DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.17577#0102
AGRI A
YulgoErlavv.
Gri am,fuperioris Hungariae nobile oppidum & Epifcopalem fedem,ab Agrlanis, II-
lyrici populis,qui a Triballorum tergo habitabant,(ed traiedo Danubio, m Partifgo-
rum agro,haudprocul a Tibifco amne confedere,Bonfinius & conditam & denomina-
tam putat.Sunt qui antiquorum Vinundriam efle putant.cuius Ptolemaeus in fupcrio»
risPannoniaetabulameminit,eiquetrigefimumodauum cum dimidio gradum lon-
gitudinisaflignat. SedLazius Vinundriam fuperiorisPannoniaeoppidumideffede-
monftrat,quod hodieque23emi)tfd() @ra$ appellatur.Et fimpliciils illi,meo iudicio, & re-
jdius,qui ab Agriariuo oppidum alluente nominis originem deriuantjinepte vero,qui
Agreftibusincolarum moribus etymon adfcribunt. Quafi inter barbaras illas & agre-
ftes gentes Latinaelinguae vfustam communis fuerit,vt etiam oppidis Latina indiderintnomina. Quantum e
Bonfinij colligi poteft hiftoria,olim fane nec celebre admodum,nec valde munitum fuit oppidum: vt quod E-
rafmus Teufelius,Ferdinando regnante,primum operibus ac propugnaculis firmare cceperit:qu£ paullatim eo
roboriseuedafunt,vtnonmodo variae Turcarum excurfiones inde reprefiae , verumetiamingcnshaftiunt
multitudo,rnagno cum damno & dedecore ab obfidione depulfa fit.Eius fitumSambucus in Appedice ad Bon-
finij Decades fic defcribit.Mons quidam eft.in cuius latere accliui,fed eo fufpedo & infidiofo,inqueprofundam
vallcm vergente,a S.Stephano.vt fertur,applicata cernitur Agria.A Septemtrionibus fedes regia obijcitur. Ah
ortumontemalium habet cditiflimum.-cuius de fummo liberin arcem patetprofpeftus. Exitus & ingreflus
Occaiumverfusfpe£tat.Admeridiemamceniflimuscampusvifitur.Abeadem plaga oppidum in valle confti-
tutum,praefeptum illud quidem ac muriitum tedorio ex argilla fado: vbi fluuiolus Agria haud lento curfu pec
medium fertur.Templum verb.primatu Epifcopatus nobile,Occafum lpe£tat.Caeterum arx ipfa, quum alias
femper,tum vero reieda fortiter obfidione,magisinnotuit,atque a paucis annismunitiones atqueornamenta
infignia recepit.Etenim a meridie ingcns propugnaculum,vicinaque illi Thomae Varcocz porta fe oftentat: ad-
eoque infeftiorem hoftibus,propinqua fibi Occidentem vcrfus turri,comminatur.Nec parum praefidij obfeflis
in propugnaculo,quodibidcm Dobo ex3edificarat,conftitutum fuifle videtur.Intra hocopera craticeaad vfquc
infigncm di£tam iam molemperduda.Interiedahisfofla humilis,atqueetiam propefeptaportx congeftustu-
mulus,irruptionihoftiumoppofitus:incuiusverticecratesterra completce.actormentaad difturbandum ho-
ftem quoquo verfus difpofita apparent.Poft haecalius quidam agger olim excitatus , inter Septemtriones 5C
Meridiem prominet. Videas ctiam gerras in te&is acpluteos ipfius arcis,eiufque angulo eredlos,naecque fepibus
artificiose obducla.Haud procul ab his,paulo tamen interius ad angulum defilice praemunitio conftruda, quae
in Septentrionem porrigitur.vbi carcer eft.-ftati m magnifica quaedam aedificia Auftrum intuentia fefe oflferuntr
fubquibusremotior illemurus,qui proximefepibusmagnisexcipitur.Item alius inexitu palatiorum fubeft,
quiAlexandripropugnaculo terminatur.Porroautem recensmemoriatenet, Petrum Perenij hancarcem in
duasdiuififlepartes,interiorem&exteriorem.Inillaccenobiuminciufifle , atque cuftodiam captiuorumia
propugnaculi formam redegiffejab exteriori arce ad didum modo locum aggeres iecifle, in quibus tormenta
difpofita,& in tresplagas direda,plurimum adarcendum hoftemprofuere.In fanduario ibide ftatiua multoru
erant:fiquidem aliquot tabulatorum turres conftrudlae fuperius,ac terra completae,confpiciebantur. Infuper Vt
omni incurfu irruentesprohiberentur,gerrae ac viminea dolia,tormentis iuxta collocatis, exftabant. Adiacet
his pendula porta,quae in arcem exteriorem defert. A b hac redus murus,de quo paullo ante ad angulum vfque
pertinges, terraingeftaad proiedurasjplenus &coronas vfqueoftenditur.Ibidem tumulus murum exaequans
adiedus,qui Scipfe textis & corbibus munitus eftxuius faftigium obfeptum,ne ex mote in arcem defpedus da-
