DOI Artikel:
Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Artikel:Chrzanowski, Tadeusz; Kornecki, Marian: Wota srebrne. Z badań nad sztuką sarmatyzmu w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0221
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
przykładem może być zespół z
Młyńca, w którym punce imienne i
miejskie umieszczono na przedmio-
tach, które skądinąd można by
uznać za wyrób wprost ludowych
artystów.
W rozważaniach nad wotami in-
teresowała nas nie tylko ich forma
i treść, ale również zjawisko ze-
społowego występowania. Oczy-
wiście wyjątkowo tylko zdarza się,
by wota przetrwały do naszych cza-
sów w swym pierwotnym, natural-
nym rozmieszczeniu. Usunięte z o-
brazów i ołtarzy, oprawione w no-
we gabloty, utraciły swe pierwotne,
estetyczne znaczenie. Coraz rzadziej
napotykamy tak spontaniczne kom-
pozycje, jakie powstały wokół lub
wręcz na obiektach kultu, co wi-
dzimy jeszcze m. in. w Wąbrzeź-
nie, Sadłowie i Radzikach Dużych.
Szczególnie charakterystyczny jest
obraz w ołtarzu w Radzikach Du-
żych pod Rypinem: plakietki i ko-
rony umieszczone tu zostały wprost
na obrazie, otaczając swoistym obra-
mieniem przybraną w sukienkę po-
stać Madonny.
Jak gdyby konsekwencją tego
zdobienia wotami jest srebrna opra-
wa niszy ołtarza głównego w ko-
ściele karmelitów w Oborach pod
Lipnem. Umieszczoną tu gotycką
rzeźbę Pieta otaczają sploty akan-
tu, w które wpisano: w strefie dol-
nej zwierzęta, w średniej portreto-
we głowy ludzkie i części ciała,
w strefie górnej dostrzec można
klęczące grupy i pojedyncze posta-
cie. Ta jedyna w swoim rodzaju
kompozycja wotywna mogła po-
wstać zarówno jako dzieło zbiorowe
licznych donatorów, jak też jako
wynik przetopienia na ten cel wie-
lu starszych plakietek, przy czym
ikonografia tej srebrnej oprawy
mogła stanowić zadośćuczynienie za
zniszczenie wcześniejszych, indywi-
dualnych wotów.
II. 12. Obory, nisza ołtarzowa z rzeźbą gotycką Pieta. (Fot. M. Kornecki)
Wymiary wotów są bardzo zróż-
nicowane i wielkość ich określał
koszt kruszcu. Można sądzić, że
właśnie obniżenie jego stopu miało
umożliwić zwiększenie wymiarów
wyrobów. Jednak w wypadku gdy
stać było na to fundatora, wota
Przykładem czysto już wotyw-
nej ale wtórnej kompozycji jest
antependium i podbudowa reta-
bulum ołtarzowego o charakterze
predelli w kaplicy M. B. Boles-
nej kościoła par. w Chełmnie. Tu
wykorzystano w XIX w. ogromny
dominikański kościół w Jarosławiu,
gdzie metalowy ornament stanowi
integralną część struktury ołtarzo-
wej. Obok antependiów i nisz, sre-
bra używano do drzwiczek taberna-
kulów, reflektorów, a przede wszyst-
kim w dekoracji obrazów i rzeźb.
przybierały nieraz wręcz monumen-
talne wymiary, świadczy o tym np.
słynne antependium w v katedrze
chełmskiej (dzieło gdańszczanina W.
Jóde), które jest wotywą po bere-
steckim zwycięstwie Jana Kazimie-
rza. Podobną nieco funkcję speł-
niają srebrne antependia w kościele
karmelitów w Oborach, w których
brak wprawdzie klęczących funda-
torów, ale licznie wprowadzone kar-
tusze herbowe sugerować mogą in-
tencje wotywne.
zespół wotów, tworząc z nich jed-
nolitą estetycznie kompozycję. Po-
dobne traktowanie zespołów blach
wotywnych znajdujemy zarówno w
Częstochowie, jak i w kaplicy
Ostrobramskiej w Wilnie.
W ten sposób przechodzimy do
zagadnienia użycia srebra w wy-
stroju wnętrz, a nie tylko w wy-
konaniu naczyń kościelnych. Można
bowiem śmiało mówić o takiej
właśnie funkcji cennego kruszcu;
wystarczy tu chociażby wspomnieć
Ta moda, niewątpliwie przenie-
siona ze wschodu i bliższa kulturze
bizantyńskiej niż łacińskiej, stała
się w Polsce doby sarmatyzmu zja-
wiskiem powszechnym. Ogromna
liczba do dziś zachowanych sukie-
nek obrazów, koron czy obić rzeźb
reprezentuje oczywiście także bar-
dzo zróżnicowany poziom. Niektóre
z sukienek to pełne barokowego
bogactwa dzieła sztuki złotniczej,
sygnowane przez najlepszych mi-
strzów epoki, jak np. ta, która znaj-
213
przykładem może być zespół z
Młyńca, w którym punce imienne i
miejskie umieszczono na przedmio-
tach, które skądinąd można by
uznać za wyrób wprost ludowych
artystów.
