DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Stępień, Halina: Andrzej Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Romantyzm - Historyzm - Realizm, w opracowaniu...: Warszawa 1989, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe w Warszawie - Oficyna Wydawnicza "Auriga" ss. 366, Il. 194.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0353
Biuletyn Historii Sztuki
R. LI, 1989, Nr 3—4
PL ISSN 0006-3967
HALINA STĘPIEŃ
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Andrzej Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Romantyzm — Historyzm — Realizm,
w opracowaniu... Warszawa 1989, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe w War-
szawie — Oficyna Wydawnicza „Auriga" ss. 366, 11. 194.
Książka Andrzeja Ryszkiewicza dopełnia jako
tom czwarty i zamyka cykl „Malarstwo polskie"
wydawany od 1961 r. przez „Aurigę". W tym
sześciotomowym cyklu ukazały się dotychczas:
Gotyk — Renesans — Wczesny manieryzm — w opra-
cowaniu Michała Walickiego, 1961; Manieryzm —
Barok — w opracowaniu Michała Walickiego,
Władysława Tomkiewicza i Andrzeja Ryszkie-
wicza, 1971; Oświecenie — Klasycyzm — Roman-
tyzm — w opracowaniu Stefana Kozakiewicza,
1976 (katalog opracował S. Kozakiewicz i zespół),;
Modernizm — w opracowaniu Wiesława Juszczaka
i Marii Liczbińskiej, 1977; Między wojnami 1918—
1939 - — w opracowaniu Joanny Pollakówny i Wan-
dy M. Rudzińskiej, 1982.
Obok tylko publikacji pierwszej — M. Walic-
kiego, jest książka Ryszkiewicza pracą jednego
historyka sztuki, co nadaje jej szczególny, jedno-
lity autorski charakter. Bardzo to piękna książka,
erudycyjna i nieoczekiwanie osobista. Generalnie
wydaje się odpowiadać wypracowanym założe-
niom cyklu, na które składają się stałe trzy części
każdego z tomów: Wstęp (jako Zarys historyczny
albo Studium wprowadzające); blok Ilustracji
barwnych i czarno-białych; oraz katalog z notami:
biograficznymi artystów, katalogowymi i wybraną
bibliografią — rozbudowany w różny sposób.
W rezultacie jest jednak inna w koncepcji od pub-
likacji wcześniejszych, a także od dwóch najbliż-
szych tomów: Kozakiewicza i Juszczaka.
Romantyzm — Historyzm — Realizm obejmuje
lata ok. 1844—1894, tzn. szczególnie bujną część
właściwie już drugiej połowy XIX w., bogatą w róż-
norakie, zagęszczone zjawiska artystyczne i ich
przemiany w intensywnym rozwoju życia kultu-
ralno-artystycznego w środowiskach polskich. Buj-
ność zjawisk artystycznych narasta wówczas wraz
ze świadomością potrzeby ich kształtowania, z for-
mowaniem się i funkcjonowaniem — wbrew wszel-
kim niesprzyjającym czynnikom politycznym —
zróżnicowanych form organizacyjnych, ze szkol-
nictwem i instytucjami niejako wiążącymi twórcę
z odbiorcą.
Pewne wątpliwości budzi tytuł publikacji. Jak
sądzę okres ten lepiej i bardziej jednoznacznie
określałby tytuł: Akademizm — Romantyzm ^—
Realizm — albo też nawet: Romantyzm — Realizm.
Początki modernizmu. Historyzm nie wydaje
mi się tu terminem właściwym, choć rozu-
miem jaką rolę w tej niejednorodnej triadzie
miał spełniać. Takie sformułowanie jest raczej
równoznaczne z obiegowym, przyjętym rozróżnia-
niem zjawisk artystycznych. W takim też rozumie-
niu stosowany historyzm to fascynacja historią,
jej tematami, wydarzeniami, ale i scenerią z epoki,
detalem tyleż autentycznym, co malarsko dekora-
cyjnym; sięganie w przeszłość i jej odtwarzanie
w określonym ideowo celu, ale w oparciu o studia
szczegółowe, znajomość faktów i ich realiów, a niezaś
współczesne fantazujące wyobrażenia świetnej prze-
szłości.
