DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Kusztelski, Andrzej: O trzech nieatrybuowanych renesansowych nagrobkach biskupich w katedrze poznańskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0155
NAGROBKI BISKUPIE W KATEDRZE POZNAŃSKIEJ
Mało prawdopodobne jest ustawienie go w tej
części katedry, a jeżeli nawet, to szybko mógł on
ulec likwidacji jako zbyt przeszkadzający. Wtedy
być może wykonano ową płytę z brązu w posadzce.
Możliwe jest też, że biskup Oleśnicki miał dwa
obiekty memorialne: płytę nad miejscem spo-
czynku oraz pomnik ustawiony np. w obejściu,
który z nieznanych przyczyn względnie szybko
usunięto ze świątyni.
Czy piaskowcowa płaskorzeźba jest dziełem
Padovana ? Trudno dziś porównać to dzieło z innymi
pewnymi pracami tego rzeźbiarza. Płyta przez
wiele lat znajdowała się na wolnym powietrzu,
przedtem w ziemi, musiało to wpłynąć na stan
zachowania reliefu. Zbyt mało wiemy na temat
organizacji warsztatu Jana Marii Padovana. Trze-
ba zwrócić uwagę na wyraźnie nierówną jakość
poszczególnych elementów jednego dzieła w jego
twórczości, np. w nagrobku prymasa P. Gamrata,
płaskorzeźbiona płyta na zapiecku w pewnych
fragmentach daleko odbiega od wysokiej klasy
przedstawienia postaci arcybiskupa. Innym przy-
kładem może być gnieźnieński nagrobek pryma-
sa Dzierzgowskiego, zapewne słusznie przypisy-
wany warsztatowi Padovana, gdzie najwyższej
jakości są rzeźby ss. Wojciecha i Mikołaja w bocz-
nych niszach, daleko odbiegające od nie naj-
wyższej jakościowo głównej płyty z postacią
arcybiskupa.
Niedawno znaleziono wiadomość o wzniesieniu
przez Padovana nagrobka prymasa Krzyckiego
w katedrze gnieźnieńskiej w 1538 r., za sumę 50
florenów, co może świadczyć, że podejmował się on,
przynajmniej w początkowych latach swej polskiej
kariery, także prac drobniejszych18. Wiemy o jego
bliskich kontaktach z warsztatem Ciniego. Nie
można odrzucić domniemania o jego działalności
organizatorskiej, nakładczej w stosunku do innych
wykonawców. Wszystko to utrudnia określenie
czy piaskowcowa płyta w katedralnym lapidarium
jest dziełem Padovana.
Nie można odrzucić także domysłu przedstawio-
nego przez Eugeniusza Linette19. Nie ma jak
dotychczas żadnego przekazu o istnieniu kiedy-
kolwiek nagrobka biskupa Pawła Wolskiego. Brak
tego nagrobka jest o tyle zdumiewający, że biskup
II. 3. Poznań, Muzeum Historii m. Poznania-ratusz, Fragment
rzeźby nagrobnej znaleziony po wojnie w katedrze poznańskiej,
zapewne bpa Andrzeja Czarnkowskiego (zm. 1562), dłuta Jana
Michałowicza z Urzędowa (?). Fot. W. Wolny
pozostawił dwóch synów, w tym Piotra, kanonika
poznańskiego, później biskupa płockiego. Po nich
należało się spodziewać fundacji pomnika nagrob-
nego ojcu. Nie można więc całkowicie wykluczyć,
że płyta z lapidarium jest pozostałością nagrobka
o którym dotychczas nie mamy żadnego przekazu.
3. Trzecim obiektem, który należy wziąć pod
uwagę, jest znaleziony w czasie powojennych wyko-
palisk w katedrze destrukt z czerwonego marmuru,
obecnie w zbiorach Muzeum Historii Miasta Pozna-
nia — w ratuszu. Ukazuje fragment prawie pełno-
plastycznej postaci biskupiej, jego głowę, część
korpusu oraz lewą rękę. Przez znalazczynię Krys-
tynę Józefowiczównę został przypisany nagrobkowi
biskupa Andrzeja Czarnkowskiego20. Rzeźba po-
kazana na wystawie Odrodzenie w Polsce w latach
1953—54 w Muzeum Narodowym w Warszawie,
została określona przez Kramarczyka w komuni-
kacie omawiającym znaleziony przez niego kontrakt
na wykonanie nagrobka biskupa S. Oleśnickiego,
właśnie jako pozostałość tego obiektu21.
