DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.17577#0151
V A R S O VI A>
ASSOVIA & do&iflimorum & fortiffimorum virorum fcecunda prouincia, quum antea corn-
muni totius Polonix nomine cenferetur,tunc primum pcculiarem adeptaeft appeUationem,cjuum
^f// ,|cM Maflaus fiucMafos Mieciflai Polonorum Rcgis pocillator mortuo Rcge,ardente bellisciuilibus
fM 'pf rcgno,prouincice dominationem inuafit, circaannum Chrifti M.XXXIV.eamque defuo nomine
m Maffouiam vocauit. Verum isaCafimiro I.dein vna cum Prutenisauxiliaribus vidus, &tamdem
y ctiamfupplicioaffe<aus,vitam cumPrincipatuamifit; nomen tameh femelregioni indttum abeo
inporemanfit,quamuisprouinciaadampliffirni rcgnicorpus reuerfa. ViftuIa,Narua,&Bugo ir-
^ rigatur; & Vros,quos & Turos patria lirtgua vocant, boum fiylueftrh
rium genus nigrum,alit.A Sep-
temtrionibus Pruffice contermiriata eft;ab Qrtu Litriuanixj a Meridie & Oocafu Ruffiam & Polo-
niam proprie fic dittam attingit.
Metropoliseiuseft VARSOVIAradViftulam fluuium fiubgnidulongitud.^.latitud.fr.&io.
minut.fita , foffa&duplicimurointerpaucasnonPolonia;mod6,fedtotius Sarmaciaeciuitates , egregie munita , pari fere
fpacio,nimirum quadragenis milliaribus,a Cracouia & Pofnania diftans.Vetuftam effe vrbem vclid argumerito eft , quod de
pt ima eius origine feufundatione nihil hiftoricorum monumentis proditum inuenitur. Quamuis autem fub Maffouix Duci-
buspraecxteriseius prouincixciuitatibus floruerit;dici tamen vix potcft quanta acceperit incrementa, poftquamMaflouia
Po!onixre<moimmediate,vtloquuntur,adiunclafuit;ade6 vt veteri Varfouixnoua accefferit:qux vt xdificiorumelegantiaa-
lijfquerebusilliparumcecu>,itapeculiaremhabetiurildiftionem.Vtraquetampublicisquampriuatis xdibus eviuofaxocon-
ftfu&is,mirifice cxornata eft.In veteri quidem infigne cft Prxlatorum,Canonicorum,& Vicariorum Collegium, ab Alberto
Iafl rembecio Pofnanienfi Epifcopo inftitutum,ope & liberalitate Ioannis Maffouix Ducis,qui luculentos reditus de bonis fuis,
acdedecimisa Plocenfi Epifcopopermutationequadamrcdeptis &acquifitis, nccnon parcecias aliquot& quaedam alia facer-
dotia,fupprefiis veteri bus titulis, CoIIegio ifti addixit.Noua vero duas infignes habet Ecclefias: Parochialem S. Marix Virgi-
nifacram &a!teramMonafterij CanonicorumRegularium.Vtriqueciuitatifuburbia prxtenduntur nonminus ampla, quam
pulcris dittin&a xdibus,non vulgarium oppidorum fplendorem facile aequantia : in quibus omnis generis artifices habitant,
quorumdpera inprimis laudantur. . ,
Arcem habet Varfouia Orientemverfus;primum quidem aMaffouix Ducibus elignea materia conftru<ftam;qux deindcst
ScreniflimoRegeSigifmundoAuguftoinclytx memorire,infirmiorem &efaxo &lateribusbeneconcinnatam ftru<5hirameft
commutatavTandcmetiamSereniffimus RexSigifinundus III.hodieregnans,ligneam,quxin Arce adhuc f upererat,ftruct,uram
dcijci iufiit,aliacfaxo fubftitutaieaquerc & regix Arci & nomini fuo non paruum decus addidit.
