DOI article:
Walczak, Marek: Gotycki obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Wietrznie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0080
Biuletyn Historii Sztuki
R. LI, 1989, Nr 1
PL ISSN 0006-3967
MAREK WALCZAK
Kraków, student Instytutu Historii Sztuki UJ
GOTYCKI OBRAZ MATKI BOSKIEJ Z DZIECIĄTKIEM W WIETRZNIE*
W roku 1980 w Krośnie wykonano prace kon-
serwacyjne przy obrazie pochodzącym z głównego
ołtarza w kościele parafialnym w Wietrznie koło
Dukli1. Malowidło określone w Katalogu zabytków
sztuki w Polsce2 jako gruntownie przemalowane,
późnogotyckie, zapewne z początku wieku XVI,
po zdjęciu czterecłi warstw przemalówek okazało się
dziełem piętnastowiecznym o dużej wartości arty-
stycznej. Do chwili konserwacji znaczną część
malowanego pola zasłaniały prymitywne, drew-
niane sukienki przybite gwoździami do podobra-
zia. Cała postać Matki Boskiej trzymającej na ręku
Jezusa, para aniołów po bokach, a także tło uległy
zupełnemu przekształceniu tak, że obraz uważać
można było za dzieło sztuki ludowej. Zmieniona
została nawet formuła ikonograficzna, gdyż małe
aniołki koronujące Marię, róża w jej prawej dłoni
a także księżyc pod stopami okazały się wtórnymi
dodatkami. Wspomniane zmiany zaszły w toku
pierwszej konserwacji, prawdopodobnie w roku
1691. Data ta widnieje na odwrociu obrazu. Trzy
następne zabiegi miały miejsce już w wieku XX.
Pierwszy z nich można by wiązać z odnową koś-
cioła po roku 1905. Drugi sądząc z faktu, że objął
także sukienki sprawione według tradycji po pierw-
szej wojnie światowej, umiejscawiać trzeba około
roku 1920. Ostatniego dokonano w roku 19323.
Obecnie stan obrazu określić można jako zadowala-
jący, chociaż podobrazie zostało zniszczone przez
drewnojady w około 30%. U dołu brak kilku
centymetrów deski, obciętej w nieznanych oko-
licznościach. W warstwie malarskiej największym
uszkodzeniom uległo srebrne tło, laserowane żółtym
kolorem, imitującym złoto (zachowało się około
10% oryginalnej warstwy). Na całej powierzchni
malowidła występują drobne ubytki, przetarcia
i otwory powstałe wskutek wbijania gwoździ. Ko-
rona na głowie Marii i szczyty skrzydeł anioła po
prawej stronie uległy zupełnemu zatarciu. Ich dzi-
siejszy wygląd jest efektem pracy konserwatora
(il. I).
Obraz z Wietrzna wykonano na desce o wymia-
rach 133 X 92,5 cm. Malowidło o wymiarach 120 x
X 82 cm w czasie konserwacji w roku 1980 zostało
nieco powiększone. Obecnie zajmuje pole 131x
X 88,5 cm. Nieco ponad 2/3 wysokości obrazu zaj-
muje złote, gładkie tło, zaś pozostałą część od dołu
zielona łączka porośnięta bujną roślinnością. Postać
Marii wypełnia niemal całą wysokość obrazu. Po jej
bokach unoszą się dwaj znacznie mniejsi anioło-
wie, dotykający jej bioder wyciągniętymi rękoma.
Matka Boska zwrócona w trzech czwartych do
patrzącego, podtrzymuje lewą ręką na wysokości
piersi małego Jezusa. Niebieski (dziś mocno ściem-
niały) płaszcz o jasnozielonej podszewce, spływa
ku ziemi szerokimi fałdami układając się pod sto-
pami tak, że po ich prawej stronie powstaje ostre,
wielokątne zawinięcie. Spod płaszcza wyłania się
powłóczysta suknia w ciemnożółtym kolorze,
pokryta czerwonym ornamentem o formach styli-
zowanego owocu granatu, zebrana z przodu w bo-
gate fałdy podtrzymywane dłonią na brzuchu.
