DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Kwiatkowski, Marek: Stara Kordegarda, Trebhauz, widoki amfiteatru: ze studiów nad Łazienkami Warszawskimi
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0180
MAREK KWIATKOWSKI
II. 1. Z. Vogel, Widok Kordegardy w Łazienkach, fragment
się koniecznością, postanowiono najpewniej zamiast
wodozbioru wybudować kordegardę, ale o wyglądzie
podobnym do przedstawionych projektów wodozbio-
rów. Zrealizowana kordegarda reprezentowała sobą
myśl połączenia w jednym obiekcie formy pomniko-
wej z utylitarnym budynkiem. Była pierwszym obiek-
tem widzianym z okien Łazienki. W interpretacji
oglądających stanowiła zapewne mauzoleum. W kil-
kanaście lat po wystawieniu budynku forma jego zo-
stała tak scharakteryzowana: „Cała na kształt mauzo-
leum ...”10.
Jeżeli Kamsetzer był domniemanym twórcą obiek-
tu, to tym samym możemy przyjąć, że było to pierw-
sze urzeczywistnione dzieło artysty.
Wznosząc Biały Dom i Myślewice D. Merlini dzier-
żył prym nad całością prac prowadzonych na terenie
Łazienek; być może ten drobniejszej skali obiekt od-
stąpił do realizacji swemu młodszemu współpracow-
nikowi, który dał się już poznać jako wybitny talent
rysowniczy, wykreślając projekty przebudowy Zamku
Królewskiego i Pałacu Rzeczypospolitej.
Motyw piramidy stosowany jako symbol wiecz-
ności wykorzystywany był w Polsce od XVII w.11.
W 2. poł. XVIII w. zespalany był przeważnie z formą
tumby grobowej. Pomysł ten wyzwalał w wyobraźni
architektów szerokie możliwości wariacji na temat
wzajemnego stosunku kontrastujących a przenikają-
cych się brył. W interpretacji J. Kubickiego piramida
stanowiła zwieńczenie grobowca w kształcie płaskiej
wazy12 (il. 4). Częstokroć piramidę zastępował obe-
lisk, który zwykło się również nazywać piramidą. Sto-
sowano go zarówno w nagrobkach, czego przykładem
chociażby nagrobek Butzau na cmentarzu Dysydentów
w Warszawie13 (il. 5), jak i przy wodozbiorach; tu
z kolei przykładem będzie wodozbiór ogrodu moko-
towskiego 14. Zafascynowanie się podobnymi rozwiąza-
niami nie było zjawiskiem odosobnionym. Kierunek
wskazywały wzorniki Delafossa i Neufforge’a. Po-
mysły te rozwijane były we Francji przez architek-
tów nurtu awangardowego.
Łazienkowska kordegarda była na terenie Polski
najbardziej monumentalną realizacją motywu pira-
io AGAD, Arch. ks. Poniatowskiego, A(136) a, b, Inwen-
tarz Łazienek z 1788 r.
u Por. W. TOMKIEWICZ, O pomnikach Wazów w Pol-
sce. Projekty i realizacje, [w:] O naprawę Rzeczypospolitej,
XVII-XVIII, Warszawa 1965, s. 74-86; - N. MIKS-RUDKOW-
ska, Theatrum in exequiis Karola Ferdynanda Wazy. Z ba-
dań nad twórczością G. B. Gisleniego, „Biul. Hist. Sztuki”
XXX, 1968, nr 4, s. 427.
12 Gab. Ryc. BU W, Zb. Król. T. 190, nr 87; - w Kata-
logu Rysunków... jw., poz. 764, autorstwo określone: ,,J. Ku-
bicki?” i datowany na ok. 1780—90.
13 Gab. Ryc. Muz. Naród, w Warszawie, 4644.
14 Widoczny w akwareli Z. Vogla, publ. K. SROCZYŃ-
SKA, Vogel a nie Brenna..., „Biul. Hist. Sztuki” XXV, 1963,
nr 4, s. 301.
