DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Depta, Ryszard: Torgil Magnuson, Rome in the Age of Bernini: t. 1. Stockholm, 1982, ss. X, 338, t. 2. Stockholm, 1986 ss. VIII, 404.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0341
RECENZJE — KSIĄŻKI
pierwszy poświęcony jest latom panowania Syk-
stusa V (1585—90) i Klemensa VIII (1592—1605),
oraz krótkotrwałym rządom papieży Urbana VII
(1590, 12 dni), Grzegorza XIV (1590—1) i Inno-
centego IX (1591, 2 miesiące); rozdział drugi —
pontyfikatom Leona XI (1605, 26 dni); Pawła
V (1605—21) i Grzegorza XV (1621—3); ostatni
rozdział obejmuje lata 1667—1689, podczas których
na tronie papieskim zasiadali Klemens IX (1667—
9), Klemens X (1670—6) i Innocenty XI (1676—
89). Rdzeń książki tworzą trzy rozdziały po-
święcone pontyfikatom Urbana VIII (1623—44),
Innocentego X (1644—55) i Aleksandra VII
(1655—67): jeśli na 104 lata panowania wszystkich
wymienionych tu papieży przypada ok. 700 stron
tekstu (z ilustracjami), to na 44 lata sprawowania
władzy przez tych trzech papieży przypada ok. 400
stron. Także odpowiednio szeroko omówione zo-
stało panowanie Sykstusa V (ok. 40 stron), Kle-
mensa VII (ok. 60 stron), Pawła V (ok. 90 stron),
dwuletnie, ale ważne, pontyfikaty Grzegorza XV
i Klemensa IX (po ok. 20 stron), oraz ujęte wspólnie
lata rządów Klemensa X i Innocentego XI (ok. 70
stron).
Wszystkie rozdziały podzielono na podrozdziały,
w których poszczególne zagadnienia z dziedzin:
historii, kultury i sztuki zostały omówione mniej
więcej według zrekonstruowanego poniżej „ideal-
nego" schematu:
— conclave i jego uwarunkowania
— papież: jego osobowość i otoczenie (nepotyzm)
— papież jako głowa państwa: polityka wewnę-
trzna (administracja i ekonomia), polityka zew-
nętrzna
— papież jako głowa Kościoła
— życie duchowe, nauka i kultura
— mecenat, kolekcjonerzy i znawcy
— festyny, widowiska, muzyka
— działalność budowlana, urbanistyka, architek-
tura, rzeźba, malarstwo.
Z ok. 700. stron ilustrowanego tekstu aż ok. 550
przypada na trzy ostatnie punkty powyższego
spisu zagadnień. Pozostałe 150 stron autor prze-
znaczył na jej historyczno-kulturowe tło dając nam
jakby (uaktualnionego w kilku miejscach) nieza-
stąpionego Pastora2 „w pigułce".
Podział książki na odpowiadające jednemu
lub kilku pontyfikatom rozdziały ma swoje okre-
ślone konsekwencje. Materiał z zakresu dziejów,
kultury i sztuki nie jest tu porządkowany z per-
spektywy procesów historyczno-kułturowo-artys-
stycznych szerszych niż określane rozdziałami
okresy. Odniesieniem dla wszystkich zjawisk lub
ich ciągów jest osoba konkretnego papieża i jego
otoczenia, nierzadko mającego ogromny wpływ
na sprawy polityki, kultury i sztuki. Każda
zmiana na papieskim tronie prowadziła do wyraźnej
zmiany sytuacji w sztuce: nowy papież wraz ze
swym otoczeniem realizował własny, odmienny niż
jego poprzednik, program artystyczny i to przy
pomocy innych artystów, nierzadko przybywa-
jących do Rzymu z rodzinnego miasta Ponti-
fexa.
Przykłady takiego postępowania papieży są znane:
pełne rozmachu przekształcenie urbanistyczne Rzy-
mu za Sykstusa V i Aleksandra VII, niełaska Ber-
niniego w pierwszej fazie pontyfikatu Innocentego
X, czy zamówienia papieskie dla malarzy boloń-
skich w czasie panowania papieża z Bolonii —
Grzegorza XV Ludovisi (Domenichino, Guercino).
Magnuson nie podejmuje problemu rozwoju stylu
w obrębie omawianej epoki, co więcej nie podejmuje
tego problemu w odniesieniu do artystów działa-
jących w trakcie kilku pontyfikatów, jak np. Ber-
nini czynny za ośmiu papieży. Praca Magnusona
nie jest syntezą i do tej roli nie pretenduje. Nie-
mniej wykorzystane przez Magnusona wyniki
badań wielu uczonych z lat 70. i początku
80.3 oraz szerzej opracowane tło historyczno-
kulturowe czynią z jego książki dobre uzupełnienie
syntezy Wittkowera, przydatne dla każdego his-
toryka sztuki pragnącego zapoznać się z proble-
matyką sztuki Rzymu w XVII w. Warto
też zaznaczyć, że tam, gdzie pozwalał na to stan
badań, autor oprócz danych faktograficznych przy-
tacza aktualną interpretację poszczególnych dzieł,
zarówno od strony stylistyki jak i ikonografii,
czy też interpretację dzieła jako symptomu kon-
kretnej sytuacji historyczno-kulturowej.
