DOI article:
Grzybkowska, Teresa: Rysunkowe florilegium Andrzeja Stecha
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0019
Biuletyn Historii Sztuki
R. LI, 1989, Nr 1
PL ISSN 0006-3967
TERESA GRZYBKOWSKA
Warszawa, Akademia Teologii Katolickiej
RYSUNKOWE FLORILEGIUM ANDRZEJA STECHA *
Andrzej Stech1 (1635—1697) był najwybitniej-
szym malarzem gdańskim drugiej połowy XVII
wieku. Najwartościowszą część jego spuścizny sta-
nowią portrety gdańskich patrycjuszy2 ale malował
także obrazy religijne, martwe natury owocowe
i kwiatowe. Stech ilustrował także książki nauko-
we, przede wszystkim zaprzyjaźnionego z nim
Jana Heweliusza, którego również portretował.3
Wydrukowana w 1673 roku Mackinae coelestis
pars prior... zawiera 19 tablic sygnowanych przez
Stecha jako rysownika, a rytowanych przez Isaaka
Saala. Są to dydaktyczne ilustracje naukowe de-
monstrujące przyrządy naukowe astronoma i spo-
sób posługiwania się nimi4.
Zachowały się oryginalne rysunki Stecha do
dzieł Jacoba Breyna, jednego z najwybitniejszych
botaników XVII stulecia, urodzonego w Gdańsku
w 1637 i tam też zmarłego w wieku sześćdziesięciu
lat. Swe rodzinne miasto Breyn opuszczał na nie-
zbyt długie, ale częste wyjazdy do Holandii, Flan-
drii, Niemiec dla ratowania zdrowia i w celach na-
ukowych. Odziedziczony po ojcu majątek pomno-
żony w dobrze prosperującym, kierowanym przez
siebie przedsiębiorstwie handlowym, zapewnił mu
niezależność i możność nieskrępowanego uprawia-
nia nauki. Pracował w Gdańsku utrzymując stały
korespondencyjny kontakt dosłownie z całym
światem. Regularnie otrzymywał listy od Willema
ten Ryn — osobistego lekarza cesarza Japonii.
Wieści z Indii słał botanik Herbert Jager, z Cejlonu
lekarz Paul Hermann, z Jawy również lekarz
Anders Cleyer. Europejskimi korespondentami byli
amsterdamscy uczeni botanicy Jana Commelin
i Frederic Ruysch. W Lejdzie informatorem gdań-
szczanina był Peter Hotten, w Lipsku Paul Amman.
Pisywali do Breyna dyrektorzy ogrodów botanicz-
nych: z Bolonii Giacomo Zannoni, Gian Battista
Chiasso, z Montpellier Pierre Magnolie, zaś z Paryża
Jaseph Pitton de Tournefort. Z Oxfordu słał listy
do Gdańska Wilhelm Sherard, z Londynu aptekarz
James Petiver, a z Essex Joh Eay5.
Będac już sławnym i cenionym Breyn, pozostał
człowiekiem skromnym, nie przyjął proponowanej
mu katedry botaniki na uniwersytecie lejdejskim.
