DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.17577#0020
Arra fnterirtv, in qna venerab'Iis Eiichariftiaeuftodmtr.artificiofirfime, magnaqueinduftriaconditaefr, ctntuor haben J columns
cpun lafpide.quartim bafes&capituh e puriffimo aurofhnt vermiculato: quales funt&zophorum, volutar, & encarpa, ipfam arta
ambienria. I» his nmlri lucent fmaragdi. S-ylobatar harum columnarum efimililafpidefculpt£,& aurovariis locis diftindtar funt. Tres
pilae quadratit, qtiar fMobatis (ubfrerniintur, argentear fimt inruirare. Pundamentum vero ciii harc arca fubftru&i eft, enobili Iafpide &
tnet.'Uo inanratoconflatum ,abaci,&ftereobata fcaponimfeu pyiamidumeXeademlafpide.qua columnejcofiftaritaurovermiculato ftria-
ta. Pyram dese gcnerofiffima Iafpide impluuiata. Spharrarfeu globi inapicibuspofitiaiirei funt, vermiculati. Valuularumcrepidinesar-
genrei,juat cVrinaurata-.GIobttltisqtii in fafhgio operismicatpreciofiffimus Smaragdus eft, fiofculo deauraro inciimibens. Valuulae ipfar
Cryftallinar fnnt, ex eo genere, quod de Roche.fen montanurfi vocant, Lattts quodterfiplum fpedtat, feneftram habet cjiiadratam & mag-
nani, cx eodemeryftailo aliadtto latera varialafpide, puriffimp aurodiftindta,ornahtur. Simili materia&arte ipfa arca interius exor-
na« cft . Tnmedioteftudinishuiusoperi*s magni pretij topazius harret. In meditullioarcae huiusSacrofandtaEuchariftiaih vafeex acha-
te fadto cuftoditur. flis paucis defcriptio prarcipuorum & excellcntiorum opcrurii tcmpli monafterii in EfcOriali comprchen-
<"'tur. . ..... ... ■
Seejuitur defcriprio ipfius mor.aittrii. In xyfto"qui anteiritroitum templi eft, occurrit jafiuamagni veftibuli huiusmOriafteni. Per
hocveftibulurn itur ad turrim in qua campanarpendent, & horologiitm naturales &planetarias horaspraeter campanam ipsa demoftrat,
Tiirrishrcqiilfiin ipfaftereobata tefnpli verfus ccenobium afturgit, Vtii&oppofita parte tuf f is eft, in qua praeludiurnhorologii,feucam-
panularquibus pufatisTuditur. fonant. ......
Propylseurii monafterii ducit ad loeum colloquii (Parloir vocant) vbi cOnueniurit,'Oui alicjuid habent quod ctirh mohachisconfcr-
re voluerint? iuxta loCufti hunc fcala eft prarcipua Sraugufta, mulris & latis gradibusinfigrii teftudine, redtoque magnifico. His gra-
dibusdiacetfacellum/in(juodiuinaminifteriaperagebantiir,qiiamdiu templuma-dificabatur, & aliud conclaue , in quo archiuum
fundationes, dotationes, inftrumenta & diplomata monafteriiafTeruantur.
Per idem propylarurn, feu veftibuTnfft, tranfitur adaream monafterij: inde 'adcryptoporticum , aliumque locurii, in quocifterna eft,
aqnarque pluuiae colliguntur. Inter hec duo loca arca eredta ftat, admtrabili opere confedta, in qua multa, caquc maxime neceffjria
cuftodiuritur.
Ex hoc vcftibulo etiam tranfitus eft ad veflibulum refedtorii, cui iunctum eft conclaue, in quo veftimenta reponuntur:quod cori-
claue & veflibulum magno ingenio &arteconcamerata funt. Veflibiilum hoc odtangtilare eft, odto habens feneftras, per quas omnes
porticusadiacentes Iumen a ruuritint: tn medio veftibuli fons eft,cuius aquardudtus e Iafpidefuntelaborati.
