DOI article:
Recenzje - Polemiki
DOI article:Fijałkowski, Wojciech: Wilanów za Augusta Mocnego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0378
RECENZJE — POLEMIKI
przed podjęciem prac na dworze Elżbiety Sieniawskiej
artysta ten wykonywał w 1715 r. prace malarskie
w Pałacu Saskim w Warszawie, a po zakończeniu
służby w Wilanowie zatrudniony był wraz z J. J.
Plerschem i P. B. Aglio przy dekoracji warszawskiego
Zamku Królewskiego.
Na podstawie analizy podziału i wystroju architek-
tonicznego ścian Sali Jadalnej Augusta II w pałacu
wilanowskim Autor doszukał się bliskich analogii
z architekturą wnętrza Wielkiego Salonu w ogrodzie
Saskim, wskazując jednocześnie na fakt, że o ile
w Grand Salon istnieje ścisły związek między wnę-
trzem a sltroną zewnętrzną budynku, o tyle w wy-
padku Wilanowa elewacja skrzydła południowego,
mieszczącego Salę Jadalną, skomponowana została
niezależnie od charakteru architektonicznego wnętrza.
Szkoda, że przy omawianiu architektury tej sali Autor
nie uwzględnił odkrytych podczas ostatniej konserwa-
cji lóż dla kapeli w ścianie wschodniej i zachod-
.niej, zbliżających i pod tym względem to wnętrze
do charakteru Wielkiego Salonu, i że w ilustracji
jej obecnego wyglądu nie uwzględniony został aktual-
ny stan wystroju architektonicznego Sali, zbliżonego
do czasów Augusta II. Żałować również należy, że
posługując się akwarelą Willibalda Richtera Autor
nie zwrócił uwagi na widoczny na niej jeszcze wy-
strój siztukatorski sufitu z lat trzydziestych XVIII w.
Z akwareli tej i opisu sali sporządzonego przez
H. Skimborowicza wiemy, że na dekorację plastyczną
sufitu składały się umieszczone w narożach saskie or-
ły, niewieście głowy z pióropuszami na osiach ścian
i wkomponowane między nie rogi obfitości z wysy-
pującymi się z nich kwiatami. Nietrudno się domy-
ślić, że projektodawcą tej dekoracji był twórca Sali
Jadalnej J. Z. Deybel, a jej realizatorami — współ-
pracujący z nim dwaj sztukatorzy z dworu artystycz-
nego Sieniawskiej, Fr. Fumo i P. I. Comparetti, o
których obecności w Wilanowie za czasów Augusta II
wspomina Fr. Mayer w liście z dn. 21 lipca 1730 r.
Jak wiadomo z opublikowanego przez J. Glinkę
listu M. A. Reszke do J. Sapiehy z dn. 9 września
1731 r., całość prac budowlanych w Wilanowie zakoń-
czona być miała „na przyjazd pański” w październiku
tegoż roku. Przez kilka następnych miesięcy trwać
jeszcze musiały prace przy dekoracji i urządzaniu
wnętrz. Dzięki odnalezionej i opublikowanej przez
Henitschla informacji zaczerpniętej z „Hof und Staats-
kalender auf 1733” dowiedzieliśmy się, że w dniu 15
czerwca 1732 r. zastał król „ganz neu reparierten und
herrlich ausmeublierten Lust-Schloss Villanova”, co
stanowiło niejako ukoronowanie poczynań Augusta II
w przystosowaniu pałacu wilanowskiego do wymagań
letniej rezydencji króla.
Potwierdzając znane już wiadomości o zdobieniu
wnętrz korpusu głównego pałacu w latach 1730—32
supraportami mitologicznymi Louis de Silvestre’a, wy-
konaniu na suficie Gabinetu Holenderskiego malo-
widła z herbem Augusta II i ozdobieniu stropu daw-
nego Antygabinetu Królowej kompozycją malarską z
sygnaturą „Julius P. Pinx 1732” — W. Henltschel wy-
sunął również hipotezę o możliwości oZdóbienia w
tym czasie jednego z wnętrz pałacu wilanowskiego
„garniturem tapet” J. A. Póppelmanna przedstawiają-
cych „Bataille non Hbchstddt”. Hipotezę tę, dotąd
zresztą nie potwierdzoną jakimikolwiek polskimi prze-
kazami archiwalnymi, oparł Autor na zaczerpniętych
z Archiwum Saskiego źródłach, mówiących o wysła-
niu wspomnianych tapet na osobiste polecenie króla
do Warszawy w czerwcu 1732 r., tj. w czasie, kiedy
poza Wilanowem nie kończono żadnej budowli Augu-
sta II. Tym samym, jak twierdzi Hentschel, zespół
tapet pędzla najstarszego syna M. D. Póppelmanna
nie mógł być użyty gdzie indziej, jak tylko do deko-
racji pałacu wilanowskiego.
