Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

II. 1. Piotr Kolberg, Pokłon Trzech
Króli, 1694 r., fragment. Dobre Mia-
sto. (Fot. W. Jakimowicz)


artystyczny na Warmii — to intere-
sujące zjawisko, świadczące i o po-
dwiązaniu tej ziemi z innymi cen-
trami Rzeczypospolitej. Warmińscy
książęta kościoła wywodzili się nie-
jednokrotnie z wybitnych polskich
rodów magnackich. Karierę poli-
tyczną rozpoczynali przeważnie w
bliskim otoczeniu dworu królew-
skiego, bądź też na dworze polskie-
go króla. Zdobywali tam również
pewne doświadczenie z zakresu u-
miejętnej organizacji mecenatu ar-
tystycznego. Potrafili importować
na Warmię dzieła sztuki nie tylko
z zewnątrz, ale rozumieli przede
wszystkim potrzebę istnienia miej-
scowych warsztatów artystycznych.
Pole do działalności mieli zatym
popierani przez polską administra-
cję kościelną artyści miejscowi, od
pokoleń nieraz na Warmii osiadli.
Pracownie rzemieślnicze o profilu
artystycznym poczęły w okresie ba-
roku nabierać właściwego charak-
teru twórczych punktów artystycz-
nych. Warsztaty takie rozlokowane
w Dobrym Mieście, Lidzbarku, Pie-
niężnie czy Braniewie nie były izo-
lowane od wpływów wielkiej sztu-
ki, charakter ich twórczości nie był
li tylko prowincjonalny, jakkolwiek
w wielu wypadkach reprezentują
specyficzny nurt sztuki rodżiimej.
Znane tutaj były wszystkie najlep-
sze i najbardziej popularne wzory
malarstwa obcego. Bardzo wcześnie,
bo już w XVII w. kopiowano Mi-
chała Anioła, Yeronesa, Rubensa,

Caravaggia czy Van Dycka. Wydaje
się, że można zaryzykować twier-
dzenie, iż tradycja kopiowania dżieł
wybitnych przedstawicieli sztuki
europejskiej, tak właśnie w czasach
baroku na Warmii popularna, odbi-
ła się echem i w późnym okresie
wieku XVIII na terenie protestanc-
kich Prus Książęcych; znane są licz-
ne nazwiska malarzy królewieckich
kopiujących dla potrzeb galerii sa-
lonowych obrazy mistrzów włoskich,
flamandzkich, holenderskich czy też
francuskich. Jednym z takich mala-
rzy był twórca królewiecki Andrzej
Erneśt Konnopi, zm. ok. 1779, pra-
cujący również na dworze biskupa
Adama Stanisława Grabowskiego w
Lidzbarku i podpisujący się wów-
czas Andrzej Ernest CONNOPI (Ko-
nopka) .
Wykształcenie ogólne polskich
biskupów Warmii, ich osobista kul-
tura i zagraniczne wojaże a jedno-
cześnie — w przeciwieństwie do
wybitnych polskich kosmopolitycz-
nych przedstawicieli biskupstwa
warmińskiego epoki renesansu —
przywiązanie do Warmii, stały się
przyczyną długofalowego, trwającego
fdwa wieki programowego inwesto-
wania w rozwój sztuki. Oczywiście
pie można tutaj pominąć i emocjo-
nalnego zaangażowania religijnego,
chęci uratowania Warmii od nowi-


II. 2. Piotr Kolberg, Św. Rozalia,
1710 r. Frombork, katedra. (Fot.
Archiwum WKZ)

pek religijnych płynących ze stro-
ny Prus Książęcych.
Jednym z licznych malarzy war-
mińskich, który swoją sławę ów-
czesną i karierę zawdzięcza właśnie
polskiemu mecentowi Warmii, jest
(Piotr Kolberg, malarz, o którym
mówią przede wszystkim liczne je-
(szcze zachowane dzieła sztuki.
Piotr Kolberg urodził się około
1665 r. w Dobrym Mieście koło
Lidzbarka. Zmarł zapewne około
1730 r. w Pieniężnie w pow. bra-
niewskim. Nie udowodniona hipo-
teza, podtrzymywana przez niemiec-
kich historyków Warmii wieku
XIX, głosi iż ojcem jego był ma-
larz z Dobrego Miasta, Jakub Kol-
berg. Hipoteza jest prawdopodobna;
jeśli nawet Piotr Kolberg nie był
synem Jakuba, to pochodził zapew-
ne z mieszczańskiej rodziny Kol-
bergów osiadłych od lat w Dobrym
Mieście. Pierwsze nauki w zakresie
sztuk plastycznych miał pobierać w
warsztacie Jakuba, a następnie na
polecenie biskupa warmińskiego,
Jana Zbąskiego, udać się miał Piotr
Kolberg do Włoch i Holandii, aby
poszerzyć swoją kulturę artystycz-
ną. Na kilka lat przed końcem wie-
ku XVII czynny jest już na War-
mii jako malarz. Z przeglądu jego
twórczości wynika, iż chętnie inspi-
rował się dziełami malarstwa włos-
kiego, oraz wykonywał kopie in-
nych wybitnych mistrzów, np. Ru-
bensa.
Pierwsze konkretne wzmianki o
Piotrze Kolbergu pochodzą z roku
,1694. Wiemy, że pełnił zaszczytną
funkcję rajcy miejskiego. Informu-
je nas o tym napis, odnotowany w
połowie XIX w. przez Strungego.
Napis umieszczony był na ołtarzu
zapro jektowanym przez Kolberga:
„Ad M.D.T.O.M. Jesu Christi Filii
Dei ex Deo Patre ab aeterno uni-
geniti, ex matre nero nirgine per
Spiritum in tempore Filii hominis
facti et per coeleste lumen in terris
a tribus Regibus in uno Spiritu co-
gniti gloriam necnon eorundem al-
tissimum Deum in humili adoran-
tium praesepio et SS Innocentium
fidelem confessionis sanguinem sine
fide fundatium in cunabulo perpe-
tuum cultum et nenerationen hu-
militer erexit Petrus Kolberg Con-
sul Gutstadiensis 1694”. Dekoracja
rzeźbiarska ołtarza (nie zachowana)
wydała się w XIX w. historykowi
niemieckiemu „dziwaczna”. Nie za-
chował się również górny obraz oł-
tarzowy, malowany przez Kolberga,
przedstawiający Ucieczkę do Egip-
tu, ocalał natomiast obraz główny,
którego treścią jest Pokłon Trzech
Króli. Kompozycja ta nosi cechy

398