Refedtorium, feu triclinium monachorum.magnificumopuseft. Cubicuio veftiarii adiacet tranfitus ad ccenaculum hofpitum-
huic Culinamonafterii & huius veftibulum, in quo multae funt commoditates,'fontefque calidarum, frigidarumque aquarum. Refedto-
rioiundtumeflcauafdiumnofbcomii, in qtio duofuntmagna aejuaria, feucifterria», nofocomium autemipfum huiccauacdioiungitur, cu-
ius tcenaculum vfque ad veftibultim CulinJeprotendittir. Prarter didta Ioca ad murum porticus nofocomiitriafunt ardificia, in quibus ea
conferuantur & aguntur, quar adaquasdiftillandaspertinent. Xyftus quoquee conucncuad hOfpitium ducens.in quoetiam ambulacrum
eft, in vfum eorum, qui e mc-rbis conualefcuriti
Sed&eveftibulorhagno monafterii adituseft ad cryptoporticum, in qua fupplicationes publica; peraguntur. Hiftoria: hic 44. c
nouo teftamento, ab anniinciatione B. Vifginis, vfqueadaduentum Chrifti adextremumiudicium fpedtantUr.Tn huius crypcoporticus
quadratJcmtditullio hoftus eft amccniffimiis,in vanos puluinosartificiofc diftindtus: in medio fabrica angulorUm odlo, formam tcmpli
referens, e lapide viuonigfocOnftrudla: interioresautemparietesiafpide verficolori veftiuntur.IriSjuatuor angulis telamohes, feu atlan-
tes ftant.aquameuomentes,*[uam quatuor marmorcarcifternar, adquasgradibusafcenditur.cxcipiunt. In rnedioauterii htiiilsTabrica: fe-
mitaefthoitiiftius primaria.
Exeadem cryptoporticn itur adexedram, feu domum capitularefn, aliudcjue conclaueJraicper omnia fimile. Duo harc loca vna cum
veftibuloteftudines habent variis, iifque pretiofiffimis pidltirisornatas, pauimenta quoqueex atrogf candido marmore concinnata, fub-
lelliamonachonim in circuitu •fttnt.&vterque locus mignificum habet altare.
Intioitusad moriachonimcellastamfuperiores, quam interioreseftinmagriapofticuj in ea fcalis cochlidibus ad cellas fuperiores
Prioris,&alia tabulataadtedlum vfque aliaque culminaporticus rhagttar plana, plumboqtieftrata afcenditur. Inferius habitaculum
Priorisopuseft|inclytum,tottim teftudineatumj variasfacrar fcriptufaehiftoriasexhibens.quar diuerfisiiifque artificiofis-cdronis & en-
carpis includuntur. Paiiimenturfinigro,alboquemarmore diftindtum eft. SupcriorPrioriscella adcaurum «dificata clt, a cuius vtroqj Ia-
terealiorummonachorum cellarfunt Srdificafe.- Cubiculuminquo nouitii dormiunt, monachorumccllis adhjret . Monachorum vcro
leiftuli fupra veftiarium &refedtoriumtongo ordirieiuftguntur.
Bibliotheca in fuperiore parte prarcipui iritroftus monafterii eft, in longirudine i8f. pedes, in Tatitudine habens triginta duos. Toti
eoncamerata eft, in cuius fornicibus diuer(arum artiufn imagincs, aliarque hiftorix c0nfpiciuntur. Cui loco aliud imminct tablinum, v*
fuibibliotheca; dcftinatum. Atqueharcin monafteno.
