DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Stoga, Andrzej: Jacek Gajewski, Sztuka w prymasowskim Łowiczu (w:) Łowicz: Dzieje miasta, red. J. Kołodziejczyk, Warszawa 1986
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0217
Biuletyn Historii Sztuki
R. LI, 1989, Nr 2
PL ISSN 0006-3967
ANDRZEJ STOGA
Warszawa, Muzeum Adwokatury
Jacek Gajewski, Sztuka w prymasowskim Łowiczu (w:) Łowicz.
Dzieje miasta, red. J. Kołodziejczyk, Warszawa 1986
Praca Jacka Gajewskiego będąca częścią wy-
danej staraniem Mazowieckiego Ośrodka Badań
Naukowych im. Stanisława Herbsta zbiorowej
monografii miasta Łowicza, jest właściwie książką
w książce. Szersze niż zakreślają to ramy tematu
ujęcie, a także dobra znajomość zagadnień Kościoła
i sztuki sakralnej sprawiają, że zawiera ona wiele
cennego materiału, rozstrzygnięć oraz sugestii
Autora, które mogą zainteresować nie tylko histo-
ryka sztuki ale również historyka czy historyka
kultury materialnej. Można sądzić, że ta ważna
publikacja, będąca pierwszym syntetycznym
ujęciem dziejów sztuki w mieście prymasowskim,
znajdzie również odbiorcę w szerszym gronie
czytelników interesujących się sprawami sztuki.
Jak we wszystkich opracowaniach zbiorowych,
tak i w monografii Łowicza już na pierwszy rzut
oka zauważyć dają się różnice w podejściu do
tematu. W tej obszernej książce poświęconej
historii miasta do 1945 r., składającej się z czter-
nastu dużycli artykułów, właściwie tylko praca
Gajewskiego ukazuje wyjątkową pozycję Łowicza
w dawnej Rzeczypospolitej. Określała ją stała
obecność w mieście prymasa i prymasowskiego
otoczenia — dworu i kapituły. Dopiero przyjęcie
tej perspektywy pozwala — zdaniem Autora —
na właściwe zrozumienie specyficznego charakteru
miasta oraz wielu problemów dotyczących sztuki
powstałej w Łowiczu, budzącycli zainteresowanie
badaczy.
1. Artykuł Gajewskiego składa się z obszernego
wstępu i zachowujących słusznie tutaj przyjęty,
chronologiczny tok wykładu rozdziałów: Średnio-
wieczny ośrodek dóbr arcybiskupich; Nowożytna
rezydencja prymasów Rzeczypospolitej; Łowicz baro-
kowy I połowy XVII wieku; Zniszczenia „potopu"
i odbudowa miasta; Pod patronatem prymasa
Radziejowskiego; W orbicie mecenatu prymasa Po-
tockiego; Pod znakiem twórczości Jakuba Fontany;
Późny barok i wczesny klasycyzm; Miasto powiatowe.
Całość zamyka podsumowujące zakończenie.
Najciekawsze i najważniejsze jest niewątpliwie
ogólne spojrzenie na problematykę miasta rezy-
dencjonalnego prymasów przez pryzmat podziału
władzy w państwie pomiędzy prymasa i króla
oraz ukazanie jak głębokie konsekwencje miało to
dla spraw sztuki i m. in. jej funkcji gloryfikacji
urzędu prymasa. Problem podziału władzy i —
jak ujął to Gajewski — określenia „miejsca" pry-
masa w państwie przewija się też jak wątek przez
cały artykuł.
2. We wprowadzającym w problematykę
wstępie Autor sygnalizuje przyczyny wspomnianej
„szczególnej zupełnie kariery Łowicza na mapie
Rzeczypospolitej", słusznie wiążąc ją z położeniem
miasta dogodnym dla pełnionych przez prymasów
obowiązków państwowych i pasterskich — niejako
pomiędzy Gnieznem, stolicą archidiecezji a Kra-
kowem, stolicą państwa i rezydencją króla oraz
Piotrkowem, miejscem sejmów i synodów. Blisko
201
R. LI, 1989, Nr 2
PL ISSN 0006-3967
ANDRZEJ STOGA
Warszawa, Muzeum Adwokatury
Jacek Gajewski, Sztuka w prymasowskim Łowiczu (w:) Łowicz.