Etliautcm Viftulafluuiusad Var(ouiamlatoadmodum& profundofcraturalueo:idem tamen Sigifinundus Auguftus lig*
neum ei pontem impofuit,ingenti fumptu conftruclum,tantx longitudinis, vt mille& centum ac quinquagintapaffus excedat:
cui fane li vel Iogitudinem vcl fumptuummagnitudinem fpe<5tes,vix in tota Europa parem inueniri dixeris:quin etiam fine ad-
miratione afpicere non poffis.Cuius operis pars non minima fceminx debetur.Ea Anna eft,di<fti Regis fororjqux, incertu ma-
iori animo an libcralitate,opus a fratre Rege cceptum,fcdimmaturaeiufdc morteinterrupturn, fuis fumptibus abfoluit acper-
fici curauit-addita turri lapidea,cui affixa tabula xnea cum inlcriptione,cius rei memoriam adomnem pofteritatem feruatura.
Scd quum,vti Cicero ait,nihil fit manufa<5t,um,qu6d non conficiat vel vis,vel confumat vetuftas i pontem huncpaucos antean-
nos tam aquarum,quam glaciei impetus ita deftruxit atque abripuit,vt nullum eius hodie fuperfit veftigium.
Ex aduerfb Arcis fitaeft Bcrnardinorum Conuentualium Ecclcfia.Tumextra ciuitatcm Oratorium confpicitur fan&iffimce
Trinitati racrum,priuatihominisVarfouienfisciuispialibefalitateerccl:uniacdotatiim;a SereniffimoRegeStephanoauftum
muroque inclufum,&alcndisemeritismilitibusdeftinatum.AdAuftrumiuxtaOratoriumS. Crucis Hofpitale eft,priuatx iti-
demfoeminxfumptibus ex lateribusconftrucT:um,&annuisprouentibuslocupIetatum.Necproculindc Ecclefia eft, nonita
pridem ccdificata,inquaDomihicanxfamilixReligiofifacrisoperantur. Ad Occidentem vero Oratorio S. Spiritus lateritio
aliud Xenodochium adiunftum cft,vbi in pau peribus,miferis ac dcfolatis Chriftus frequenter reficitur.
Quantas vero vrbs hxcopportunitates quum eprxterlabente Viftula,tum ab circumieftiagri fertilitatepercipiat, &res ipfa
teftatur,& illudetiam arguit,quodexomnibus Polonixciuitatibushxcprxcipuedele<5tafit,vbi totius regni comitiahabean-
tur.Narrantfide dignihiitorici,adcomitia,quje AnnoM.D.LXXV. VarfouixdeRege eligendoindi£lafuerant,circitertri-
pinta milliah Nobilitate(non accenfitis famulis &domefticis)veniffc,quum multoplures venturosopinio fuiffet: quibusom-
/ r)ibushofpitiacircavrbem(inciuaArchicpiicopi,Epifcopi,Pa!atini,Caftellani & Prxfedi pernodtabantJneclongiusIV. mil-
liaribus diftributafuerint.Quis non mirctur,quum centum circitcr.Equitum millia tunc intra quatuor milliarium fpacium cir-
ca vrbem diuerfarentur, per XL.amplius dies,nonpabulum equis,non carnes,non pilccs ac cxteraefculcnta, ac ne vinum quide
tot hominibus dcfuiffe? quarum omnium rerum & magnalemper copiafuit,& fumma in tanta capitum multitudinevilitas.il-
lud vcro omncmfidem fuperat,quod nullx fimultates autrixx toto eo tempore in tam numeroia Nobilitatc auditx funt: quafi
de Rcpublicafollicitisomniumanimis,omneminiurix &odij fenfum depofuiffent.Ex quibustam Varfouiani territorij fum-
ma&vbertas& commoditas,quameximiaPolonicx Nobilitatis difcipliria ac grauitasprxclareelucelcunt.