147
Mało prawdopodobne jest ustawienie go w tej
części katedry, a jeżeli nawet, to szybko mógł on
ulec likwidacji jako zbyt przeszkadzający. Wtedy
być może wykonano ową płytę z brązu w posadzce.
Możliwe jest też, że biskup Oleśnicki miał dwa
obiekty memorialne: płytę nad miejscem spo-
czynku oraz pomnik ustawiony np. w obejściu,
który z nieznanych przyczyn względnie szybko
usunięto ze świątyni.
Czy piaskowcowa płaskorzeźba jest dziełem
Padovana ? Trudno dziś porównać to dzieło z innymi
pewnymi pracami tego rzeźbiarza. Płyta przez
wiele lat znajdowała się na wolnym powietrzu,
przedtem w ziemi, musiało to wpłynąć na stan
zachowania reliefu. Zbyt mało wiemy na temat
organizacji warsztatu Jana Marii Padovana. Trze-
ba zwrócić uwagę na wyraźnie nierówną jakość
poszczególnych elementów jednego dzieła w jego
twórczości, np. w nagrobku prymasa P. Gamrata,
płaskorzeźbiona płyta na zapiecku w pewnych
fragmentach daleko odbiega od wysokiej klasy
przedstawienia postaci arcybiskupa. Innym przy-
kładem może być gnieźnieński nagrobek pryma-
sa Dzierzgowskiego, zapewne słusznie przypisy-
wany warsztatowi Padovana, gdzie najwyższej
jakości są rzeźby ss. Wojciecha i Mikołaja w bocz-
nych niszach, daleko odbiegające od nie naj-
wyższej jakościowo głównej płyty z postacią
arcybiskupa.
Niedawno znaleziono wiadomość o wzniesieniu
przez Padovana nagrobka prymasa Krzyckiego
w katedrze gnieźnieńskiej w 1538 r., za sumę 50
florenów, co może świadczyć, że podejmował się on,
przynajmniej w początkowych latach swej polskiej
kariery, także prac drobniejszych18. Wiemy o jego
bliskich kontaktach z warsztatem Ciniego. Nie
można odrzucić domniemania o jego działalności
organizatorskiej, nakładczej w stosunku do innych
wykonawców. Wszystko to utrudnia określenie
czy piaskowcowa płyta w katedralnym lapidarium
jest dziełem Padovana.
Nie można odrzucić także domysłu przedstawio-
nego przez Eugeniusza Linette19. Nie ma jak
dotychczas żadnego przekazu o istnieniu kiedy-
kolwiek nagrobka biskupa Pawła Wolskiego. Brak
tego nagrobka jest o tyle zdumiewający, że biskup
II. 3. Poznań, Muzeum Historii m. Poznania-ratusz, Fragment
rzeźby nagrobnej znaleziony po wojnie w katedrze poznańskiej,
zapewne bpa Andrzeja Czarnkowskiego (zm. 1562), dłuta Jana
Michałowicza z Urzędowa (?). Fot. W. Wolny
pozostawił dwóch synów, w tym Piotra, kanonika
poznańskiego, później biskupa płockiego. Po nich
należało się spodziewać fundacji pomnika nagrob-
nego ojcu. Nie można więc całkowicie wykluczyć,
że płyta z lapidarium jest pozostałością nagrobka
o którym dotychczas nie mamy żadnego przekazu.
3. Trzecim obiektem, który należy wziąć pod
uwagę, jest znaleziony w czasie powojennych wyko-
palisk w katedrze destrukt z czerwonego marmuru,
obecnie w zbiorach Muzeum Historii Miasta Pozna-
nia — w ratuszu. Ukazuje fragment prawie pełno-
plastycznej postaci biskupiej, jego głowę, część
korpusu oraz lewą rękę. Przez znalazczynię Krys-
tynę Józefowiczównę został przypisany nagrobkowi
biskupa Andrzeja Czarnkowskiego20. Rzeźba po-
kazana na wystawie Odrodzenie w Polsce w latach
1953—54 w Muzeum Narodowym w Warszawie,
została określona przez Kramarczyka w komuni-
kacie omawiającym znaleziony przez niego kontrakt
na wykonanie nagrobka biskupa S. Oleśnickiego,
właśnie jako pozostałość tego obiektu21.
147