74
R. LI, 1989, Nr 1
PL ISSN 0006-3967
MAREK WALCZAK
Kraków, student Instytutu Historii Sztuki UJ
GOTYCKI OBRAZ MATKI BOSKIEJ Z DZIECIĄTKIEM W WIETRZNIE*
W roku 1980 w Krośnie wykonano prace kon-
serwacyjne przy obrazie pochodzącym z głównego
ołtarza w kościele parafialnym w Wietrznie koło
Dukli1. Malowidło określone w Katalogu zabytków
sztuki w Polsce2 jako gruntownie przemalowane,
późnogotyckie, zapewne z początku wieku XVI,
po zdjęciu czterecłi warstw przemalówek okazało się
dziełem piętnastowiecznym o dużej wartości arty-
stycznej. Do chwili konserwacji znaczną część
malowanego pola zasłaniały prymitywne, drew-
niane sukienki przybite gwoździami do podobra-
zia. Cała postać Matki Boskiej trzymającej na ręku
Jezusa, para aniołów po bokach, a także tło uległy
zupełnemu przekształceniu tak, że obraz uważać
można było za dzieło sztuki ludowej. Zmieniona
została nawet formuła ikonograficzna, gdyż małe
aniołki koronujące Marię, róża w jej prawej dłoni
a także księżyc pod stopami okazały się wtórnymi
dodatkami. Wspomniane zmiany zaszły w toku
pierwszej konserwacji, prawdopodobnie w roku
1691. Data ta widnieje na odwrociu obrazu. Trzy
następne zabiegi miały miejsce już w wieku XX.
Pierwszy z nich można by wiązać z odnową koś-
cioła po roku 1905. Drugi sądząc z faktu, że objął
także sukienki sprawione według tradycji po pierw-
szej wojnie światowej, umiejscawiać trzeba około
roku 1920. Ostatniego dokonano w roku 19323.
Obecnie stan obrazu określić można jako zadowala-
jący, chociaż podobrazie zostało zniszczone przez
drewnojady w około 30%. U dołu brak kilku
centymetrów deski, obciętej w nieznanych oko-
licznościach. W warstwie malarskiej największym
uszkodzeniom uległo srebrne tło, laserowane żółtym
kolorem, imitującym złoto (zachowało się około
10% oryginalnej warstwy). Na całej powierzchni
malowidła występują drobne ubytki, przetarcia
i otwory powstałe wskutek wbijania gwoździ. Ko-
rona na głowie Marii i szczyty skrzydeł anioła po
prawej stronie uległy zupełnemu zatarciu. Ich dzi-
siejszy wygląd jest efektem pracy konserwatora
(il. I).
Obraz z Wietrzna wykonano na desce o wymia-
rach 133 X 92,5 cm. Malowidło o wymiarach 120 x
X 82 cm w czasie konserwacji w roku 1980 zostało
nieco powiększone. Obecnie zajmuje pole 131x
X 88,5 cm. Nieco ponad 2/3 wysokości obrazu zaj-
muje złote, gładkie tło, zaś pozostałą część od dołu
zielona łączka porośnięta bujną roślinnością. Postać
Marii wypełnia niemal całą wysokość obrazu. Po jej
bokach unoszą się dwaj znacznie mniejsi anioło-
wie, dotykający jej bioder wyciągniętymi rękoma.
Matka Boska zwrócona w trzech czwartych do
patrzącego, podtrzymuje lewą ręką na wysokości
piersi małego Jezusa. Niebieski (dziś mocno ściem-
niały) płaszcz o jasnozielonej podszewce, spływa
ku ziemi szerokimi fałdami układając się pod sto-
pami tak, że po ich prawej stronie powstaje ostre,
wielokątne zawinięcie. Spod płaszcza wyłania się
powłóczysta suknia w ciemnożółtym kolorze,
pokryta czerwonym ornamentem o formach styli-
zowanego owocu granatu, zebrana z przodu w bo-
gate fałdy podtrzymywane dłonią na brzuchu.
74