DOI Artikel:
Komunikaty
DOI Artikel:Król, Zygmunt: Antoni Rybkiewicz, nieznany malarz polskiego baroku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0095
KOMUNIKATY
kompozycyjnym, który narzucił swym następcom dwa
wieki wcześniej Rafael swym Przemienieniem. Odtąd
jego artystyczna koncepcja stała się wzorem dla wielu
artystów. Zmieniano drugorzędne szczegóły, jednakże
zasadniczy schemat pozostawał ten sam, przejęty przez
różne szkoły malarskie. Krakowski obraz Przemienie-
nia Pańskiego jest jednym z przykładów takiej właś-
nie kompozycji w ujęciu charakterystycznym dla ma-
larstwa XVIII stulecia w Polsce.
Temat Przemienienia Pańskiego był niejako uno-
wocześnieniem pojęcia Wniebowstąpienia, rozbudowa-
niem tego tematu ikonograficznego. Odnosiło ono
triumfy z końcem XVII i w początkach XVIII w., co
zaznaczyło się między innymi w nadawaniu kościołom
wezwania Przemienienia Pańskiego oraz w licznych
przedstawieniach tego tematu ikonograficznego w rzeź-
bie i malarstwie religijnym.
Interesujący nas obraz, będąc dość typowym przy-
kładem malarstwa połowy XVIII w., zwraca uwagę
przede wszystkim tym, że jest sygnowany. Na od-
wrocie dubk wanego płótna obrazu w wyciętym okien-
ku znajduje się — niewątpliwie autentyczna — syg-
natura artysty: ,,Pinxit Antonius Rybkiewicz”. Naz-
wisko artysty nie jest znane polskiej historii sztuki.
W poszukiwaniu danych dotyczących życiorysu na-
szego malarza natrafiono na nazwisko malarza Józefa
Rybkiewicza, o którym Thieme-Becker2 wspomina, że
pochodził z Krakowa i że był czynny w 2. połowie
XVIII stulecia na terenach dawnej Małopolski
wschcdniej i dalej — na kresach Rzeczypospolitej,
że był mistrzem od 13.III.1793 r. Józef Rybkiewicz
zmarł 27.VIII.1831 r.
Analiza interesującego nas obrazu wskazuje, że
powstał on w 2. połowie XVIII w. Wykazują to:
schemat kompozycji, soosób ujęcia postaci, opracowa-
nia szat, a także krój liter sygnatury malarza. Nie
jest wykluczone, że Antoni Rybkiewicz mógł być oj-
cem owego znanego Józefa Rybkiewicza. Kontynuacja
2 THIEME-BECKER, Allgemeines der Bildendenkunstler,
t. XXIX, Leipzig 1935, s. 250 przytacza dwie jego prace: wi-
zerunek Władysława Jagiełły, sygn. i dat. (1783 w Porycku
u Tadeusza Czackiego) oraz portret biskupa A. W. Beta-
wińskiego, ryt. przez G. Prixnera W 1785 r.
zawodu ojca przez syna była w owych czasach nie-
mal zasadą. Antoni mógłby działać także jako malarz
na wschodnich rubieżach Polski.
Według informacji poprzedniego właściciela obra-
zu, podobno znajdował się on niegdyś w ołtarzu głów-
nym jednego z wiejskich kościołów na terenie b. Ma-
łopolski Wschodniej. Niewielki format malowidła
wskazuje (jeśli owe informacje są prawdziwe), że
obraz nasz umieszczony był zapewne w górnej części
ołtarza w nadstawie ołtarzowej, stanowiąc rodzaj
zwieńczenia zwykłego w barokowych ołtarzach dwu-
kondygnacjowych.
Znajomość nazwiska malarza skłania do szczegó-
łowszej analizy obrazu dla wychwycenia charaktery-
stycznych cech artysty. Ocena walorów formalnych
wypada korzystnie — rysunek figur jest poprawny,
stosowanie ciepłego, brązowo-złotawego kolorytu cha-
rakterystycznego dla okresu, wykazuje zalety malar-
skie, kompozycja rozwiązana jest według obowiązu-
jących zasad, partie krajobrazowe odznaczają się ma-
lowniczością. Ciekawym zwłaszcza fragmentem malo-
widła jest wzgórze — urwisko, stanowiące jak gdyby
naturalne podium dla rozgrywającej się sceny. Ła-
cińska transkrypcja podpisu artysty oznacza być mo-
że podkreślenie przez Rybkiewicza jego wyższości
nad zwykłymi malarzami cechowymi. Jak wiadomo
bowiem w okresie działalności naszego artysty zaczy-
nają się wyłamywać ze średniowiecznej jeszcze spo-
łeczności cechowej jednostki ambitniejsze. Nie wyda-
je się, by Rybkiewicz był malarzem zakonnym. Zna-
ne sygnatury takich malarzy nie przypominają sy-
gnatury Rybkiewicza.
Poziom artystyczny obrazu Przemienienia Pań-
skiego skłania do twierdzenia, że nie był to jedyny
obraz jaki został przez artystę namalowany: krakow-
ski obraz wykazuje dojrzałość warsztatu i pewną
swadę malarską.
Ujawnienie tej pierwszej pracy artysty zachęca
i umożliwia dalsze poszukiwania. Na podstawie cech
znanego już obrazu da się — być może — odnaleźć
i wskazać inne dzieła artysty, nawet gdyby były po-
zbawione jego synatury. Na razie obraz Przemienie-
nia Pańskiego wzbogaca o jeszcze jeden schemat
kompozycyjny staropolskie malarstwo religijne doby
Oświecenia.