COLLEGIVM nunc,Rcgifque PALATIVM dcfcribamus, harc duo feptemtrionalem templi paftem bccupant. Veftibulum}
feuintroituseorumeftin perguJa,quar templo praeiacet.c regionemagnipropylaricoenobij.Huic veftibalo iundtum eftaliud, perquod
adolefcentes, qui litterisdant operam.in ardiculam tranfeunt,mancadaudiendum primum SacrUnij & vcfperiad laudesDeo decantan-
das. Locushictribus arneisclathrisclauditur. y .
Adarcammagriam.collegium amonaftefiodifpefcentem,fcholaiumatriafuMt, in quibus tres facultatesius,"medicina & theolo*
giatraduntunartesetiam docentur. Adhas fcholas per publicum ambulacrum &porticumhi,quiin collegio funt,perueniunt. Habet Io«
«ushicfuas peculiaresquoqiie areas&pergulas. qiiarumvniadiacetrefedtoriumcollcgii, cum fuo veftibulo, iuxta veftiblum eft culina
collegii inter areamipfipropriarrt,arcamquefchole triuialiscui & ipfa fcholapuerorum ^raeiacet.eitifquerefedtofiunii,
In fcpterntrionah plaga pef- angiiftam portam & propylarum aditus cfl ad palatium Regjs. In veftibulo tria furit nabitacuh, cum fuiff
areis,in vfiim partime©rum,qiiiannonar&cibariiSprarfunt aedificata: partim iuvfum^culinae.HabitacuIa haecconiufidtaTuntinvariarun»
menfarum minifteria-. Peridem veftibulumktirad andfonitidem, vbinobiles cubiculi regii, prarfedtus prartorii augtiftalis, aliiquc ge-
ncrofi & nobiles prandent» c"ctenaritque> Hacetiamtrarrfituseft ad pefgulas & loca ardtficiorum corum, qui commeatus& alimoniatum cu-
ram habent, aliorumqne optficum. Pcrgular iftar in quadrofua coritment habiracula, taminfer.ora quam lupefiora.
In eodem latefe alia porca eft, qua a palacu Regis ad facrarium, feuchontm inferiorcm, ad templunvcollcgium & monaftetiVim
commcatur- Secus poftam hancxyftus eft vbi proceres & excubia; regiae coiiueniunt,OricntCm vcrfus hofpitia LegatOrum , ad magnatn
porticum& areamextenduntui.-Et ad palatiumRegis procurrunttAd candem aream habitacula ftant in vfum aularregi"*.Pef pergula hinc
porta magnifica peruenituf ad iplam Regis habiratione , poft facellu conftrudtaiquO loco area eft fubdialis,Cu lua poiticu. Ad auftru iux-
ta altare fummum alia pofta eft,per quam Rcx monafteriimi;omniaqueToca inferiOra^ qtioqj,
& omnia palatij regij Edifkia, Portictra regia leptemtrionale templi latus relpicitiHic in paritce cempli depidtum ^ft praeliu ad Hig-
uervelam,inquo Rexloarmeslecilfldus•Mauros>ieiiSaracenoStjrariatenfesdeuicit>quarpidturarerii geftafn plus quam ad Viuum exprimit:
oftenditaue^uoordineaCierumquetam-eqititum)quam.pcditum,lanceariorum,fcutiferorum;fagitt eo tempore vfui
crat,ConftitutiOne.Pidturaharc exprototypoinTineopannojcentum triginca pedumTongitudinedehneatoj&in anticjua turri Segouienfiiin
ventoipfoavepraeltjtemporefadtoefformataeft.QuamhiftoriamMaieftasre.gia-iniftopafietcadp vicTori* caelitus Hif-
fpianarnntRegrconceflaememoriam-ctepingim
Poftremo locO hortusamoeniifimus adorientcm &meridiemvifkur,latmtdinem haberis pedumcentum,varijspuIuinis&areolis di-
ftindtus,in quo omniaflorum &herbarum crefcunt genera:varijque fontes amcenilfime fcaturiunt.Hortus hicmulcoeminentior eft poma
rio,quodadiacet,altoquc muro a pomano tliliungicur,&multisgradibus ex Hortoiftoalccnditurad pomarium,diuer/is arboribus conficu.
