DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Wozniak, Cezary: Przestrzerń suprematyzmu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0131
Biuletyn Historii Sztuki
R. LI, 1989, Nr 2
PL ISSN 0006-3967
CEZARY WOŹNIAK
Kraków, Muzeum Narodowe
PRZESTRZEŃ SUPREMATYZMU
W świetle dotychczasowych badań oeuvre
Kazimierza Malewicza jawi się jako niezmiernie
interesująca próba syntezy sztuki i metafizyki1.
Opublikowane do tej pory analizy i różnorodne
interpretacje suprematyzmu podejmują problema-
tykę najszerzej rozumianego pojęcia „przestrzeni"2.
Pojęcie to mogłoby więc stać się unifikującą zasadą
hermeneutyczną, która umożliwiłaby nowe spoj-
rzenie na system Malewicza. Dlatego też skon-
centrujemy się tutaj na ukazaniu „przestrzennej"
problematyki suprematyzmu.
Istnienie teorii pojawiło się jako nieodzowna
konsekwencja aktywności twórczej. Artyści nie piszą
na temat sztuki; ich pisma tworzą przedłużenie ich
aktywności twórczej. Te wypowiedziane przy innej
okazji słowa Theo van Doesburga, dobrze oddają
rolę tekstów teoretycznych w sztuce Malewicza.
Pierwsze teksty teoretyczne opublikował on w 1915
roku. Od roku 1919 wypierają one nawet u Male-
wicza na dość długi okres praktykę malarską.
Nie są to teksty łatwe w odbiorze. Artysta operuje
własną, specyficzną terminologią oraz nierzadko
posługuje się metaforą. Ich język charakteryzuje
ponadto skomplikowana składnia i częste repetycje
wątków. Pisma Malewicza jednak nie tylko z tych
względów są trudno zrozumiałe. Suprematyzm
W zamierzeniach artysty miał być skończonym
systemem łączącym problematykę plastyczną z roz-
budowaną refleksją filozoficzną. Wywody teore-
tyczne Malewicza cechuje jednakże w dużym
stopniu hermetyzm i aprioryczna argumentacja,
która bardzo często jest niejasna lub co najmniej
skomplikowana. Zrozumienie intencji Malewicza
utrudnia też ruch znaczeń idees forces jego systemu,
którego obraz inaczej niż np. w przypadku Kan-
dinskiego i Mondriana, z trudem wyłania się
z różnych fragmentów tekstów artysty.
Pierwsze obrazy suprematyczne pokazał Ma-
lewicz na Ostatniej wystawie futurystycznej 0,10,
która została otwarta 10 grudnia 1915 roku
w Piotrogradzie. Wśród wystawionych wówczas
prac znajdowało się płótno Czarny kwadrat na
białym tle. Wywołało ono prawdziwy skandal.
Wpływowy krytyk, a zarazem przywódca i teoretyk
„Miru Iskusstwa", Aleksander Benois pisał o nim
w swojej recenzji: To co obecnie mamy przed sobą
nie jest już futuryzmem, ale nową ikoną. To wszystko
co uznajemy za święte i nienaruszalne, to wszystko
co kochaliśmy i co było celem naszego życia zniknęło3.
Niewątpliwie intuicje Benois odnośnie obrazo-
burczej wymowy Czarnego kwadratu były słuszne.
Jednakże wartością tego co proponował Malewicz
nie była jedynie destrukcja przeszłości i swoisty
nihilizm malarski.
W broszurze Od kubizmu do suprematyzmu.
Nowy realizm malarski rozprowadzanej podczas
Ostatniej wystawy suprematyzm jest utożsamiany
z nowym, wyższym malarstwem czystych kolorów,
które powstało wg Malewicza na gruncie krytyki
zdobyczy kubizmu i futuryzmu, a w szerszym
123
R. LI, 1989, Nr 2
PL ISSN 0006-3967
CEZARY WOŹNIAK
Kraków, Muzeum Narodowe
PRZESTRZEŃ SUPREMATYZMU
W świetle dotychczasowych badań oeuvre
Kazimierza Malewicza jawi się jako niezmiernie
interesująca próba syntezy sztuki i metafizyki1.
Opublikowane do tej pory analizy i różnorodne
interpretacje suprematyzmu podejmują problema-
tykę najszerzej rozumianego pojęcia „przestrzeni"2.
Pojęcie to mogłoby więc stać się unifikującą zasadą
hermeneutyczną, która umożliwiłaby nowe spoj-
rzenie na system Malewicza. Dlatego też skon-
centrujemy się tutaj na ukazaniu „przestrzennej"
problematyki suprematyzmu.
Istnienie teorii pojawiło się jako nieodzowna
konsekwencja aktywności twórczej. Artyści nie piszą
na temat sztuki; ich pisma tworzą przedłużenie ich
aktywności twórczej. Te wypowiedziane przy innej
okazji słowa Theo van Doesburga, dobrze oddają
rolę tekstów teoretycznych w sztuce Malewicza.
Pierwsze teksty teoretyczne opublikował on w 1915
roku. Od roku 1919 wypierają one nawet u Male-
wicza na dość długi okres praktykę malarską.
Nie są to teksty łatwe w odbiorze. Artysta operuje
własną, specyficzną terminologią oraz nierzadko
posługuje się metaforą. Ich język charakteryzuje
ponadto skomplikowana składnia i częste repetycje
wątków. Pisma Malewicza jednak nie tylko z tych
względów są trudno zrozumiałe. Suprematyzm
W zamierzeniach artysty miał być skończonym
systemem łączącym problematykę plastyczną z roz-
budowaną refleksją filozoficzną. Wywody teore-
tyczne Malewicza cechuje jednakże w dużym
stopniu hermetyzm i aprioryczna argumentacja,
która bardzo często jest niejasna lub co najmniej
skomplikowana. Zrozumienie intencji Malewicza
utrudnia też ruch znaczeń idees forces jego systemu,
którego obraz inaczej niż np. w przypadku Kan-
dinskiego i Mondriana, z trudem wyłania się
z różnych fragmentów tekstów artysty.
Pierwsze obrazy suprematyczne pokazał Ma-
lewicz na Ostatniej wystawie futurystycznej 0,10,
która została otwarta 10 grudnia 1915 roku
w Piotrogradzie. Wśród wystawionych wówczas
prac znajdowało się płótno Czarny kwadrat na
białym tle. Wywołało ono prawdziwy skandal.
Wpływowy krytyk, a zarazem przywódca i teoretyk
„Miru Iskusstwa", Aleksander Benois pisał o nim
w swojej recenzji: To co obecnie mamy przed sobą
nie jest już futuryzmem, ale nową ikoną. To wszystko
co uznajemy za święte i nienaruszalne, to wszystko
co kochaliśmy i co było celem naszego życia zniknęło3.
Niewątpliwie intuicje Benois odnośnie obrazo-
burczej wymowy Czarnego kwadratu były słuszne.
Jednakże wartością tego co proponował Malewicz
nie była jedynie destrukcja przeszłości i swoisty
nihilizm malarski.
W broszurze Od kubizmu do suprematyzmu.
Nowy realizm malarski rozprowadzanej podczas
Ostatniej wystawy suprematyzm jest utożsamiany
z nowym, wyższym malarstwem czystych kolorów,
które powstało wg Malewicza na gruncie krytyki
zdobyczy kubizmu i futuryzmu, a w szerszym
123