Porro vt Varfouia quafi in mcditulliotdtiusrcgni Polonici fitaeft;ita merctbusomnibufijuerebus per fecundum & aduer-
fum Vtftulam & deuehendis & fubuehendis.atque inde per vicinas regiories ac loca diftrahendis maximc eft opportuna. Vnde
fit vt mercatorcs habeat locupletes,qui longe lateque amplam ac quxftuofam negociationem exercent. Non hfc aromata,non
vina cuiufuis generis,quamuis eremottfiimis afportata locis defunt.Cereuifix quidem vt in tota Polonia,ita Varfbuix quoque
promifcuus eft vfus:qui potus in Pruffiaquidem ex hordeo,in cetera vcro Polonia,etiam etriticominutatim contufo,aqua cum
lupulo decoctus,falubriter paffim& iucupde bibitur.Mel quoque itidem cumlupulo aqua decodium in frequenti vfu eft, Rufi-
■ fisprxfertim&Podolijs,apudquosperm3gna eft apum & mellis optimi ex dk%mo & alijsbeneolentibusherbisacfloribus
coliccti copia.NecMaffouijs mel deeft,qui & ipfi potum inde conRciunt,Medonem vulgo appellatum • qui Varfouix fucco e ce-
rafis rubivemalisexpreffo,autaromatibuscondiri,acproratioriecondimentorum,Kerftrangi,Malmici, & Tromici nomini-
businfisniri ac difcerni folet
Illuddenique coronidisloco fubiungereplacet.Quemadmodum pleriqueomnes Maffouij diuini cultus acpietads impfi-
mis ftudiofi funt;ita Varfouixciues ha£tenus inmaiorum religionc &inftitutisconftantes, profanas haclenusomniumhxre-
feonnouitatesdeuitafle:vtquibusilludnonminusfalubriterquamvereperfualum eft,Religtone mutata, parum abeffe quin
Reipublicxquoqueftatusmutetur,imm6pronusadinteritumruat. '1
47
ASSOVIA & do&iflimorum & fortiffimorum virorum fcecunda prouincia, quum antea corn-
muni totius Polonix nomine cenferetur,tunc primum pcculiarem adeptaeft appeUationem,cjuum
^f// ,|cM Maflaus fiucMafos Mieciflai Polonorum Rcgis pocillator mortuo Rcge,ardente bellisciuilibus
fM 'pf rcgno,prouincice dominationem inuafit, circaannum Chrifti M.XXXIV.eamque defuo nomine
m Maffouiam vocauit. Verum isaCafimiro I.dein vna cum Prutenisauxiliaribus vidus, &tamdem
y ctiamfupplicioaffe<aus,vitam cumPrincipatuamifit; nomen tameh femelregioni indttum abeo
inporemanfit,quamuisprouinciaadampliffirni rcgnicorpus reuerfa. ViftuIa,Narua,&Bugo ir-
^ rigatur; & Vros,quos & Turos patria lirtgua vocant, boum fiylueftrh
rium genus nigrum,alit.A Sep-
temtrionibus Pruffice contermiriata eft;ab Qrtu Litriuanixj a Meridie & Oocafu Ruffiam & Polo-
niam proprie fic dittam attingit.
Metropoliseiuseft VARSOVIAradViftulam fluuium fiubgnidulongitud.^.latitud.fr.&io.