cpun lafpide.quartim bafes&capituh e puriffimo aurofhnt vermiculato: quales funt&zophorum, volutar, & encarpa, ipfam arta
ambienria. I» his nmlri lucent fmaragdi. S-ylobatar harum columnarum efimililafpidefculpt£,& aurovariis locis diftindtar funt. Tres
pilae quadratit, qtiar fMobatis (ubfrerniintur, argentear fimt inruirare. Pundamentum vero ciii harc arca fubftru&i eft, enobili Iafpide &
tnet.'Uo inanratoconflatum ,abaci,&ftereobata fcaponimfeu pyiamidumeXeademlafpide.qua columnejcofiftaritaurovermiculato ftria-
ta. Pyram dese gcnerofiffima Iafpide impluuiata. Spharrarfeu globi inapicibuspofitiaiirei funt, vermiculati. Valuularumcrepidinesar-
genrei,juat cVrinaurata-.GIobttltisqtii in fafhgio operismicatpreciofiffimus Smaragdus eft, fiofculo deauraro inciimibens. Valuulae ipfar
Cryftallinar fnnt, ex eo genere, quod de Roche.fen montanurfi vocant, Lattts quodterfiplum fpedtat, feneftram habet cjiiadratam & mag-
nani, cx eodemeryftailo aliadtto latera varialafpide, puriffimp aurodiftindta,ornahtur. Simili materia&arte ipfa arca interius exor-
na« cft . Tnmedioteftudinishuiusoperi*s magni pretij topazius harret. In meditullioarcae huiusSacrofandtaEuchariftiaih vafeex acha-
te fadto cuftoditur. flis paucis defcriptio prarcipuorum & excellcntiorum opcrurii tcmpli monafterii in EfcOriali comprchen-
<"'tur. . ..... ... ■
Seejuitur defcriprio ipfius mor.aittrii. In xyfto"qui anteiritroitum templi eft, occurrit jafiuamagni veftibuli huiusmOriafteni. Per
hocveftibulurn itur ad turrim in qua campanarpendent, & horologiitm naturales &planetarias horaspraeter campanam ipsa demoftrat,
Tiirrishrcqiilfiin ipfaftereobata tefnpli verfus ccenobium afturgit, Vtii&oppofita parte tuf f is eft, in qua praeludiurnhorologii,feucam-
panularquibus pufatisTuditur. fonant. ......
Propylseurii monafterii ducit ad loeum colloquii (Parloir vocant) vbi cOnueniurit,'Oui alicjuid habent quod ctirh mohachisconfcr-
re voluerint? iuxta loCufti hunc fcala eft prarcipua Sraugufta, mulris & latis gradibusinfigrii teftudine, redtoque magnifico. His gra-
dibusdiacetfacellum/in(juodiuinaminifteriaperagebantiir,qiiamdiu templuma-dificabatur, & aliud conclaue , in quo archiuum
fundationes, dotationes, inftrumenta & diplomata monafteriiafTeruantur.
Per idem propylarurn, feu veftibuTnfft, tranfitur adaream monafterij: inde 'adcryptoporticum , aliumque locurii, in quocifterna eft,
aqnarque pluuiae colliguntur. Inter hec duo loca arca eredta ftat, admtrabili opere confedta, in qua multa, caquc maxime neceffjria
cuftodiuritur.
Ex hoc vcftibulo etiam tranfitus eft ad veflibulum refedtorii, cui iunctum eft conclaue, in quo veftimenta reponuntur:quod cori-
claue & veflibulum magno ingenio &arteconcamerata funt. Veflibiilum hoc odtangtilare eft, odto habens feneftras, per quas omnes
porticusadiacentes Iumen a ruuritint: tn medio veftibuli fons eft,cuius aquardudtus e Iafpidefuntelaborati.
