DOI Artikel:
Rozprawy
DOI Artikel:Witwińska, Magdalena: Ostrołęcka polichromia Walentego Żebrowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0265
OSTROŁĘCKA POLICHROMIA WALENTEGO ŻEBROWSKIEGO
II. 12. „Apropinguate”, fragm. il. 3. (Fot. M. Karpowicz)
Innym przykładem potwierdzającym, że w spo-
sobie komponowania scen Żebrowskiego dokonuje się
istotna zmiana, jest „Cud z uzdrowieniem nogi” (Os.
III), którą to scenę artysta wyodrębnia zamknięciem
jej w asymetrycznej sylwecie ograniczonej u dołu
zarysem kartusza i obłoków, u góry po bokach wy-
cina liniami zarys architektury w tle. Jest w tym
sposobie widoczny lużyteik, jaki uczynił malarz z okre-
ślonego typu dekoracji rozpowszechnionej przez styl
Louis XV, co wyraziło się itu w zgrupowaniu po środ-
ku elementów kompozycji przy odsunięciu ich od bo-
ków.
Całkowitym novum jest pojawienie się w pracach
Żebrowskiego postaci oglądanych od dołu, w żabiej
perspektywie, jej zastosowanie w Ostrołęce dla arty-
sty jest czymś precedensowym. To widzenie oddolne
prezentuje postać „Prudentii” (Os. XXIII, il. 10)
o dwóch twarzach, z wdziękiem wysuwającej ku przo-
dowi zgięte kolano, podobnie — postać „Wiary” (Os.
XXXIII), również personifikujący „Lato” aniołek pod-
trzymujący na głowie ruchem wzniesionych rączek
kosz pełen kwiatów (Os. XXXI) i „Zima” — aniołek
unoszący w górę oszronioną gałąź (Os. XXIX). Przed-
stawienie „Czterech Pór Roku” reprezentowanych
przez cztery aniołki (rozmieszczone w narożach środ-
kowego przęsła na tle pokrytego obłokami nieba)
wypływa z treści łacińskiego napisu: „Każdy rok cię
odnawia”. Nie sposób jednak oprzeć się wrażeniu,
że artysta dał się pociągnąć urokowi bardziej laickie-
go potraktowania tematu z ochotą podchwytując
okazję dekoracyjnego rozwiązania danej płaszczyzny
sklepienia. Z rozsmakowaniem rasowego malarza
przedstawia Żebrowski atrybuty pór roku: naręcza
winogron, snopek zboża, bukiet kwiatów, konewkę.
Wyraźnie też, co występuje również i w innych sce-
nach, absorbuje go rozegranie partii nieba. Sposób,
w jaki je w Ostrołęce przedstawia artysta, jest bar-
dzo charakterystyczny dla nowego traktowania przez
niego światła. Widzi się je to tutaj, gdy sączy się
z niewidocznego źródła, to gdzie indziej promieniujące
z kuli słonecznej, i wreszcie (w scenie chwały pa-
trona, il. 3) emanujące z gołębia Ducha Świętego jako
światło nadzmysłowe. W każdym wypadku wszakże
wydaje się, że właściwości tego światła mają cechy
fizyczne. Jest ono rozproszone, łagodnie modelujące
kształty, bez funkcji dramatycznych. Daje niewielkie
tylko kontrasty partii jasnych i ciemnych. Przyczynia
się do wrażenia bezkonfliktowości i spokoju, ten na-
strój też narzucając scenom. Tworzy smugi, kładzie
się drobnymi plamkami na postaciach niebiańskich
i ludzkich, na ścianach budynków, na ziemi i na liś-
ciach drzew w pejzażach. NajlsugeiStywndejisze jest to
właśnie (w krajobrazach.
Pewnych spostrzeżeń na ten temat dostarczają
dwa pejzaże znajdujące się w lunetach prezbiterium:
„Apropinguate” (il. 12) i „Comedite” (il. 11, Os.
XVIII—XIX). Prezentuje w nich Żebrowski sposób,
w jaki przez operowanie rozproszonym światłem po-
trafi uzyskać głębię obrazu. Przedstawienie trzeciego
wymiaru było zawsze dla tego malarza sprawą trud-
ną, bo nie opanował on nigdy zasad perspektywy
linearnej. Ostrołęckie malowidła wskazują, że środ-
kiem w ukazywaniu głębi stała się dla niego pers-
pektywa malarska. Oddalenie ostatniego planu, który
tworzą w „Comedite” zabudowania miasta widocz-
nego za mucami obronnymi, a w „Apropinguate”
budynki przypominające florenckie pałace, uzyskane
zostało przez oddanie warstwy powietrza prześwietlo-
nego słońcem.