minut.fita , foffa&duplicimurointerpaucasnonPolonia;mod6,fedtotius Sarmaciaeciuitates , egregie munita , pari fere
fpacio,nimirum quadragenis milliaribus,a Cracouia & Pofnania diftans.Vetuftam effe vrbem vclid argumerito eft , quod de
pt ima eius origine feufundatione nihil hiftoricorum monumentis proditum inuenitur. Quamuis autem fub Maffouix Duci-
buspraecxteriseius prouincixciuitatibus floruerit;dici tamen vix potcft quanta acceperit incrementa, poftquamMaflouia
Po!onixre<moimmediate,vtloquuntur,adiunclafuit;ade6 vt veteri Varfouixnoua accefferit:qux vt xdificiorumelegantiaa-
lijfquerebusilliparumcecu>,itapeculiaremhabetiurildiftionem.Vtraquetampublicisquampriuatis xdibus eviuofaxocon-
ftfu&is,mirifice cxornata eft.In veteri quidem infigne cft Prxlatorum,Canonicorum,& Vicariorum Collegium, ab Alberto
Iafl rembecio Pofnanienfi Epifcopo inftitutum,ope & liberalitate Ioannis Maffouix Ducis,qui luculentos reditus de bonis fuis,
acdedecimisa Plocenfi Epifcopopermutationequadamrcdeptis &acquifitis, nccnon parcecias aliquot& quaedam alia facer-
dotia,fupprefiis veteri bus titulis, CoIIegio ifti addixit.Noua vero duas infignes habet Ecclefias: Parochialem S. Marix Virgi-
nifacram &a!teramMonafterij CanonicorumRegularium.Vtriqueciuitatifuburbia prxtenduntur nonminus ampla, quam
pulcris dittin&a xdibus,non vulgarium oppidorum fplendorem facile aequantia : in quibus omnis generis artifices habitant,
quorumdpera inprimis laudantur. . ,
Arcem habet Varfouia Orientemverfus;primum quidem aMaffouix Ducibus elignea materia conftru<ftam;qux deindcst
ScreniflimoRegeSigifmundoAuguftoinclytx memorire,infirmiorem &efaxo &lateribusbeneconcinnatam ftru<5hirameft
commutatavTandcmetiamSereniffimus RexSigifinundus III.hodieregnans,ligneam,quxin Arce adhuc f upererat,ftruct,uram
dcijci iufiit,aliacfaxo fubftitutaieaquerc & regix Arci & nomini fuo non paruum decus addidit.
Etliautcm Viftulafluuiusad Var(ouiamlatoadmodum& profundofcraturalueo:idem tamen Sigifinundus Auguftus lig*
neum ei pontem impofuit,ingenti fumptu conftruclum,tantx longitudinis, vt mille& centum ac quinquagintapaffus excedat:
cui fane li vel Iogitudinem vcl fumptuummagnitudinem fpe<5tes,vix in tota Europa parem inueniri dixeris:quin etiam fine ad-
miratione afpicere non poffis.Cuius operis pars non minima fceminx debetur.Ea Anna eft,di<fti Regis fororjqux, incertu ma-
iori animo an libcralitate,opus a fratre Rege cceptum,fcdimmaturaeiufdc morteinterrupturn, fuis fumptibus abfoluit acper-
fici curauit-addita turri lapidea,cui affixa tabula xnea cum inlcriptione,cius rei memoriam adomnem pofteritatem feruatura.
Scd quum,vti Cicero ait,nihil fit manufa<5t,um,qu6d non conficiat vel vis,vel confumat vetuftas i pontem huncpaucos antean-
nos tam aquarum,quam glaciei impetus ita deftruxit atque abripuit,vt nullum eius hodie fuperfit veftigium.
Ex aduerfb Arcis fitaeft Bcrnardinorum Conuentualium Ecclcfia.Tumextra ciuitatcm Oratorium confpicitur fan&iffimce
Trinitati racrum,priuatihominisVarfouienfisciuispialibefalitateerccl:uniacdotatiim;a SereniffimoRegeStephanoauftum
muroque inclufum,&alcndisemeritismilitibusdeftinatum.AdAuftrumiuxtaOratoriumS. Crucis Hofpitale eft,priuatx iti-
demfoeminxfumptibus ex lateribusconftrucT:um,&annuisprouentibuslocupIetatum.Necproculindc Ecclefia eft, nonita
pridem ccdificata,inquaDomihicanxfamilixReligiofifacrisoperantur. Ad Occidentem vero Oratorio S. Spiritus lateritio
aliud Xenodochium adiunftum cft,vbi in pau peribus,miferis ac dcfolatis Chriftus frequenter reficitur.