Refedtorium, feu triclinium monachorum.magnificumopuseft. Cubicuio veftiarii adiacet tranfitus ad ccenaculum hofpitum-
huic Culinamonafterii & huius veftibulum, in quo multae funt commoditates,'fontefque calidarum, frigidarumque aquarum. Refedto-
rioiundtumeflcauafdiumnofbcomii, in qtio duofuntmagna aejuaria, feucifterria», nofocomium autemipfum huiccauacdioiungitur, cu-
ius tcenaculum vfque ad veftibultim CulinJeprotendittir. Prarter didta Ioca ad murum porticus nofocomiitriafunt ardificia, in quibus ea
conferuantur & aguntur, quar adaquasdiftillandaspertinent. Xyftus quoquee conucncuad hOfpitium ducens.in quoetiam ambulacrum
eft, in vfum eorum, qui e mc-rbis conualefcuriti
Sed&eveftibulorhagno monafterii adituseft ad cryptoporticum, in qua fupplicationes publica; peraguntur. Hiftoria: hic 44. c
nouo teftamento, ab anniinciatione B. Vifginis, vfqueadaduentum Chrifti adextremumiudicium fpedtantUr.Tn huius crypcoporticus
quadratJcmtditullio hoftus eft amccniffimiis,in vanos puluinosartificiofc diftindtus: in medio fabrica angulorUm odlo, formam tcmpli
referens, e lapide viuonigfocOnftrudla: interioresautemparietesiafpide verficolori veftiuntur.IriSjuatuor angulis telamohes, feu atlan-
tes ftant.aquameuomentes,*[uam quatuor marmorcarcifternar, adquasgradibusafcenditur.cxcipiunt. In rnedioauterii htiiilsTabrica: fe-
mitaefthoitiiftius primaria.
Exeadem cryptoporticn itur adexedram, feu domum capitularefn, aliudcjue conclaueJraicper omnia fimile. Duo harc loca vna cum
veftibuloteftudines habent variis, iifque pretiofiffimis pidltirisornatas, pauimenta quoqueex atrogf candido marmore concinnata, fub-
lelliamonachonim in circuitu •fttnt.&vterque locus mignificum habet altare.
Intioitusad moriachonimcellastamfuperiores, quam interioreseftinmagriapofticuj in ea fcalis cochlidibus ad cellas fuperiores
Prioris,&alia tabulataadtedlum vfque aliaque culminaporticus rhagttar plana, plumboqtieftrata afcenditur. Inferius habitaculum
Priorisopuseft|inclytum,tottim teftudineatumj variasfacrar fcriptufaehiftoriasexhibens.quar diuerfisiiifque artificiofis-cdronis & en-
carpis includuntur. Paiiimenturfinigro,alboquemarmore diftindtum eft. SupcriorPrioriscella adcaurum «dificata clt, a cuius vtroqj Ia-
terealiorummonachorum cellarfunt Srdificafe.- Cubiculuminquo nouitii dormiunt, monachorumccllis adhjret . Monachorum vcro
leiftuli fupra veftiarium &refedtoriumtongo ordirieiuftguntur.
Bibliotheca in fuperiore parte prarcipui iritroftus monafterii eft, in longirudine i8f. pedes, in Tatitudine habens triginta duos. Toti
eoncamerata eft, in cuius fornicibus diuer(arum artiufn imagincs, aliarque hiftorix c0nfpiciuntur. Cui loco aliud imminct tablinum, v*
fuibibliotheca; dcftinatum. Atqueharcin monafteno.
COLLEGIVM nunc,Rcgifque PALATIVM dcfcribamus, harc duo feptemtrionalem templi paftem bccupant. Veftibulum}
feuintroituseorumeftin perguJa,quar templo praeiacet.c regionemagnipropylaricoenobij.Huic veftibalo iundtum eftaliud, perquod
adolefcentes, qui litterisdant operam.in ardiculam tranfeunt,mancadaudiendum primum SacrUnij & vcfperiad laudesDeo decantan-
das. Locushictribus arneisclathrisclauditur. y .