retur,multum depugnationem adiuuit.Deinde a mole Alexandrina adufque angulum.extra muros,foffa eft al>
tiflima,pari cummurolongitudineJfthincrurfum alius fine ambagibus intermiffus,ad magnam extendituc
portam.incuius extremoturricula quaedam velut latensconquiefcit.Hic eft fitusarcisinterioris.Nuncalterius
quoque formam paucisindicemus.Hsec Alexandrinam molem adeoque muruminterpofitum ab Auftro afpi-
cit.Fofla etiam quae communis intercedebat,exteriore ipfa arce concluditur : vbi propugnaculum a Stephano
Cyabij fadum eft,qui diuifionem arcis hanca. Perenioperfedam inftituerat. ApudCyabianum,paullum ad Oc-
cafum,anguIusalterprocedit,quipalatiomuriexteriorislocoeft.AbeodemCyabiano tenuis murus ad latus
motis excurrit, incuius anguloturrisrotudaexiftit,inaedificatailla,& graui materiefolida.CeterumEmericus
Bebek ad alterum murum peculiare propugnaculum fieri curauerat,quod ipfum etiam nomen ab audore su«
pfit. Atque ita in prominentes duos angulos huius arcis finis defijt. Mox refer pedem a Bebekiano ad ingentem
veteris portae molem,vbi inualidus cernitur murus,fupra quem lapidea turris locata, fub qua olim ianiculum
fuit, hodie quoque fceno & fimilibus rebus importandis commodum.Paulo inferius penes angulum, alius rui-
nofusmurusinmeridiemtendit:qui vbi adinterioremfeceflitarcem,foflamimpedit, quod tenuis murus fe-
cretaearcishabetfoflamperanguftam,intusaCyabiano adpraefatum angulumvfqueprodudam.Hfcduplicato
viminefepesfuntiundx,quibusterrafolidiffimecompadaimpletis,minutas turres.ad arcendoshoftiumglo-
bos,fipraeeminens murus deturbatus fuiflet,adiecere.Eadem ratio munitionis in propugnaculoportae obftrua-
ta:fiquidem inter murum ac fepes foffacurrit ampliffima,eaquecrebro intercepta,acturriculis ad tormentorix
vfum exftrudisfirmata.Adfummam,nihildefuitad optimam loci munitionem,fepibus perdenfis,& varie de-
cuflatimque difpofitis, vbiquepraetentis.Ethaecquidem Sambucusde Agrienfisarcisatqueoppidifitu acfacie,
quam tum habebat,quum Anno M.DXII.a Turcis obfefla,ac vehementer oppugnata,verum non minus ftre-
32
YulgoErlavv.
Gri am,fuperioris Hungariae nobile oppidum & Epifcopalem fedem,ab Agrlanis, II-
lyrici populis,qui a Triballorum tergo habitabant,(ed traiedo Danubio, m Partifgo-
rum agro,haudprocul a Tibifco amne confedere,Bonfinius & conditam & denomina-
tam putat.Sunt qui antiquorum Vinundriam efle putant.cuius Ptolemaeus in fupcrio»
risPannoniaetabulameminit,eiquetrigefimumodauum cum dimidio gradum lon-
gitudinisaflignat. SedLazius Vinundriam fuperiorisPannoniaeoppidumideffede-
monftrat,quod hodieque23emi)tfd() @ra$ appellatur.Et fimpliciils illi,meo iudicio, & re-
jdius,qui ab Agriariuo oppidum alluente nominis originem deriuantjinepte vero,qui
Agreftibusincolarum moribus etymon adfcribunt. Quafi inter barbaras illas & agre-
ftes gentes Latinaelinguae vfustam communis fuerit,vt etiam oppidis Latina indiderintnomina. Quantum e
Bonfinij colligi poteft hiftoria,olim fane nec celebre admodum,nec valde munitum fuit oppidum: vt quod E-
rafmus Teufelius,Ferdinando regnante,primum operibus ac propugnaculis firmare cceperit:qu£ paullatim eo
roboriseuedafunt,vtnonmodo variae Turcarum excurfiones inde reprefiae , verumetiamingcnshaftiunt
multitudo,rnagno cum damno & dedecore ab obfidione depulfa fit.Eius fitumSambucus in Appedice ad Bon-
finij Decades fic defcribit.Mons quidam eft.in cuius latere accliui,fed eo fufpedo & infidiofo,inqueprofundam
vallcm vergente,a S.Stephano.vt fertur,applicata cernitur Agria.A Septemtrionibus fedes regia obijcitur. Ah
ortumontemalium habet cditiflimum.-cuius de fummo liberin arcem patetprofpeftus. Exitus & ingreflus
Occaiumverfusfpe£tat.Admeridiemamceniflimuscampusvifitur.Abeadem plaga oppidum in valle confti-
tutum,praefeptum illud quidem ac muriitum tedorio ex argilla fado: vbi fluuiolus Agria haud lento curfu pec
medium fertur.Templum verb.primatu Epifcopatus nobile,Occafum lpe£tat.Caeterum arx ipfa, quum alias
femper,tum vero reieda fortiter obfidione,magisinnotuit,atque a paucis annismunitiones atqueornamenta
