DOI article:
Miscellanea
DOI article:Kornecki, Marian; Majka, Maria: Obraz Wieczerzy Pańskiej z Gromnika
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0066
MARIAN KORNECKI, MARIA MAJKA
II. 11. H. Schaufelein, Ostatnia Wieczerza, przed 1522,
ze zbioru drzeworytów w Bibliotece UJ.
Warto podkreślić, że wysunięcie tematu Ostatniej
Wieczerzy jako głównego przedstawienia ołtarzowego,
wiąże się zawsze z podkreśleniem jego treści kulto-
wych, symbolizujących ustanowienie sakramentu eu-
charystii, natomiast w cyklach pasyjnych, umieszcza-
nych najczęściej na skrzydłach ołtarzowych lub pre-
dellach, znaczenie tego przedstawienia pozostaje w
dalszym ciągu narracyjne i ilustruje przeważnie za-
powiedź zdrady Judasza.
Zupełnie odmienny charakter ma rozpowszechnio-
na w tym samym mniej więcej czasie w kulcie pro-
testanckim scena Ostatniej Wieczerzy, rozumiana ja-
ko wspólnota stołu z Chrystusem, z całkowitym za-
przeczeniem treści symbolicznych38. W typowym
układzie ołtarza protestanckiego znajduje ona naj-
częściej miejsce centralne lub w predelli.
38 H. C.v. HAEBLER, Das Bild in der ewangelischen Kir-
che, Berlin 195T, s. 19.
38 WALICKI, Malarstwo polskie..., jw„ s. 331; — tenże,
Mistrz jodłowego kościoła, „Pol. Sztuka Ludowa” XVII, 1963,
nr 1; - tenże, Złoty widnokrąg, jw., s. 162 i nn.; - ROSS,
jw.; — B. WOLFF-LOZINSKA, Libusza i Krużlpwa. Ze stu-
diów nad genezą form malowanych dekoracji stropowych,
►.Biul. Hist. Sztuki” XXIX, 1967, nr 2.
Pozostaje do wyjaśnienia kwestia ustalenia warsz-
tatu, w kręgu którego mógł powstać obraz z Grom-
nika. Nie dysponujemy niestety żadnymi przekazami
źródłowymi, które mogłyby pomóc w odpowiedzi na
to pytanie. Jednakże obraz odznacza się zespołem
charakterystycznych cech, które po bliższej analizie
pozwalają na jego powiązanie ze znanymi zabytkami
małopolskiego malarstwa cechowego. Momenty naj-
bardziej wiążące omawiany obraz z dziełami pokrew-
nymi zawierają się w opracowaniu głównych posta-
ci, zwłaszcza w uporczywym stosowaniu nieodmien-
nego typu fizjonomicznego, w pewnym wspólnym
ujęciu cech anatomicznych postaci i w układzie dra-
perii. Istotne również dla tego warsztatu jest gra-
ficzne opracowywanie malowidła i cienkie, subtelne
kładzenie farby, zachowujące niemal w całości czy-
telność rysunku. Wreszcie pomocnym dla ustalenia
podobieństw może być opracowanie tła i nimbów, a
do pewnego stopnia także rodzaj liternictwa i ins-
krypcji. Zespół cech indywidualizujących malowidło
gromnickie zbliża je do wielu obiektów związanych
w dotychczasowych studiach z osobą jednego twór-
cy, a datowanych na trzecie dziesięciolecie XVI w.
Chodzi mianowicie o malarza określanego mianem
„Mistrza tryptyku z Wójtowej” lub „Mistrza ołtarza
z Libuszy”39. Do ścisłego kręgu tego malarza zali-
czono: polichromię stropu w kościele w Krużlowej z
II. 12. H. S. Beham, Ostatnia Wieczerza w cyklu pa-
syjnym, ok. 1522.
58
II. 11. H. Schaufelein, Ostatnia Wieczerza, przed 1522,
ze zbioru drzeworytów w Bibliotece UJ.
Warto podkreślić, że wysunięcie tematu Ostatniej
Wieczerzy jako głównego przedstawienia ołtarzowego,
wiąże się zawsze z podkreśleniem jego treści kulto-
wych, symbolizujących ustanowienie sakramentu eu-
charystii, natomiast w cyklach pasyjnych, umieszcza-
nych najczęściej na skrzydłach ołtarzowych lub pre-
dellach, znaczenie tego przedstawienia pozostaje w
dalszym ciągu narracyjne i ilustruje przeważnie za-
powiedź zdrady Judasza.
Zupełnie odmienny charakter ma rozpowszechnio-
na w tym samym mniej więcej czasie w kulcie pro-
testanckim scena Ostatniej Wieczerzy, rozumiana ja-
ko wspólnota stołu z Chrystusem, z całkowitym za-
przeczeniem treści symbolicznych38. W typowym
układzie ołtarza protestanckiego znajduje ona naj-
częściej miejsce centralne lub w predelli.
38 H. C.v. HAEBLER, Das Bild in der ewangelischen Kir-
che, Berlin 195T, s. 19.
38 WALICKI, Malarstwo polskie..., jw„ s. 331; — tenże,
Mistrz jodłowego kościoła, „Pol. Sztuka Ludowa” XVII, 1963,
nr 1; - tenże, Złoty widnokrąg, jw., s. 162 i nn.; - ROSS,
jw.; — B. WOLFF-LOZINSKA, Libusza i Krużlpwa. Ze stu-
diów nad genezą form malowanych dekoracji stropowych,
►.Biul. Hist. Sztuki” XXIX, 1967, nr 2.
Pozostaje do wyjaśnienia kwestia ustalenia warsz-
tatu, w kręgu którego mógł powstać obraz z Grom-
nika. Nie dysponujemy niestety żadnymi przekazami
źródłowymi, które mogłyby pomóc w odpowiedzi na
to pytanie. Jednakże obraz odznacza się zespołem
charakterystycznych cech, które po bliższej analizie
pozwalają na jego powiązanie ze znanymi zabytkami
małopolskiego malarstwa cechowego. Momenty naj-
bardziej wiążące omawiany obraz z dziełami pokrew-
nymi zawierają się w opracowaniu głównych posta-
ci, zwłaszcza w uporczywym stosowaniu nieodmien-
nego typu fizjonomicznego, w pewnym wspólnym
ujęciu cech anatomicznych postaci i w układzie dra-
perii. Istotne również dla tego warsztatu jest gra-
ficzne opracowywanie malowidła i cienkie, subtelne
kładzenie farby, zachowujące niemal w całości czy-
telność rysunku. Wreszcie pomocnym dla ustalenia
podobieństw może być opracowanie tła i nimbów, a
do pewnego stopnia także rodzaj liternictwa i ins-
krypcji. Zespół cech indywidualizujących malowidło
gromnickie zbliża je do wielu obiektów związanych
w dotychczasowych studiach z osobą jednego twór-
cy, a datowanych na trzecie dziesięciolecie XVI w.
Chodzi mianowicie o malarza określanego mianem
„Mistrza tryptyku z Wójtowej” lub „Mistrza ołtarza
z Libuszy”39. Do ścisłego kręgu tego malarza zali-
czono: polichromię stropu w kościele w Krużlowej z
II. 12. H. S. Beham, Ostatnia Wieczerza w cyklu pa-
syjnym, ok. 1522.
58