Quantas vero vrbs hxcopportunitates quum eprxterlabente Viftula,tum ab circumieftiagri fertilitatepercipiat, &res ipfa
teftatur,& illudetiam arguit,quodexomnibus Polonixciuitatibushxcprxcipuedele<5tafit,vbi totius regni comitiahabean-
tur.Narrantfide dignihiitorici,adcomitia,quje AnnoM.D.LXXV. VarfouixdeRege eligendoindi£lafuerant,circitertri-
pinta milliah Nobilitate(non accenfitis famulis &domefticis)veniffc,quum multoplures venturosopinio fuiffet: quibusom-
/ r)ibushofpitiacircavrbem(inciuaArchicpiicopi,Epifcopi,Pa!atini,Caftellani & Prxfedi pernodtabantJneclongiusIV. mil-
liaribus diftributafuerint.Quis non mirctur,quum centum circitcr.Equitum millia tunc intra quatuor milliarium fpacium cir-
ca vrbem diuerfarentur, per XL.amplius dies,nonpabulum equis,non carnes,non pilccs ac cxteraefculcnta, ac ne vinum quide
tot hominibus dcfuiffe? quarum omnium rerum & magnalemper copiafuit,& fumma in tanta capitum multitudinevilitas.il-
lud vcro omncmfidem fuperat,quod nullx fimultates autrixx toto eo tempore in tam numeroia Nobilitatc auditx funt: quafi
de Rcpublicafollicitisomniumanimis,omneminiurix &odij fenfum depofuiffent.Ex quibustam Varfouiani territorij fum-
ma&vbertas& commoditas,quameximiaPolonicx Nobilitatis difcipliria ac grauitasprxclareelucelcunt.
Porro vt Varfouia quafi in mcditulliotdtiusrcgni Polonici fitaeft;ita merctbusomnibufijuerebus per fecundum & aduer-
fum Vtftulam & deuehendis & fubuehendis.atque inde per vicinas regiories ac loca diftrahendis maximc eft opportuna. Vnde
fit vt mercatorcs habeat locupletes,qui longe lateque amplam ac quxftuofam negociationem exercent. Non hfc aromata,non
vina cuiufuis generis,quamuis eremottfiimis afportata locis defunt.Cereuifix quidem vt in tota Polonia,ita Varfbuix quoque
promifcuus eft vfus:qui potus in Pruffiaquidem ex hordeo,in cetera vcro Polonia,etiam etriticominutatim contufo,aqua cum
lupulo decoctus,falubriter paffim& iucupde bibitur.Mel quoque itidem cumlupulo aqua decodium in frequenti vfu eft, Rufi-
■ fisprxfertim&Podolijs,apudquosperm3gna eft apum & mellis optimi ex dk%mo & alijsbeneolentibusherbisacfloribus
coliccti copia.NecMaffouijs mel deeft,qui & ipfi potum inde conRciunt,Medonem vulgo appellatum • qui Varfouix fucco e ce-
rafis rubivemalisexpreffo,autaromatibuscondiri,acproratioriecondimentorum,Kerftrangi,Malmici, & Tromici nomini-
businfisniri ac difcerni folet
Illuddenique coronidisloco fubiungereplacet.Quemadmodum pleriqueomnes Maffouij diuini cultus acpietads impfi-
mis ftudiofi funt;ita Varfouixciues ha£tenus inmaiorum religionc &inftitutisconftantes, profanas haclenusomniumhxre-
feonnouitatesdeuitafle:vtquibusilludnonminusfalubriterquamvereperfualum eft,Religtone mutata, parum abeffe quin
Reipublicxquoqueftatusmutetur,imm6pronusadinteritumruat. '1
47