Wiernym odzwierciedleniem ujętego przez Mag-
nusona stanu badań jest po 40 stron rozumowanych
przypisów na końcu tomu. Tom drugi został za-
opatrzony w indeksy: osobowy i typograficzny do
323
pierwszy poświęcony jest latom panowania Syk-
stusa V (1585—90) i Klemensa VIII (1592—1605),
oraz krótkotrwałym rządom papieży Urbana VII
(1590, 12 dni), Grzegorza XIV (1590—1) i Inno-
centego IX (1591, 2 miesiące); rozdział drugi —
pontyfikatom Leona XI (1605, 26 dni); Pawła
V (1605—21) i Grzegorza XV (1621—3); ostatni
rozdział obejmuje lata 1667—1689, podczas których
na tronie papieskim zasiadali Klemens IX (1667—
9), Klemens X (1670—6) i Innocenty XI (1676—
89). Rdzeń książki tworzą trzy rozdziały po-
święcone pontyfikatom Urbana VIII (1623—44),
Innocentego X (1644—55) i Aleksandra VII
(1655—67): jeśli na 104 lata panowania wszystkich
wymienionych tu papieży przypada ok. 700 stron
tekstu (z ilustracjami), to na 44 lata sprawowania
władzy przez tych trzech papieży przypada ok. 400
stron. Także odpowiednio szeroko omówione zo-
stało panowanie Sykstusa V (ok. 40 stron), Kle-
mensa VII (ok. 60 stron), Pawła V (ok. 90 stron),
dwuletnie, ale ważne, pontyfikaty Grzegorza XV
i Klemensa IX (po ok. 20 stron), oraz ujęte wspólnie
lata rządów Klemensa X i Innocentego XI (ok. 70
stron).
Wszystkie rozdziały podzielono na podrozdziały,
w których poszczególne zagadnienia z dziedzin:
historii, kultury i sztuki zostały omówione mniej
więcej według zrekonstruowanego poniżej „ideal-
nego" schematu:
— conclave i jego uwarunkowania
— papież: jego osobowość i otoczenie (nepotyzm)
— papież jako głowa państwa: polityka wewnę-
trzna (administracja i ekonomia), polityka zew-
nętrzna
— papież jako głowa Kościoła
— życie duchowe, nauka i kultura
— mecenat, kolekcjonerzy i znawcy
— festyny, widowiska, muzyka
— działalność budowlana, urbanistyka, architek-
tura, rzeźba, malarstwo.
Z ok. 700. stron ilustrowanego tekstu aż ok. 550
przypada na trzy ostatnie punkty powyższego
spisu zagadnień. Pozostałe 150 stron autor prze-
znaczył na jej historyczno-kulturowe tło dając nam
jakby (uaktualnionego w kilku miejscach) nieza-
stąpionego Pastora2 „w pigułce".
Podział książki na odpowiadające jednemu
lub kilku pontyfikatom rozdziały ma swoje okre-
ślone konsekwencje. Materiał z zakresu dziejów,
kultury i sztuki nie jest tu porządkowany z per-
spektywy procesów historyczno-kułturowo-artys-
stycznych szerszych niż określane rozdziałami
okresy. Odniesieniem dla wszystkich zjawisk lub
ich ciągów jest osoba konkretnego papieża i jego
otoczenia, nierzadko mającego ogromny wpływ
na sprawy polityki, kultury i sztuki. Każda
zmiana na papieskim tronie prowadziła do wyraźnej
zmiany sytuacji w sztuce: nowy papież wraz ze
swym otoczeniem realizował własny, odmienny niż
jego poprzednik, program artystyczny i to przy
pomocy innych artystów, nierzadko przybywa-
jących do Rzymu z rodzinnego miasta Ponti-
fexa.
Przykłady takiego postępowania papieży są znane:
pełne rozmachu przekształcenie urbanistyczne Rzy-
mu za Sykstusa V i Aleksandra VII, niełaska Ber-
niniego w pierwszej fazie pontyfikatu Innocentego
X, czy zamówienia papieskie dla malarzy boloń-
skich w czasie panowania papieża z Bolonii —
Grzegorza XV Ludovisi (Domenichino, Guercino).
Magnuson nie podejmuje problemu rozwoju stylu
w obrębie omawianej epoki, co więcej nie podejmuje
tego problemu w odniesieniu do artystów działa-
jących w trakcie kilku pontyfikatów, jak np. Ber-
nini czynny za ośmiu papieży. Praca Magnusona
nie jest syntezą i do tej roli nie pretenduje. Nie-
mniej wykorzystane przez Magnusona wyniki
badań wielu uczonych z lat 70. i początku
80.3 oraz szerzej opracowane tło historyczno-
kulturowe czynią z jego książki dobre uzupełnienie
syntezy Wittkowera, przydatne dla każdego his-
toryka sztuki pragnącego zapoznać się z proble-
matyką sztuki Rzymu w XVII w. Warto
też zaznaczyć, że tam, gdzie pozwalał na to stan
badań, autor oprócz danych faktograficznych przy-
tacza aktualną interpretację poszczególnych dzieł,
zarówno od strony stylistyki jak i ikonografii,
czy też interpretację dzieła jako symptomu kon-
kretnej sytuacji historyczno-kulturowej.
Wiernym odzwierciedleniem ujętego przez Mag-
nusona stanu badań jest po 40 stron rozumowanych
przypisów na końcu tomu. Tom drugi został za-
opatrzony w indeksy: osobowy i typograficzny do
323