Dzieje miasta, red. J. Kołodziejczyk, Warszawa 1986
Praca Jacka Gajewskiego będąca częścią wy-
danej staraniem Mazowieckiego Ośrodka Badań
Naukowych im. Stanisława Herbsta zbiorowej
monografii miasta Łowicza, jest właściwie książką
w książce. Szersze niż zakreślają to ramy tematu
ujęcie, a także dobra znajomość zagadnień Kościoła
i sztuki sakralnej sprawiają, że zawiera ona wiele
cennego materiału, rozstrzygnięć oraz sugestii
Autora, które mogą zainteresować nie tylko histo-
ryka sztuki ale również historyka czy historyka
kultury materialnej. Można sądzić, że ta ważna
publikacja, będąca pierwszym syntetycznym
ujęciem dziejów sztuki w mieście prymasowskim,
znajdzie również odbiorcę w szerszym gronie
czytelników interesujących się sprawami sztuki.
Jak we wszystkich opracowaniach zbiorowych,
tak i w monografii Łowicza już na pierwszy rzut
oka zauważyć dają się różnice w podejściu do
tematu. W tej obszernej książce poświęconej
historii miasta do 1945 r., składającej się z czter-
nastu dużycli artykułów, właściwie tylko praca
Gajewskiego ukazuje wyjątkową pozycję Łowicza
w dawnej Rzeczypospolitej. Określała ją stała
obecność w mieście prymasa i prymasowskiego
otoczenia — dworu i kapituły. Dopiero przyjęcie
tej perspektywy pozwala — zdaniem Autora —
na właściwe zrozumienie specyficznego charakteru
miasta oraz wielu problemów dotyczących sztuki
powstałej w Łowiczu, budzącycli zainteresowanie
badaczy.
1. Artykuł Gajewskiego składa się z obszernego
wstępu i zachowujących słusznie tutaj przyjęty,
chronologiczny tok wykładu rozdziałów: Średnio-
wieczny ośrodek dóbr arcybiskupich; Nowożytna
rezydencja prymasów Rzeczypospolitej; Łowicz baro-
kowy I połowy XVII wieku; Zniszczenia „potopu"
i odbudowa miasta; Pod patronatem prymasa
Radziejowskiego; W orbicie mecenatu prymasa Po-
tockiego; Pod znakiem twórczości Jakuba Fontany;
Późny barok i wczesny klasycyzm; Miasto powiatowe.
Całość zamyka podsumowujące zakończenie.
Najciekawsze i najważniejsze jest niewątpliwie
ogólne spojrzenie na problematykę miasta rezy-
dencjonalnego prymasów przez pryzmat podziału
władzy w państwie pomiędzy prymasa i króla
oraz ukazanie jak głębokie konsekwencje miało to
dla spraw sztuki i m. in. jej funkcji gloryfikacji
urzędu prymasa. Problem podziału władzy i —
jak ujął to Gajewski — określenia „miejsca" pry-
masa w państwie przewija się też jak wątek przez
cały artykuł.
2. We wprowadzającym w problematykę
wstępie Autor sygnalizuje przyczyny wspomnianej
„szczególnej zupełnie kariery Łowicza na mapie
Rzeczypospolitej", słusznie wiążąc ją z położeniem
miasta dogodnym dla pełnionych przez prymasów
obowiązków państwowych i pasterskich — niejako
pomiędzy Gnieznem, stolicą archidiecezji a Kra-
kowem, stolicą państwa i rezydencją króla oraz
Piotrkowem, miejscem sejmów i synodów. Blisko
201