Adarcammagriam.collegium amonaftefiodifpefcentem,fcholaiumatriafuMt, in quibus tres facultatesius,"medicina & theolo*
giatraduntunartesetiam docentur. Adhas fcholas per publicum ambulacrum &porticumhi,quiin collegio funt,perueniunt. Habet Io«
«ushicfuas peculiaresquoqiie areas&pergulas. qiiarumvniadiacetrefedtoriumcollcgii, cum fuo veftibulo, iuxta veftiblum eft culina
collegii inter areamipfipropriarrt,arcamquefchole triuialiscui & ipfa fcholapuerorum ^raeiacet.eitifquerefedtofiunii,
In fcpterntrionah plaga pef- angiiftam portam & propylarum aditus cfl ad palatium Regjs. In veftibulo tria furit nabitacuh, cum fuiff
areis,in vfiim partime©rum,qiiiannonar&cibariiSprarfunt aedificata: partim iuvfum^culinae.HabitacuIa haecconiufidtaTuntinvariarun»
menfarum minifteria-. Peridem veftibulumktirad andfonitidem, vbinobiles cubiculi regii, prarfedtus prartorii augtiftalis, aliiquc ge-
ncrofi & nobiles prandent» c"ctenaritque> Hacetiamtrarrfituseft ad pefgulas & loca ardtficiorum corum, qui commeatus& alimoniatum cu-
ram habent, aliorumqne optficum. Pcrgular iftar in quadrofua coritment habiracula, taminfer.ora quam lupefiora.
In eodem latefe alia porca eft, qua a palacu Regis ad facrarium, feuchontm inferiorcm, ad templunvcollcgium & monaftetiVim
commcatur- Secus poftam hancxyftus eft vbi proceres & excubia; regiae coiiueniunt,OricntCm vcrfus hofpitia LegatOrum , ad magnatn
porticum& areamextenduntui.-Et ad palatiumRegis procurrunttAd candem aream habitacula ftant in vfum aularregi"*.Pef pergula hinc
porta magnifica peruenituf ad iplam Regis habiratione , poft facellu conftrudtaiquO loco area eft fubdialis,Cu lua poiticu. Ad auftru iux-
ta altare fummum alia pofta eft,per quam Rcx monafteriimi;omniaqueToca inferiOra^ qtioqj,
& omnia palatij regij Edifkia, Portictra regia leptemtrionale templi latus relpicitiHic in paritce cempli depidtum ^ft praeliu ad Hig-
uervelam,inquo Rexloarmeslecilfldus•Mauros>ieiiSaracenoStjrariatenfesdeuicit>quarpidturarerii geftafn plus quam ad Viuum exprimit:
oftenditaue^uoordineaCierumquetam-eqititum)quam.pcditum,lanceariorum,fcutiferorum;fagitt eo tempore vfui
crat,ConftitutiOne.Pidturaharc exprototypoinTineopannojcentum triginca pedumTongitudinedehneatoj&in anticjua turri Segouienfiiin
ventoipfoavepraeltjtemporefadtoefformataeft.QuamhiftoriamMaieftasre.gia-iniftopafietcadp vicTori* caelitus Hif-
fpianarnntRegrconceflaememoriam-ctepingim
Poftremo locO hortusamoeniifimus adorientcm &meridiemvifkur,latmtdinem haberis pedumcentum,varijspuIuinis&areolis di-
ftindtus,in quo omniaflorum &herbarum crefcunt genera:varijque fontes amcenilfime fcaturiunt.Hortus hicmulcoeminentior eft poma
rio,quodadiacet,altoquc muro a pomano tliliungicur,&multisgradibus ex Hortoiftoalccnditurad pomarium,diuer/is arboribus conficu.