Wybrał spokojne, uporządkowane życie patrycju-
sza, w którym botanika zajmowała jednak miejsce
naczelne. Wydaje się, że Breyn obok Heweliusza,
był jednym z pierwszych uczonych-specjalistów
w pewnej wąskiej dziedzinie wiedzy, których ta-
lent rozkwitał w otulinie mieszczańskiego dobro-
bytu. Ci uczeni-specj aliści pokazywani w otocze-
niu konkretnych narzędzi swej pracy, przynajmniej
w świecie sztuk zajęli miejsce faustycznych mędr-
ców rozstrząsających ogólne problemy filozoficzne,
jakich obraz przekazało nam malarstwo XVI
i pierwszej połowy XVII wieku. Gwarancją tego
mieszczańskiego spokoju i bezpieczeństwa stało
się dla Breyna małżeństwo zawarte 22 września
1665 roku w kościele gdańskim św. Elżbiety z córką
menniczego Darą Rogge. Z licznego potomstwa,
13
R. LI, 1989, Nr 1
PL ISSN 0006-3967
TERESA GRZYBKOWSKA
Warszawa, Akademia Teologii Katolickiej
RYSUNKOWE FLORILEGIUM ANDRZEJA STECHA *
Andrzej Stech1 (1635—1697) był najwybitniej-
szym malarzem gdańskim drugiej połowy XVII
wieku. Najwartościowszą część jego spuścizny sta-
nowią portrety gdańskich patrycjuszy2 ale malował
także obrazy religijne, martwe natury owocowe
i kwiatowe. Stech ilustrował także książki nauko-
we, przede wszystkim zaprzyjaźnionego z nim
Jana Heweliusza, którego również portretował.3
Wydrukowana w 1673 roku Mackinae coelestis
pars prior... zawiera 19 tablic sygnowanych przez
Stecha jako rysownika, a rytowanych przez Isaaka
Saala. Są to dydaktyczne ilustracje naukowe de-
monstrujące przyrządy naukowe astronoma i spo-
sób posługiwania się nimi4.
Zachowały się oryginalne rysunki Stecha do
dzieł Jacoba Breyna, jednego z najwybitniejszych
botaników XVII stulecia, urodzonego w Gdańsku
w 1637 i tam też zmarłego w wieku sześćdziesięciu
lat. Swe rodzinne miasto Breyn opuszczał na nie-
zbyt długie, ale częste wyjazdy do Holandii, Flan-
drii, Niemiec dla ratowania zdrowia i w celach na-
ukowych. Odziedziczony po ojcu majątek pomno-
żony w dobrze prosperującym, kierowanym przez
siebie przedsiębiorstwie handlowym, zapewnił mu
niezależność i możność nieskrępowanego uprawia-
nia nauki. Pracował w Gdańsku utrzymując stały
korespondencyjny kontakt dosłownie z całym
światem. Regularnie otrzymywał listy od Willema
ten Ryn — osobistego lekarza cesarza Japonii.
Wieści z Indii słał botanik Herbert Jager, z Cejlonu
lekarz Paul Hermann, z Jawy również lekarz
Anders Cleyer. Europejskimi korespondentami byli
amsterdamscy uczeni botanicy Jana Commelin
i Frederic Ruysch. W Lejdzie informatorem gdań-
szczanina był Peter Hotten, w Lipsku Paul Amman.
Pisywali do Breyna dyrektorzy ogrodów botanicz-
nych: z Bolonii Giacomo Zannoni, Gian Battista
Chiasso, z Montpellier Pierre Magnolie, zaś z Paryża
Jaseph Pitton de Tournefort. Z Oxfordu słał listy
do Gdańska Wilhelm Sherard, z Londynu aptekarz
James Petiver, a z Essex Joh Eay5.
Będac już sławnym i cenionym Breyn, pozostał
człowiekiem skromnym, nie przyjął proponowanej
mu katedry botaniki na uniwersytecie lejdejskim.
Wybrał spokojne, uporządkowane życie patrycju-
sza, w którym botanika zajmowała jednak miejsce
naczelne. Wydaje się, że Breyn obok Heweliusza,
był jednym z pierwszych uczonych-specjalistów
w pewnej wąskiej dziedzinie wiedzy, których ta-
lent rozkwitał w otulinie mieszczańskiego dobro-
bytu. Ci uczeni-specj aliści pokazywani w otocze-
niu konkretnych narzędzi swej pracy, przynajmniej
w świecie sztuk zajęli miejsce faustycznych mędr-
ców rozstrząsających ogólne problemy filozoficzne,
jakich obraz przekazało nam malarstwo XVI
i pierwszej połowy XVII wieku. Gwarancją tego
mieszczańskiego spokoju i bezpieczeństwa stało
się dla Breyna małżeństwo zawarte 22 września
1665 roku w kościele gdańskim św. Elżbiety z córką
menniczego Darą Rogge. Z licznego potomstwa,
13