NAGROBKI BISKUPIE W KATEDRZE POZNAŃSKIEJ

układ lewej ręki, ułożenie pastorału. W całości
jednak porównując obie rzeźby, trzeba stwierdzić
ich znaczne zróżnicowanie wyrazowe. Postać Ma-
ciejowskiego bardziej zdecydowanie leży na boku.
Twarz zwrócona do widza en face, głowa wspiera
się raczej na lewym ramieniu, czyni to wrażenie
nienaturalności, wysiłku w dłuższym utrzymaniu
tej pozycji. Natomiast postać na fragmencie
poznańskim wydaje się przedstawiona bardziej na-
turalnie. Twarz nieco silniej zwrócona ku górze,
głowa zdecydowanie oparta na poduszce. Takie
pełne swobody przedstawienie postaci jest znamien-
ne dła dzieł Jana Michałowicza z Urzędowa.
W destrukcie poznańskim można stwierdzić szereg
cech charakterystycznych dla jego twórczości.
Motyw pulpitu jest w jego nagrobkach biskupich
elementem stałym. Ukształtowanie ręki wydaje

się analogiczne do późniejszego nagrobka prymasa
Jakuba Uchańskiego w Łowiczu. Także fałdowanie
rękawa, gęstymi, równoległymi fałdami podobne
jak u Izdbieńskiego, wreszcie opracowanie zarostu
żłobkowaniem o trójkątnym przekroju szczególnie
bliskie z przedstawieniem na nagrobku Andrzeja
Zebrzydowskiego na Wawelu.
Autorstwo Jana Michałowicza nagrobka biskupa
Czarnkowskiego jest bardzo prawdopodobne. Na-
grobek jego poprzednika był w Poznaniu całkowitą
nowością: bogata architektura, zróżnicowanie ma-
teriału, inwencja dekoracyjna, wysoka jakość rzeź-
by, wszystko to mogło skłonić biskupa Czarn-
kowskiego łub raczej jego spadkobierców do zle-
cenia monumentu jeszcze wspanialszego. Taki też
on zapewne był, o czym świadczy wyrażenie
Tretera: elegans.

Przypisy

1 Ks. J. NOWACKI, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej,
t. 2, s. 88—103, t. 1, s. 297, 305—307, 410—412, 612—613.
2 J. ECKHARDT, Nagrobek „biskupa Czarnkowskiego"
w katedrze poznańskiej, w: Prace Komisji Historii Sztuki
Poznańskiego TPN, t. 1, z. 3.
3 J. NOWACKI, o.c., t. 1, s. 430—433, 608—612.
4 A. GĄSIOROWSKI, T. JAKIMOWICZ, Ks. J. Nowacki
Kościół katedralny w Poznaniu. Studium historyczne, Poznań
1959, „Biul. Hist. Sztuki" XXV 1963, nr 1, s. 83—89.
5 H. KOZAKIEWICZOWA, Rzeźba XVI wieku w Polsce,
Warszawa 1984, s. 46.
6 E. LINETTE, Katedra poznańska — uwagi o archi-
tekturze gotyckiej i zagadnienie atrybucji trzech biskupich na-
grobków renesansowych, w: Sprawozdania Wydziału Nauk
o Sztuce Poznańskiego TPN nr 100 za 1982 r., s. 6. Tezy tego
komunikatu Eugeniusz Linette rozwinął w nie wydanym do-
tąd artykule złożonym do Studiów Muzealnych Muzeum Na-
rodowego w Poznaniu, zeszyt XV.
7 Ibidem, s. 7.
8 J. NOWACKI, o.c., t. 1, s. 610.
° Jedynym wyjątkiem od tej reguły wydaje się nagrobek
bpa A. Zebrzydowskiego na Wawelu, dzieło Jana Michało-
wicza. Postać biskupa jest skierowana głową do wejścia.
Można przypuścić, że był to świadomy wybór artysty znanego
ze swych antyklasycznych rozwiązań. Przedstawienie biskupa
zostało ukształtowane z dążeniem do symetryzacji rzeźby.
Wielka, obła bryła korpusu i nóg przyodzianych w obfite lecz
słabo rozczłonkowane szaty, została przeciwstawiona skraj-
nym fragmentom rzeźby o bogatszym reliefie (glowa i prawa

ręka z lewej oraz stopy i dolne skraje szat z prawej). Szczegól-
ną rolę nadał rzeźbiarz pełnoplastycznej lewej ręce biskupa,
trzymającej księgę. Plastyczność i ażurowość rozwiązania tego
fragmentu rzeźby miala się stać punktem centralnym, sku-
piającym uwagę widza. A więc dla celów kompozycyjnych,
artystycznych zdecydował się prawdopodobnie Michałowicz
odrzucić powszechną zasadę zwracania postaci twarzą do
wejścia.
10 E. LINETTE, o.c., s. 8.
11 S. KRAMARCZYK, Nieznany kontrakt Padouana
z roku 1540, w: Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa
Naukowego, XV, 1960, s. 94—101. Autor nie podaje niestety
gdzie znalazł kontrakt.
12 Ibidem, s. 96.
13 Cracovia artificum 1501—1550, opr. J. PTAŚNIK,
poz. 1110.
14 J. NOWACKI, o.c., t. 1, s. 610.
15 H. KOZAKIEWICZOWA, o.c., s. 102.
18 Ibidem.
17 J. NOWACKI, o.c., t. 1, s. 606.
18 M. ROŻEK, Jan Maria Padovano twórcą nagrobka
prymasa Andrzeja Krzyckiego w Gnieźnie, Biul. Hist. Sztuki
XLV 1983, nr 1, s. 49—54. Teza zawarta w tytule komunikatu,
oparta na znalezionym przez autora tekście nie musi być je-
dyną konkluzją. Fakt pobrania 50 florenów za wzniesienie
nagrobka upewnia nas tylko w tym, że Padovano wzniósł go
(złożył z części) w Gnieźnie. Wielkość tej sumy, nie upoważ-
nia do przypuszczenia, że prace obejmowały jeszcze jakieś
inne poważniejsze czynności. Dotychczas nagrobek przypisy-

149