U. 2. Sygnatura A. Rybkiewicza na odwrociu obrazu.
87
kompozycyjnym, który narzucił swym następcom dwa
wieki wcześniej Rafael swym Przemienieniem. Odtąd
jego artystyczna koncepcja stała się wzorem dla wielu
artystów. Zmieniano drugorzędne szczegóły, jednakże
zasadniczy schemat pozostawał ten sam, przejęty przez
różne szkoły malarskie. Krakowski obraz Przemienie-
nia Pańskiego jest jednym z przykładów takiej właś-
nie kompozycji w ujęciu charakterystycznym dla ma-
larstwa XVIII stulecia w Polsce.
Temat Przemienienia Pańskiego był niejako uno-
wocześnieniem pojęcia Wniebowstąpienia, rozbudowa-
niem tego tematu ikonograficznego. Odnosiło ono
triumfy z końcem XVII i w początkach XVIII w., co
zaznaczyło się między innymi w nadawaniu kościołom
wezwania Przemienienia Pańskiego oraz w licznych
przedstawieniach tego tematu ikonograficznego w rzeź-
bie i malarstwie religijnym.
Interesujący nas obraz, będąc dość typowym przy-
kładem malarstwa połowy XVIII w., zwraca uwagę
przede wszystkim tym, że jest sygnowany. Na od-
wrocie dubk wanego płótna obrazu w wyciętym okien-
ku znajduje się — niewątpliwie autentyczna — syg-
natura artysty: ,,Pinxit Antonius Rybkiewicz”. Naz-
wisko artysty nie jest znane polskiej historii sztuki.
W poszukiwaniu danych dotyczących życiorysu na-
szego malarza natrafiono na nazwisko malarza Józefa
Rybkiewicza, o którym Thieme-Becker2 wspomina, że
pochodził z Krakowa i że był czynny w 2. połowie
XVIII stulecia na terenach dawnej Małopolski
wschcdniej i dalej — na kresach Rzeczypospolitej,
że był mistrzem od 13.III.1793 r. Józef Rybkiewicz
zmarł 27.VIII.1831 r.
Analiza interesującego nas obrazu wskazuje, że
powstał on w 2. połowie XVIII w. Wykazują to:
schemat kompozycji, soosób ujęcia postaci, opracowa-
nia szat, a także krój liter sygnatury malarza. Nie
jest wykluczone, że Antoni Rybkiewicz mógł być oj-
cem owego znanego Józefa Rybkiewicza. Kontynuacja
2 THIEME-BECKER, Allgemeines der Bildendenkunstler,
t. XXIX, Leipzig 1935, s. 250 przytacza dwie jego prace: wi-
zerunek Władysława Jagiełły, sygn. i dat. (1783 w Porycku
u Tadeusza Czackiego) oraz portret biskupa A. W. Beta-
wińskiego, ryt. przez G. Prixnera W 1785 r.
zawodu ojca przez syna była w owych czasach nie-
mal zasadą. Antoni mógłby działać także jako malarz
na wschodnich rubieżach Polski.
Według informacji poprzedniego właściciela obra-
zu, podobno znajdował się on niegdyś w ołtarzu głów-
nym jednego z wiejskich kościołów na terenie b. Ma-
łopolski Wschodniej. Niewielki format malowidła
wskazuje (jeśli owe informacje są prawdziwe), że
obraz nasz umieszczony był zapewne w górnej części
ołtarza w nadstawie ołtarzowej, stanowiąc rodzaj
zwieńczenia zwykłego w barokowych ołtarzach dwu-
kondygnacjowych.
Znajomość nazwiska malarza skłania do szczegó-
łowszej analizy obrazu dla wychwycenia charaktery-
stycznych cech artysty. Ocena walorów formalnych
wypada korzystnie — rysunek figur jest poprawny,
stosowanie ciepłego, brązowo-złotawego kolorytu cha-
rakterystycznego dla okresu, wykazuje zalety malar-
skie, kompozycja rozwiązana jest według obowiązu-
jących zasad, partie krajobrazowe odznaczają się ma-
lowniczością. Ciekawym zwłaszcza fragmentem malo-
widła jest wzgórze — urwisko, stanowiące jak gdyby
naturalne podium dla rozgrywającej się sceny. Ła-
cińska transkrypcja podpisu artysty oznacza być mo-
że podkreślenie przez Rybkiewicza jego wyższości
nad zwykłymi malarzami cechowymi. Jak wiadomo
bowiem w okresie działalności naszego artysty zaczy-
nają się wyłamywać ze średniowiecznej jeszcze spo-
łeczności cechowej jednostki ambitniejsze. Nie wyda-
je się, by Rybkiewicz był malarzem zakonnym. Zna-
ne sygnatury takich malarzy nie przypominają sy-
gnatury Rybkiewicza.
Poziom artystyczny obrazu Przemienienia Pań-
skiego skłania do twierdzenia, że nie był to jedyny
obraz jaki został przez artystę namalowany: krakow-
ski obraz wykazuje dojrzałość warsztatu i pewną
swadę malarską.
Ujawnienie tej pierwszej pracy artysty zachęca
i umożliwia dalsze poszukiwania. Na podstawie cech
znanego już obrazu da się — być może — odnaleźć
i wskazać inne dzieła artysty, nawet gdyby były po-
zbawione jego synatury. Na razie obraz Przemienie-
nia Pańskiego wzbogaca o jeszcze jeden schemat
kompozycyjny staropolskie malarstwo religijne doby
Oświecenia.
U. 2. Sygnatura A. Rybkiewicza na odwrociu obrazu.
87