infignia recepit.Etenim a meridie ingcns propugnaculum,vicinaque illi Thomae Varcocz porta fe oftentat: ad-
eoque infeftiorem hoftibus,propinqua fibi Occidentem vcrfus turri,comminatur.Nec parum praefidij obfeflis
in propugnaculo,quodibidcm Dobo ex3edificarat,conftitutum fuifle videtur.Intra hocopera craticeaad vfquc
infigncm di£tam iam molemperduda.Interiedahisfofla humilis,atqueetiam propefeptaportx congeftustu-
mulus,irruptionihoftiumoppofitus:incuiusverticecratesterra completce.actormentaad difturbandum ho-
ftem quoquo verfus difpofita apparent.Poft haecalius quidam agger olim excitatus , inter Septemtriones 5C
Meridiem prominet. Videas ctiam gerras in te&is acpluteos ipfius arcis,eiufque angulo eredlos,naecque fepibus
artificiose obducla.Haud procul ab his,paulo tamen interius ad angulum defilice praemunitio conftruda, quae
in Septentrionem porrigitur.vbi carcer eft.-ftati m magnifica quaedam aedificia Auftrum intuentia fefe oflferuntr
fubquibusremotior illemurus,qui proximefepibusmagnisexcipitur.Item alius inexitu palatiorum fubeft,
quiAlexandripropugnaculo terminatur.Porroautem recensmemoriatenet, Petrum Perenij hancarcem in
duasdiuififlepartes,interiorem&exteriorem.Inillaccenobiuminciufifle , atque cuftodiam captiuorumia
propugnaculi formam redegiffejab exteriori arce ad didum modo locum aggeres iecifle, in quibus tormenta
difpofita,& in tresplagas direda,plurimum adarcendum hoftemprofuere.In fanduario ibide ftatiua multoru
erant:fiquidem aliquot tabulatorum turres conftrudlae fuperius,ac terra completae,confpiciebantur. Infuper Vt
omni incurfu irruentesprohiberentur,gerrae ac viminea dolia,tormentis iuxta collocatis, exftabant. Adiacet
his pendula porta,quae in arcem exteriorem defert. A b hac redus murus,de quo paullo ante ad angulum vfque
pertinges, terraingeftaad proiedurasjplenus &coronas vfqueoftenditur.Ibidem tumulus murum exaequans
adiedus,qui Scipfe textis & corbibus munitus eftxuius faftigium obfeptum,ne ex mote in arcem defpedus da-
retur,multum depugnationem adiuuit.Deinde a mole Alexandrina adufque angulum.extra muros,foffa eft al>
tiflima,pari cummurolongitudineJfthincrurfum alius fine ambagibus intermiffus,ad magnam extendituc
portam.incuius extremoturricula quaedam velut latensconquiefcit.Hic eft fitusarcisinterioris.Nuncalterius
quoque formam paucisindicemus.Hsec Alexandrinam molem adeoque muruminterpofitum ab Auftro afpi-
cit.Fofla etiam quae communis intercedebat,exteriore ipfa arce concluditur : vbi propugnaculum a Stephano
Cyabij fadum eft,qui diuifionem arcis hanca. Perenioperfedam inftituerat. ApudCyabianum,paullum ad Oc-
cafum,anguIusalterprocedit,quipalatiomuriexteriorislocoeft.AbeodemCyabiano tenuis murus ad latus
motis excurrit, incuius anguloturrisrotudaexiftit,inaedificatailla,& graui materiefolida.CeterumEmericus
Bebek ad alterum murum peculiare propugnaculum fieri curauerat,quod ipfum etiam nomen ab audore su«
pfit. Atque ita in prominentes duos angulos huius arcis finis defijt. Mox refer pedem a Bebekiano ad ingentem
veteris portae molem,vbi inualidus cernitur murus,fupra quem lapidea turris locata, fub qua olim ianiculum
fuit, hodie quoque fceno & fimilibus rebus importandis commodum.Paulo inferius penes angulum, alius rui-
nofusmurusinmeridiemtendit:qui vbi adinterioremfeceflitarcem,foflamimpedit, quod tenuis murus fe-
cretaearcishabetfoflamperanguftam,intusaCyabiano adpraefatum angulumvfqueprodudam.Hfcduplicato
viminefepesfuntiundx,quibusterrafolidiffimecompadaimpletis,minutas turres.ad arcendoshoftiumglo-
bos,fipraeeminens murus deturbatus fuiflet,adiecere.Eadem ratio munitionis in propugnaculoportae obftrua-
ta:fiquidem inter murum ac fepes foffacurrit ampliffima,eaquecrebro intercepta,acturriculis ad tormentorix
vfum exftrudisfirmata.Adfummam,nihildefuitad optimam loci munitionem,fepibus perdenfis,& varie de-
cuflatimque difpofitis, vbiquepraetentis.Ethaecquidem Sambucusde Agrienfisarcisatqueoppidifitu acfacie,
quam tum habebat,quum Anno M.DXII.a Turcis obfefla,ac vehementer oppugnata,verum non minus ftre-
32