Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


II. 6. Piotr Kolberg, Jawnogrzeszni-
ca przed Chrzystusem, plycina am-
bony, ok. 1725 r. Święta Lipka. (Fot.
W. Jakimowicz)

Kolberg Rzeź Niewiniątek, była to
kopia wg Rulbensa. Obraz ten rów-
nież był sygnowany. Ponadto miał
jeiszcze Piotr Kolberg malować
portrety biskupów warmińskich,
niestety nie udało się dociec któ-
rych. Należy przypuszczać, że były
to portrety jego głównych protekto-
rów: Stanisława Zbąskiego, Andrze-
ja Chryzostoma Załuskiego i Krzysz-
tofa Szembeka. Kolberg, podobnie
jak większość malarzy prowincjo-
nalnych tego czasu, nie stronił od
robót technicznych; konserwował
uszkodzone obrazy, za co trzymywał
pewne sumy pieniędzy.
Notowane są również .prace Kol-
berga poza Fromborkiem, w okoli-
cach Braniewa. W Henrykowie
znajdowała się kompozycja z przed-
stawieniem św. Antoniego i auto-
portret malarza, sygnowana, z datą
1712. Drugim obrazem Kolberga w
tamtejszym kościele był Sw. Seba-
stian. Oba obrazy nie zachowały się.
Istnieje charakterystyka Strungego
obrazu Sw. Sebastiana, „iż był do-
brze zakomponowany, efektownie
potraktowany i bardzo walorowy”.
W kościele w Plutach zachował
się jeden z bardzo wczesnych obra-
zów Piotra oKlbenga — Ostatnia
Wieczerza — namalowany w 1703 r.
■(11. 4). Temat 'ten i kompozycję u-
znać należy za ważną w twórczości
artysty. Echa jej będziemy mogli
obserwować w jego twórczości z lat
20-łtych XVIII w. Na uwagę zasłu-
guje przede wszystkim architekto-

niczne kolumnowe wnętrze, które
to artysta chętnie będzie powtarzał
w latach około 1725 malując ambo-
nę dla Świętej Lipki. Dzięki swej
kompozycji Ostatnia Wieczerza jest
jednym z nacieka wszy ch obrazów
Kolberga; dostrzec w nim można
wpływ malarstwa włoskiego.
Również w Radziejowie namalo-
wał artyota na drzwiach zakrystii
Ostatnią Wieczerzę. Pewne cechy
rodzimej twórczości Kolberga nosi
istniejąca tam kompozycja z przed-
stawieniem św. Antoniego. A. Ul-
brich przypisywał Kolbergowi Po-
kłon Trzech Króli z Reszla. Wydaj e
się, że nie ma tutaj żadnych pod-
staw, aby twierdzenie to mogło być
udowodnione.
W kościele w Świętej Lipce ist-
nieje ambona z trzynastoma nie-
wielkimi obrazkami w płycinach


II. 7. Piotr Kolberg, Spotkanie z
mędrcem ateńskim, plycina ambo-
ny, ok. 1725 r. Święta Lipka. (Fot.
W. Jakimowicz)

czaszy. Prezentują one sceny z No-
wego i Starego Testamentu. Na jed-
nym z nich, mianowicie drzwiach
ambony artysta umieścił swój auto-
portret (ii. 5 i 5a). Ambonę tę de-
korował Kolberg około 1725 r. Stro-
na kolorystyczna ambony stanowi
równowagę barw chłodnych i cie-
płych. Cechy malarstwa Kolberga
w tym wypadku nie wykazują ana-
logii jednoznacznych, artysta prze-
twarzał raz zastosowane motywy
kompozycyjne, szczególnie zaś lubo-
wał się we wnętrzach architekto-
nicznych, rzadziej pokazywał archi-
tekturę na tle pejzażu. Postaciom
ludzkim, przedstawianym na tle
pejzażu, niejednokrotnie nadawał
cechy manierystyczne. Z Ostatnią
Wieczerzą z Plut (il. 6) korespondu-
ją: scena wyjęta z Ewangelii św.
Jana, przedstawiająca Jawnogrzesz-
nicę przed Chrzystusem; Natan z
Dawidem; Rozesłanie apostołów;
Rozmowa z mędrcem ateńskim;
Tyś jest mistrzem Izraela... Wydaje
się, że w tych wypadkach artysta
korzystał z inspiracji graficznych
sztuki włoskiej.
Pozostałe sceny ambony rozgry-
wają się na tle pejzażu. W ujęciach
postaci dostrzega się echa wtórnego
manieryzmu. Występujący krajobraz
jest w pewnym sensie pejzażem
egzotycznym, jakkolwiek można i
tu doszukiwać się realistycznych
wątków pejzażowych, wynikających
ze znajomości pejzażowego malar-
stwa Holandii wióku XVII.
Pośród kilkunastu obrazów cza-
szy ambony w Świętej Lipce jeden
wyraźnie (kieruje uwagę w stronę
wielkiego mistrza późnego renesan-
su włoskiego — Michała Anioła. W
scenie bowiem Uzdrowienie Łazarza
(il. 8) Piotr Kolberg ujawnił swoją
znajomość malowideł z Kaplicy
śykstyńskiej. Konkretyzując nasu-
wające się podobieństwa i dosłow-
niej sze analogie możemy obraz Kol-
berga porównać z tym 'fragmentem
rnalowideł na stropie Kaplicy Syk-
styńskiej, gdzie po obu stronach po-
staci proroka Ezechiela siedzą dwaj
nadzy młodzieńcy. Omawiana kom-
pozycja Kolberga ze Świętej Lipki
przypomina niemal dokładnie po-
stać atletycznego mężczyzny — z
prawej strony — który ma prawą
rękę opuszczoną w dół, lewą zaś,
wzniesioną w górę dotyka czubka
głowy. Mimo zapożyczeń z malar-
skiego repertuaru wybitnego mi-
strza, kolbergowski Łazarz nie na-
leży do najbardziej udanych rysun-
kowo kompozycji. Nie mniej analo-
gia ta posiada duże znaczenie, uści-
śla bowiem zainteresowania Kolber-
ga sztuką włoską XVI w. Mówi
również o wzorach malarskich wiel-

400