/vtintcrprimariaseorum locorumciuitatcsfempet
fuerithabita.Sed& variasfortunxmutationesaccalamitateseadempefpefla,pra:cipuever6a Tartaris Anno
M.CC.XLII.omnisoetatis&fexus hominibusintcrfcdis,fcedum in moduni difepra^dcflruda&excifaefbqua
hiftoriam oculatus teftis quidam M. Rogerius Canonicus Vafadinenfis,parum quidcm Latine,diftinde tame
acnonindodedefcripfit.Exftatopufculumhoc intervariosRerUmHungaricarUm Scriptoresa ioanneSam-
buco editos.Inde petat qui volet.Certe fimilia maudita: crudelitatis exempla vix alibi exftarc arbitror.
Ceterum vt ea quae a noftrorum temporum memOria propius abfUnt,perlequamur;poftquam magna Hurt-*
gariaz pars in Turcicam conceflit feruitutem,Varadincnfis arx,vtpote in qua ad fubiugandam ab ea parte Tra-
fyliuniamagnum efretmomentum,diligentermuniricoepit;quamuisin ipfaciuitatcad fuftinendoshoftium.
infultusparum effctprxfidij.Gniuiflimam vcro omniumaccepitcalamitatem,quando AnnoM D.XCVIII.
Sigifmundo Batore,qui feacTranfyluaniaePrincipatumsacceptisin Silefia Oppelienii acRatiborienfi Ducati-
bus.Cadari dediderat,ad fuosreucrfO,ac nouis rebus ftudentcexeuiite mcnfeScptembri,ab Omare Turcici ex«
crcitusprimario dudorc,obfeffi fuit.Erat ibi tum Melchior Redcrus,nobiliS Siicfius,rci bcllicaegloriailluftris.
IscompcrtohoftiUm aducntu,quamquam idin mandatisnonhaberet,prxfiJiarijs tarrteii fogantibuS manfu-
rum fe fecepit:quum fctinereeosalirer non poffet.Statim igitur fcdulo omnia tolcrandx obddioni pfafidia
comparatj&militumanimosadquxuispericula fubeunda vehemeittcr Ofationeinflammat.-oppidumcoiltra
Vim non fatis munitum inccndit,comportata priiis qux ibi rcpcfta eratin arcem alimonia. A ciuibus vero im-
petrare non potuit,vt in arc^m,eandem fubituri fommam.reeipere fe Vcllcnr.prater paucos .• in quibus duo fi-
gna peditumprasfidiariorumcrant,Gothofredo Rubitiodudore.Quodreliquum ignis Violentia fcccrat, fta*
timabaducntantcTurcarumexefcitufuitdifeptum/equibus tamcnmulti in ipfo conatu abHaiduccisop-
prcffiperierunt.Primo&fecundo Odobris diebusTurc3;munitioncscxcitaruiit-,aquam efoifis deriuarunt,&
tormentisfulminirecceperunt.lllisipfis diebusRederus,fuacuiqucftationc dcfignata> milites GefmanoSad
fe vocafos facramentoobftringitme quiscumhoftecolloquiautconfiliacommunicare, multominusvllam
deditionis mentionem facefe aufit.edicit.Id enim ei capitale fore qui fccerit;& ei quoquc qui irt confcicntiam.
aflllmptus.non ftatim ad fuum reni omnem detulerit Pra:fedum.Proniptiflime omnesiurarunt:vt& poftridic
Hungari. Rederus econtfa,fe vitam fortunafquecumeis communipericulocxpofituruni,&adcxrremum vf»
quefpiritumconftantiffimedimicaturumjfande promifit.
Porroquinque fiunt prsecipua arcis propugnacula. PrimUm quod adpalatium cft,KyfaliUanumappeilaturj
cuiuscuftodiaNiaroPaulifu;tcommifla.Secundumligneudicitur,qiibdelignis& terra aggefta fit exftrudu,
cuiusdefenfioncm Kyral Georgius.ard, Pra:fectus,fufccpcrat.Tcrtio Tfchcuca; nomen cft. Quartum aureum.
Quintumdenique Vcnetum,afuburbioeifubiedo,indigetatur:ad quce Rubitiuscumfuis excubate iuffus.Pri-.
musimpetusin Ligneum faduscft:quodbisaTurdsincenfunyioftrorum opcfainccndio reftindoj fieruatu,
eft.Ne veroidempericulum fa-peeffetfubeundum,obfeffiintrafepimentum,qaodterraexp!etum ambitu fuo
vniuerfum propugnaculum complcdcbatuf.foflam ducunt,&militum ibifhrionem collocant.qui & TurcaS
inuaderetentautesexcipcrent,&eorum :onatusintemporeantcucrterent&difliirbarent.Sexto Odobrisho-
ftes aquam a moLi,quxpaulo fupraarcem eft,irt foffam afcis influentem alio diuerrcruntffcquenti vero node
ad Kyraliuanum citniculos agcrecoeperunt,excubitorum itlcuria non deprehcnfo eorum conatu , qui cam
negligentiamcapite lucrunr.Sequentidie^nequidibidamniacciperetur^quatuOrHaiducci^promptajaudacic;,
inchoatamhoftium fubftrudioncmingfcili fofforesexpulcfunt,& inftrumenta ibi repcrta in arccm fccutn
afporrarunt.Od iuo,ad Tfcheuca:propugnaculu m cryptam itidem moliti funt Tufca%tanto cum ardore, vc
crebris vndiq; tclis petiti,nihi 1 tamen de labore remiferint,in cxCord locu fcniper reccntibus alijs atq; alijs fum-
miffismecpriiisabftiteruntjquammurumfubtcrgreffi.extratcliiadumfefecon excipiendos
obfeffi ex aducrfo cuniculos duccre fatagebantjfed locorum diificultate im pediti opcrae prccium facere non
potuere.Pofteavndecimoeiufdem menfisdie viginti quinquepeditesHungariineamfoflara, quamLigneo
propugnaculo prxtentam fuiflediximus,adexcubiasagendascollocati,quumnodurnis vigilijs fefli circirer
meridiem fbmno fedediffent;aTurcis(qui animaducrfaeorum ncgligentia,lintnbus foffim traiecerant)op-
preffi.&partim interfcdfpartimin arcem compulfifunt.Hocfucceffualactiorcsfadi,& aliquidamphusau-
dcndumrati,lintresadfepimentum,fiueloricamligneamadmoliuntur:longuriosprimum,deinde palostreriU
dunt,terra folfam complent,atqueitafetegunt,vttriginta foflbfibus facile tutus effet locus. Pulueri cu-
niculis duobus inlocis,ad Kyraliuanum & Tfcheucanum fcilicetpropugnacula,illato, obftrudis fpiraculis,
Turca*
40.