172
II. 1. Z. Vogel, Widok Kordegardy w Łazienkach, fragment
się koniecznością, postanowiono najpewniej zamiast
wodozbioru wybudować kordegardę, ale o wyglądzie
podobnym do przedstawionych projektów wodozbio-
rów. Zrealizowana kordegarda reprezentowała sobą
myśl połączenia w jednym obiekcie formy pomniko-
wej z utylitarnym budynkiem. Była pierwszym obiek-
tem widzianym z okien Łazienki. W interpretacji
oglądających stanowiła zapewne mauzoleum. W kil-
kanaście lat po wystawieniu budynku forma jego zo-
stała tak scharakteryzowana: „Cała na kształt mauzo-
leum ...”10.
Jeżeli Kamsetzer był domniemanym twórcą obiek-
tu, to tym samym możemy przyjąć, że było to pierw-
sze urzeczywistnione dzieło artysty.
Wznosząc Biały Dom i Myślewice D. Merlini dzier-
żył prym nad całością prac prowadzonych na terenie
Łazienek; być może ten drobniejszej skali obiekt od-
stąpił do realizacji swemu młodszemu współpracow-
nikowi, który dał się już poznać jako wybitny talent
rysowniczy, wykreślając projekty przebudowy Zamku
Królewskiego i Pałacu Rzeczypospolitej.
Motyw piramidy stosowany jako symbol wiecz-
ności wykorzystywany był w Polsce od XVII w.11.
W 2. poł. XVIII w. zespalany był przeważnie z formą
tumby grobowej. Pomysł ten wyzwalał w wyobraźni
architektów szerokie możliwości wariacji na temat
wzajemnego stosunku kontrastujących a przenikają-
cych się brył. W interpretacji J. Kubickiego piramida
stanowiła zwieńczenie grobowca w kształcie płaskiej
wazy12 (il. 4). Częstokroć piramidę zastępował obe-
lisk, który zwykło się również nazywać piramidą. Sto-
sowano go zarówno w nagrobkach, czego przykładem
chociażby nagrobek Butzau na cmentarzu Dysydentów
w Warszawie13 (il. 5), jak i przy wodozbiorach; tu
z kolei przykładem będzie wodozbiór ogrodu moko-
towskiego 14. Zafascynowanie się podobnymi rozwiąza-
niami nie było zjawiskiem odosobnionym. Kierunek
wskazywały wzorniki Delafossa i Neufforge’a. Po-
mysły te rozwijane były we Francji przez architek-
tów nurtu awangardowego.
Łazienkowska kordegarda była na terenie Polski
najbardziej monumentalną realizacją motywu pira-
io AGAD, Arch. ks. Poniatowskiego, A(136) a, b, Inwen-
tarz Łazienek z 1788 r.
u Por. W. TOMKIEWICZ, O pomnikach Wazów w Pol-
sce. Projekty i realizacje, [w:] O naprawę Rzeczypospolitej,
XVII-XVIII, Warszawa 1965, s. 74-86; - N. MIKS-RUDKOW-
ska, Theatrum in exequiis Karola Ferdynanda Wazy. Z ba-
dań nad twórczością G. B. Gisleniego, „Biul. Hist. Sztuki”
XXX, 1968, nr 4, s. 427.
12 Gab. Ryc. BU W, Zb. Król. T. 190, nr 87; - w Kata-
logu Rysunków... jw., poz. 764, autorstwo określone: ,,J. Ku-
bicki?” i datowany na ok. 1780—90.
13 Gab. Ryc. Muz. Naród, w Warszawie, 4644.
14 Widoczny w akwareli Z. Vogla, publ. K. SROCZYŃ-
SKA, Vogel a nie Brenna..., „Biul. Hist. Sztuki” XXV, 1963,
nr 4, s. 301.
172