Blask słoneczny stwarza grę światła i cienia na
architekturze, modeluje rzeźbę pagórkowatego terenu,
wydobywa efekt załamującej się w kropelkach wody,
igdy ta tryska z fontanny w górę.
255
II. 12. „Apropinguate”, fragm. il. 3. (Fot. M. Karpowicz)
Innym przykładem potwierdzającym, że w spo-
sobie komponowania scen Żebrowskiego dokonuje się
istotna zmiana, jest „Cud z uzdrowieniem nogi” (Os.
III), którą to scenę artysta wyodrębnia zamknięciem
jej w asymetrycznej sylwecie ograniczonej u dołu
zarysem kartusza i obłoków, u góry po bokach wy-
cina liniami zarys architektury w tle. Jest w tym
sposobie widoczny lużyteik, jaki uczynił malarz z okre-
ślonego typu dekoracji rozpowszechnionej przez styl
Louis XV, co wyraziło się itu w zgrupowaniu po środ-
ku elementów kompozycji przy odsunięciu ich od bo-
ków.
Całkowitym novum jest pojawienie się w pracach
Żebrowskiego postaci oglądanych od dołu, w żabiej
perspektywie, jej zastosowanie w Ostrołęce dla arty-
sty jest czymś precedensowym. To widzenie oddolne
prezentuje postać „Prudentii” (Os. XXIII, il. 10)
o dwóch twarzach, z wdziękiem wysuwającej ku przo-
dowi zgięte kolano, podobnie — postać „Wiary” (Os.
XXXIII), również personifikujący „Lato” aniołek pod-
trzymujący na głowie ruchem wzniesionych rączek
kosz pełen kwiatów (Os. XXXI) i „Zima” — aniołek
unoszący w górę oszronioną gałąź (Os. XXIX). Przed-
stawienie „Czterech Pór Roku” reprezentowanych
przez cztery aniołki (rozmieszczone w narożach środ-
kowego przęsła na tle pokrytego obłokami nieba)
wypływa z treści łacińskiego napisu: „Każdy rok cię
odnawia”. Nie sposób jednak oprzeć się wrażeniu,
że artysta dał się pociągnąć urokowi bardziej laickie-
go potraktowania tematu z ochotą podchwytując
okazję dekoracyjnego rozwiązania danej płaszczyzny
sklepienia. Z rozsmakowaniem rasowego malarza
przedstawia Żebrowski atrybuty pór roku: naręcza
winogron, snopek zboża, bukiet kwiatów, konewkę.
Wyraźnie też, co występuje również i w innych sce-
nach, absorbuje go rozegranie partii nieba. Sposób,
w jaki je w Ostrołęce przedstawia artysta, jest bar-
dzo charakterystyczny dla nowego traktowania przez
niego światła. Widzi się je to tutaj, gdy sączy się
z niewidocznego źródła, to gdzie indziej promieniujące
z kuli słonecznej, i wreszcie (w scenie chwały pa-
trona, il. 3) emanujące z gołębia Ducha Świętego jako
światło nadzmysłowe. W każdym wypadku wszakże
wydaje się, że właściwości tego światła mają cechy
fizyczne. Jest ono rozproszone, łagodnie modelujące
kształty, bez funkcji dramatycznych. Daje niewielkie
tylko kontrasty partii jasnych i ciemnych. Przyczynia
się do wrażenia bezkonfliktowości i spokoju, ten na-
strój też narzucając scenom. Tworzy smugi, kładzie
się drobnymi plamkami na postaciach niebiańskich
i ludzkich, na ścianach budynków, na ziemi i na liś-
ciach drzew w pejzażach. NajlsugeiStywndejisze jest to
właśnie (w krajobrazach.
Pewnych spostrzeżeń na ten temat dostarczają
dwa pejzaże znajdujące się w lunetach prezbiterium:
„Apropinguate” (il. 12) i „Comedite” (il. 11, Os.
XVIII—XIX). Prezentuje w nich Żebrowski sposób,
w jaki przez operowanie rozproszonym światłem po-
trafi uzyskać głębię obrazu. Przedstawienie trzeciego
wymiaru było zawsze dla tego malarza sprawą trud-
ną, bo nie opanował on nigdy zasad perspektywy
linearnej. Ostrołęckie malowidła wskazują, że środ-
kiem w ukazywaniu głębi stała się dla niego pers-
pektywa malarska. Oddalenie ostatniego planu, który
tworzą w „Comedite” zabudowania miasta widocz-
nego za mucami obronnymi, a w „Apropinguate”
budynki przypominające florenckie pałace, uzyskane
zostało przez oddanie warstwy powietrza prześwietlo-
nego słońcem.
Blask słoneczny stwarza grę światła i cienia na
architekturze, modeluje rzeźbę pagórkowatego terenu,
wydobywa efekt załamującej się w kropelkach wody,
igdy ta tryska z fontanny w górę.
255