Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

MARIAN KORNECKI, MARIA MAJKA


II. 2. Ostatnia Wieczerza z Gromnika, fragment. (Fot. M. Kornecki)

docznego fragmentu pokrywa ornament tłoczony o mo-
tywach stylizowanej roślinności. W górnej części ma-
lowidła znajduje się wstęga z łacińską inskrypcją
majuskułową. Odczytanie widocznej części inskrypcji
umożliwiło określenie obrazu jako przedstawienia
Ostatniej Wieczerzy. Zespół cech stylowych i tech-
nologia malowidła w widocznym fragmencie pozwo-
liły na stwierdzenie, iż chodzi tu o zabytek malar-
stwa gotycko-renesansowego i wstępne datowanie na
2. ćwierć XVI w.
W daszym ciągu udało się stwierdzić, że tylna
ścianka znajdującej się w kościele wczesnobarokowej
szafki na oleje św. wykonana została przy użyciu
trzech fragmentów polichromowanych i złoconych de-
sek, stanowiących niewątpliwie części opisanego wy-
żej malowidła. Wynika stąd, iż obraz pierwotny został
obcięty a deski stanowią fragmenty jego partii bocz-
nych. Odnalezienie ich ma istotne znaczenie, ponie-
waż na jednej z desek odczytano cyfry (.) 539, będące
niewątpliwie częścią daty powstania dzieła.
Odkrycie uznano za wydarzenie dużej wagi, po-
nieważ dotyczyło nieznanego dotychczas i datowanego
obrazu, z przedstawieniem stosunkowo rzadko wystę-
pującym w naszym malarstwie gotycko-renesanso-
wym.
W lutym 1969 r. dokonano komisyjnego wyjęcia
z ołtarza i odsłonięcia odkrytego obrazux. Okazało
się, że był on wykorzystany jako podłoże, do którego
przybito obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem malo-
wany na płótnie, wraz z pokrywającymi go metalo-
i W komisji wzięli udział oprócz autorów: mgr. A. Bo-
gdanowska, mgr A. Pawłowska, mgr Z, Pawłowska, W. Wa-
śniowski i proboszcz parafii w Gromniku ks. J. Wójtowicz.

wymi sukienkami. Jednocześnie wymontowano deski
użyte w ściance szafki na oleje i dwa dalsze frag-
menty przytwierdzone do górnej części malowidła.
Całkowite odsłonięcie potwierdziło w pełni dotych-
czasową atrybucję obrazu, zarówno co do treści, jak
i charakteru. Jest on malowany temperą, na podkła-
dzie kredowym, ze złoceniami, na desce lipowej od
tyłu dłutowanej, ściętej na brzegach i wzmocnionej
dwiema szpongami. Wymiary głównej części obrazu
wynoszą 99 XI176 cm. Wysokość obiektu nie uległa
zmianie, był on jednak znacznie szerszy, a zachowane
odcięte fragmenty pozwalają określić ostatecznie jego
pierwotne wymiary na około 140 XJ176 cm. Zestawie-
nie wszystkich zachowanych części wykazuje ubytki
po bokach i w partii środkowej oraz w lewym, dol-
nym narożu. Znaczenie i wartość obrazu podnosi fakt,
iż malowidło zachowało się w swej pierwotnej war-
stwie, bez żadnych przemalowań. Poza uszkodzeniami
mechanicznymi spowodowanymi odcięciem części
bocznych, stan jego jest stosunkowo dobry. Ubytki
malowidła i częściowe ubytki gruntu nie przekra-
czają w sumie 20% powierzchni obrazu i nie narusza-
ją najważniejszych elementów przedstawienia. Rów-
nież stan podobrazia jest wyjątkowo dobry, gdyż des-
ka nie wykazuje ani odkształceń, ani uszkodzeń przez
próchnicę lub owady. Nieznaczne uszkodzenia przez
drewnojady widoczne są tylko we fragmentach uży-
tych wtórnie w szafce. Rozmiary przedstawienia, jego
reprezentacyjność i staranność opracowania wskazu-
ją, że zapewne stanowił on środkową część nie zacho-
wanego tryptyku. Ostateczne potwierdzenie tego przy-
puszczenia utrudniają obcięcie boków i brak ramy.
Obraz przedstawia scenę Ostatniej Wieczerzy, za-
komponowaną osiowo, w zasadzie symetrycznie,
z uwzględnieniem perspektywy. Chrystus i apostoło-

50