W rozważaniach nad wotami in-
teresowała nas nie tylko ich forma
i treść, ale również zjawisko ze-
społowego występowania. Oczy-
wiście wyjątkowo tylko zdarza się,
by wota przetrwały do naszych cza-
sów w swym pierwotnym, natural-
nym rozmieszczeniu. Usunięte z o-
brazów i ołtarzy, oprawione w no-
we gabloty, utraciły swe pierwotne,
estetyczne znaczenie. Coraz rzadziej
napotykamy tak spontaniczne kom-
pozycje, jakie powstały wokół lub
wręcz na obiektach kultu, co wi-
dzimy jeszcze m. in. w Wąbrzeź-
nie, Sadłowie i Radzikach Dużych.
Szczególnie charakterystyczny jest
obraz w ołtarzu w Radzikach Du-
żych pod Rypinem: plakietki i ko-
rony umieszczone tu zostały wprost
na obrazie, otaczając swoistym obra-
mieniem przybraną w sukienkę po-
stać Madonny.
Jak gdyby konsekwencją tego
zdobienia wotami jest srebrna opra-
wa niszy ołtarza głównego w ko-
ściele karmelitów w Oborach pod
Lipnem. Umieszczoną tu gotycką
rzeźbę Pieta otaczają sploty akan-
tu, w które wpisano: w strefie dol-
nej zwierzęta, w średniej portreto-
we głowy ludzkie i części ciała,
w strefie górnej dostrzec można
klęczące grupy i pojedyncze posta-
cie. Ta jedyna w swoim rodzaju
kompozycja wotywna mogła po-
wstać zarówno jako dzieło zbiorowe
licznych donatorów, jak też jako
wynik przetopienia na ten cel wie-
lu starszych plakietek, przy czym
ikonografia tej srebrnej oprawy
mogła stanowić zadośćuczynienie za
zniszczenie wcześniejszych, indywi-
dualnych wotów.
II. 12. Obory, nisza ołtarzowa z rzeźbą gotycką Pieta. (Fot. M. Kornecki)
Wymiary wotów są bardzo zróż-
nicowane i wielkość ich określał
koszt kruszcu. Można sądzić, że
właśnie obniżenie jego stopu miało
umożliwić zwiększenie wymiarów
wyrobów. Jednak w wypadku gdy
stać było na to fundatora, wota
Przykładem czysto już wotyw-
nej ale wtórnej kompozycji jest
antependium i podbudowa reta-
bulum ołtarzowego o charakterze
predelli w kaplicy M. B. Boles-
nej kościoła par. w Chełmnie. Tu
wykorzystano w XIX w. ogromny
dominikański kościół w Jarosławiu,
gdzie metalowy ornament stanowi
integralną część struktury ołtarzo-
wej. Obok antependiów i nisz, sre-
bra używano do drzwiczek taberna-
kulów, reflektorów, a przede wszyst-
kim w dekoracji obrazów i rzeźb.
przybierały nieraz wręcz monumen-
talne wymiary, świadczy o tym np.
słynne antependium w v katedrze
chełmskiej (dzieło gdańszczanina W.
Jóde), które jest wotywą po bere-
steckim zwycięstwie Jana Kazimie-
rza. Podobną nieco funkcję speł-
niają srebrne antependia w kościele
karmelitów w Oborach, w których
brak wprawdzie klęczących funda-
torów, ale licznie wprowadzone kar-
tusze herbowe sugerować mogą in-
tencje wotywne.
zespół wotów, tworząc z nich jed-
nolitą estetycznie kompozycję. Po-
dobne traktowanie zespołów blach
wotywnych znajdujemy zarówno w
Częstochowie, jak i w kaplicy
Ostrobramskiej w Wilnie.
W ten sposób przechodzimy do
zagadnienia użycia srebra w wy-
stroju wnętrz, a nie tylko w wy-
konaniu naczyń kościelnych. Można
bowiem śmiało mówić o takiej
właśnie funkcji cennego kruszcu;
wystarczy tu chociażby wspomnieć
Ta moda, niewątpliwie przenie-
siona ze wschodu i bliższa kulturze
bizantyńskiej niż łacińskiej, stała
się w Polsce doby sarmatyzmu zja-
wiskiem powszechnym. Ogromna
liczba do dziś zachowanych sukie-
nek obrazów, koron czy obić rzeźb
reprezentuje oczywiście także bar-
dzo zróżnicowany poziom. Niektóre
z sukienek to pełne barokowego
bogactwa dzieła sztuki złotniczej,
sygnowane przez najlepszych mi-
strzów epoki, jak np. ta, która znaj-
213