RECENZJE — POLEMIKI

H. Słoczyński kwestionuje niektóre identyfi-
kacje. Stwierdza, że nie widzi podstaw do okreś-
lenia którejkolwiek z postaci jako wywodzącej się
spoza „kręgu Ukrainy", nie zgadza się z moim od-
czytaniem Litwina (brak kryteriów), nie widzi też
„mieszkańca ziem koronnych". Wernyhora zaś
symbolizuje wg Niego raczej Ukrainę a nie Naj-
jaśniejszą Rzeczpospolitą vel Dawną Ojczyznę, na
co wskazuje krzyż obrządku wschodniego na piersi
Wieszcza.
Odpowiadam: — za Litwina uważam mężczyz-
nę z flintą, między Suchodolskim a Kozakiem
podtrzymującym Wernyhorę. Nazwałem go „myś-
liwcem z borów Litewskich". Postać ta odpowiada
archetypowi Litwina, znanemu z literatury, ilu-
stracji książkowej, grafiki, malarstwa XIX w. —
od Andriollego po Grottgera. Ten Matejkowski
to „starszy brat" chorążego z „Lithuanii"; wg
jakich kryteriów został on nazwany hajdamaką ?).
— pytanie o mieszkańca ziem koronnych jest
źle postawione. Nie o to bowiem chodzi, gdzie kto
mieszkał, ale do jakiego narodu należał i jakim
mówił językiem. Po prawej ręce Wernyhory zna-
leźli się Polak (Suchodolski), Kozak, czyli Rusin
i Litwin właśnie. Personifikują oni narody Dawnej
Ojczyzny.

— poza dwoma z trzech wymienionych wyżej,
w kręgu Ukrainy nie mieści się dziecko w krakow-
skiej sukmanie (mieszkaniec Korony), symbolizu-
jące Nową Polskę — i „czarny mnich"; personi-
fikacja Moskwy, prawosławia czy cezaropapizmu.
— krzyż na piersi Wieszcza to jednak n.''
krzyż prawosławny ale znak Unii. Prawosławny
Wernyhora nie byłby do zaakceptowania dla Ma-
tejki. Dochodzę jednak do wniosku, że ten symbol
religijny w obrazie odnieść należy do „historycz-
nej" osoby Wernyhory (wraz z lirą, butami „sre-
brem szytymi" itd.) a nie do królewskiego i pro-
roczego Ducha Polski Dawnej. Symboliczna wy-
mowa bieli i czerwieni — tonacji dominującej
w stroju Wernyhory — nie pozwala mi porzucić
własnej koncepcji interpretacyjnej.
— o tym, że obraz o Polsce Starej i Polsce No-
wej właśnie mówi, przekonują dodatkowo, przyto-
czone przez Słoczyńskiego słowa Matejki, wypo-
wiedziane przed śmiercią, w chwili, gdy powodowa-
ny wdzięcznością wobec jednego z posłów brytyj-
skich postanowił ofiarować dzieło parlamentowi
Anglii. Poseł ten o Polsce mówił, nie o Ukrainie, za
to też alegorycznym obrazem dawnych i przysz-
łych dziejów Polski chciał go obdarować umiera-
jący Mistrz.

Przypisy

* Z treści przypisu wynika, że jedynym zauważonym rocznicy Obrazu Jasnogórskiego z namalowaniem (recte:
przez Słoczyńskiego i godnym Jego uwagi zagadnieniem dokończeniem) obrazu Matejki. Nie jest to dużo,
podniesionym przeze mnie w referacie było skojarzenie 500