O ile powyższa hipoteza .może w wyniku dalszych
badań ulec potwierdzeniu ilub zostać całkowicie oba-
lona, o tyle wysunięta niegdyś przez J. Starzyńskiego
supozycja o wykonaniu konnego pomnika Jana III
przez Józefa Vinache, którą na podstawie mojej ust-
nej informacji powtórzył w swym dziele Hentschel,
nie da się dalej utrzymać. W świetle bowiem opubli-
kowanych przeze mnie w 1967 r. rezultatów badań
związanych z pierwotnym wyglądem siedziby Jana III
w Wilanowie wiadomo, że istniejąca do dziś gipsowa
statua królewska jest dziełem jednego z nadwornych
artystów Sobieskiego, opartym na typie apoteozy zwy-
cięzcy spod Wiednia opracowanym przez Siemiginow-
skiego.
Na tle dość wnikliwego omówienia przez W. Hent-
schlla spraw związanych z pałacem wilanowskim swe-
go rodzaju lukę stanowić musi brak wiadomości o
sprzężonym z pałacem założeniu ogrodowym. Luka ta
jest tym bardziej odczuwalna, że — jak wiadomo —
siedziba królewska w Wilanowie reprezentuje po-
wszechny w nowożytnej Europie typ kompozycji „en-
tre cour et jardin” i że już w swej rozprawie O dzie-
jach budowy pałacu w Wilanowie za Jana III J. Sta-
rzyński wspomniał o nie publikowanym dotąd „Ge-
neral Plan non W Ulanów” ze zbiorów Biblioteki Pó-
turzyckiej we Lwowie, który stanowił wykonany za-
pewne z inicjatywy Augusta II projekt niezwykle
ozdobnie pomyślanego parku sięgającego aż do Wisły.
przed podjęciem prac na dworze Elżbiety Sieniawskiej
artysta ten wykonywał w 1715 r. prace malarskie
w Pałacu Saskim w Warszawie, a po zakończeniu
służby w Wilanowie zatrudniony był wraz z J. J.
Plerschem i P. B. Aglio przy dekoracji warszawskiego
Zamku Królewskiego.
Na podstawie analizy podziału i wystroju architek-
tonicznego ścian Sali Jadalnej Augusta II w pałacu
wilanowskim Autor doszukał się bliskich analogii
z architekturą wnętrza Wielkiego Salonu w ogrodzie
Saskim, wskazując jednocześnie na fakt, że o ile
w Grand Salon istnieje ścisły związek między wnę-
trzem a sltroną zewnętrzną budynku, o tyle w wy-
padku Wilanowa elewacja skrzydła południowego,
mieszczącego Salę Jadalną, skomponowana została
niezależnie od charakteru architektonicznego wnętrza.
Szkoda, że przy omawianiu architektury tej sali Autor
nie uwzględnił odkrytych podczas ostatniej konserwa-
cji lóż dla kapeli w ścianie wschodniej i zachod-
.niej, zbliżających i pod tym względem to wnętrze
do charakteru Wielkiego Salonu, i że w ilustracji
jej obecnego wyglądu nie uwzględniony został aktual-
ny stan wystroju architektonicznego Sali, zbliżonego
do czasów Augusta II. Żałować również należy, że
posługując się akwarelą Willibalda Richtera Autor
nie zwrócił uwagi na widoczny na niej jeszcze wy-
strój siztukatorski sufitu z lat trzydziestych XVIII w.
Z akwareli tej i opisu sali sporządzonego przez
H. Skimborowicza wiemy, że na dekorację plastyczną
sufitu składały się umieszczone w narożach saskie or-
ły, niewieście głowy z pióropuszami na osiach ścian
i wkomponowane między nie rogi obfitości z wysy-
pującymi się z nich kwiatami. Nietrudno się domy-
ślić, że projektodawcą tej dekoracji był twórca Sali
Jadalnej J. Z. Deybel, a jej realizatorami — współ-
pracujący z nim dwaj sztukatorzy z dworu artystycz-
nego Sieniawskiej, Fr. Fumo i P. I. Comparetti, o
których obecności w Wilanowie za czasów Augusta II
wspomina Fr. Mayer w liście z dn. 21 lipca 1730 r.