335
R. LI, 1989, Nr 3—4
PL ISSN 0006-3967
HALINA STĘPIEŃ
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Andrzej Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Romantyzm — Historyzm — Realizm,
w opracowaniu... Warszawa 1989, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe w War-
szawie — Oficyna Wydawnicza „Auriga" ss. 366, 11. 194.
Książka Andrzeja Ryszkiewicza dopełnia jako
tom czwarty i zamyka cykl „Malarstwo polskie"
wydawany od 1961 r. przez „Aurigę". W tym
sześciotomowym cyklu ukazały się dotychczas:
Gotyk — Renesans — Wczesny manieryzm — w opra-
cowaniu Michała Walickiego, 1961; Manieryzm —
Barok — w opracowaniu Michała Walickiego,
Władysława Tomkiewicza i Andrzeja Ryszkie-
wicza, 1971; Oświecenie — Klasycyzm — Roman-
tyzm — w opracowaniu Stefana Kozakiewicza,
1976 (katalog opracował S. Kozakiewicz i zespół),;
Modernizm — w opracowaniu Wiesława Juszczaka
i Marii Liczbińskiej, 1977; Między wojnami 1918—
1939 - — w opracowaniu Joanny Pollakówny i Wan-
dy M. Rudzińskiej, 1982.
Obok tylko publikacji pierwszej — M. Walic-
kiego, jest książka Ryszkiewicza pracą jednego
historyka sztuki, co nadaje jej szczególny, jedno-
lity autorski charakter. Bardzo to piękna książka,
erudycyjna i nieoczekiwanie osobista. Generalnie
wydaje się odpowiadać wypracowanym założe-
niom cyklu, na które składają się stałe trzy części
każdego z tomów: Wstęp (jako Zarys historyczny
albo Studium wprowadzające); blok Ilustracji
barwnych i czarno-białych; oraz katalog z notami:
biograficznymi artystów, katalogowymi i wybraną
bibliografią — rozbudowany w różny sposób.
W rezultacie jest jednak inna w koncepcji od pub-
likacji wcześniejszych, a także od dwóch najbliż-
szych tomów: Kozakiewicza i Juszczaka.
Romantyzm — Historyzm — Realizm obejmuje
lata ok. 1844—1894, tzn. szczególnie bujną część
właściwie już drugiej połowy XIX w., bogatą w róż-
norakie, zagęszczone zjawiska artystyczne i ich
przemiany w intensywnym rozwoju życia kultu-
ralno-artystycznego w środowiskach polskich. Buj-
ność zjawisk artystycznych narasta wówczas wraz
ze świadomością potrzeby ich kształtowania, z for-
mowaniem się i funkcjonowaniem — wbrew wszel-
kim niesprzyjającym czynnikom politycznym —
zróżnicowanych form organizacyjnych, ze szkol-
nictwem i instytucjami niejako wiążącymi twórcę
z odbiorcą.
Pewne wątpliwości budzi tytuł publikacji. Jak
sądzę okres ten lepiej i bardziej jednoznacznie
określałby tytuł: Akademizm — Romantyzm ^—
Realizm — albo też nawet: Romantyzm — Realizm.
Początki modernizmu. Historyzm nie wydaje
mi się tu terminem właściwym, choć rozu-
miem jaką rolę w tej niejednorodnej triadzie
miał spełniać. Takie sformułowanie jest raczej
równoznaczne z obiegowym, przyjętym rozróżnia-
niem zjawisk artystycznych. W takim też rozumie-
niu stosowany historyzm to fascynacja historią,
jej tematami, wydarzeniami, ale i scenerią z epoki,
detalem tyleż autentycznym, co malarsko dekora-
cyjnym; sięganie w przeszłość i jej odtwarzanie
w określonym ideowo celu, ale w oparciu o studia
szczegółowe, znajomość faktów i ich realiów, a niezaś
współczesne fantazujące wyobrażenia świetnej prze-
szłości.
335