Jak wiadomo z opublikowanego przez J. Glinkę
listu M. A. Reszke do J. Sapiehy z dn. 9 września
1731 r., całość prac budowlanych w Wilanowie zakoń-
czona być miała „na przyjazd pański” w październiku
tegoż roku. Przez kilka następnych miesięcy trwać
jeszcze musiały prace przy dekoracji i urządzaniu
wnętrz. Dzięki odnalezionej i opublikowanej przez
Henitschla informacji zaczerpniętej z „Hof und Staats-
kalender auf 1733” dowiedzieliśmy się, że w dniu 15
czerwca 1732 r. zastał król „ganz neu reparierten und
herrlich ausmeublierten Lust-Schloss Villanova”, co
stanowiło niejako ukoronowanie poczynań Augusta II
w przystosowaniu pałacu wilanowskiego do wymagań
letniej rezydencji króla.
Potwierdzając znane już wiadomości o zdobieniu
wnętrz korpusu głównego pałacu w latach 1730—32
supraportami mitologicznymi Louis de Silvestre’a, wy-
konaniu na suficie Gabinetu Holenderskiego malo-
widła z herbem Augusta II i ozdobieniu stropu daw-
nego Antygabinetu Królowej kompozycją malarską z
sygnaturą „Julius P. Pinx 1732” — W. Henltschel wy-
sunął również hipotezę o możliwości oZdóbienia w
tym czasie jednego z wnętrz pałacu wilanowskiego
„garniturem tapet” J. A. Póppelmanna przedstawiają-
cych „Bataille non Hbchstddt”. Hipotezę tę, dotąd
zresztą nie potwierdzoną jakimikolwiek polskimi prze-
kazami archiwalnymi, oparł Autor na zaczerpniętych
z Archiwum Saskiego źródłach, mówiących o wysła-
niu wspomnianych tapet na osobiste polecenie króla
do Warszawy w czerwcu 1732 r., tj. w czasie, kiedy
poza Wilanowem nie kończono żadnej budowli Augu-
sta II. Tym samym, jak twierdzi Hentschel, zespół
tapet pędzla najstarszego syna M. D. Póppelmanna
nie mógł być użyty gdzie indziej, jak tylko do deko-
racji pałacu wilanowskiego.
O ile powyższa hipoteza .może w wyniku dalszych
badań ulec potwierdzeniu ilub zostać całkowicie oba-
lona, o tyle wysunięta niegdyś przez J. Starzyńskiego
supozycja o wykonaniu konnego pomnika Jana III
przez Józefa Vinache, którą na podstawie mojej ust-
nej informacji powtórzył w swym dziele Hentschel,
nie da się dalej utrzymać. W świetle bowiem opubli-
kowanych przeze mnie w 1967 r. rezultatów badań
związanych z pierwotnym wyglądem siedziby Jana III
w Wilanowie wiadomo, że istniejąca do dziś gipsowa
statua królewska jest dziełem jednego z nadwornych
artystów Sobieskiego, opartym na typie apoteozy zwy-
cięzcy spod Wiednia opracowanym przez Siemiginow-
skiego.
Na tle dość wnikliwego omówienia przez W. Hent-
schlla spraw związanych z pałacem wilanowskim swe-
go rodzaju lukę stanowić musi brak wiadomości o
sprzężonym z pałacem założeniu ogrodowym. Luka ta
jest tym bardziej odczuwalna, że — jak wiadomo —
siedziba królewska w Wilanowie reprezentuje po-
wszechny w nowożytnej Europie typ kompozycji „en-
tre cour et jardin” i że już w swej rozprawie O dzie-
jach budowy pałacu w Wilanowie za Jana III J. Sta-
rzyński wspomniał o nie publikowanym dotąd „Ge-
neral Plan non W Ulanów” ze zbiorów Biblioteki Pó-
turzyckiej we Lwowie, który stanowił wykonany za-
pewne z inicjatywy Augusta II projekt niezwykle
ozdobnie pomyślanego parku sięgającego aż do Wisły.