RECENZJE — KSIĄŻKI

wczesnych obrazów Józefa Pankiewicza — skoro
reprodukowany jest obraz Ulica Nowy Świat
w Warszawie Władysława Podkowińskiego, nawet
przyjmując jego analogie z zamieszczoną pracą
Anny Bilińskiej: Ulica Unter den Linden w Berlinie.
Brakuje mi również obrazów Witolda Pruszkow-
skiego (skoro jest Masłowski), nawet kosztem pow-
tórzeń z tomem Modernizmu. Tym więcej — skoro
świetne Żurawie z 1870 r. Chełmońskiego tak wyraź-
nie zapowiadają modernizm, a wstrząsający eks-
presją Wyjazd Henryka Pobożnego z Legnicy z 1860 r.
Matejki jednoznacznie wskazuje na genezę karto-
nów-projektów witraży do katedry wawelskiej jego
ucznia Stanisława Wyspiańskiego. Teksty Katalogu
łączą obiektywizm wielokierunkowej wiedzy Au-
tora z jego bardzo emocjonalnym zaangażowaniem
historyka sztuki i konesera-zbieracza. Włącza w nich
szeroką dodatkową informację do podstawowych
danych w biografiach artystów i pozycjach kata-
logowych (dot. samego artysty, przyjętych zamó-
wień, genezy dzieła, reperkusji ocen itp.). Adre-
sowane także do szerszego czytelnika, pisane bar-
wnie, osobiście — wymagają jednak umiejętności
wiązania problemów, wyczucia chronologii zjawisk.
Nie z każdą odautorską szczegółową oceną artysty,
czy kierunkiem analizy obrazu można się zgodzić.
Na tym wszakże polega zawsze odbiór działania
każdego dzieła sztuki. Jednoznaczność ocen, które
niekiedy budzi, nie zawsze świadczy o jego warto-
ści — a wielkość i ciągle od nowa wytykane błędy

Matejki pozostają tego wystarczającym klasycz-
nym niemal dowodem.
Zamykając cykl „Aurigi" — „Malarstwo pol-
skie", książka Andrzeja Ryszkiewicza otwiera per-
spektywę dalszych inicjatyw badawczych i wy-
dawniczych. Wskazuje zapoznaną rangę proble-
matyki ogólnej, przekonując o potrzebie prowa-
dzenia ciągłych badań szczegółowych, dotyczących
generalnie polskich środowisk artystycznych kra-
jowycli i zagranicznych. Kompleksowe badania
tej sfery zagadnień okazują się obecnie równie
interesujące i niezbędne, jak studia nad proble-
matyką artystyczną i teoretyczną. A stosunkowo
nieliczne opracowania źródłowe i materiałowe z tego
zakresu oraz prace prowadzone w różnych zespo-
łach i placówkach muszą znajdować znacznie
szersze uogólnienia w publikacjach syntetycznych.
Przebadanie środowisk Lwowa, Wilna, Poz-
nania czy Lublina, jak również Krakowa i Warsza-
wy (najlepiej znane), a także w zagranicznych
ośrodkach np. Wiednia, Paryża, Monachium, Peters-
burga — zmienia w sposób oczywisty widzenie
polskiej sztuki i jej uwarunkowań, w konsekwencji
zmieniając jej przyjęty obraz i ustalone oceny.
Bardzo potrzebna, interesująca i ważna książka
Andrzeja Ryszkiewicza zdecydowanie przełamuje
dotychczasowy stereotyp publikacji o malarstwie
2 poł. XIX w., włączając niewyeksploatowane
zakresy informacji dotyczącej bardzo szeroko ro-
zumianego rozwoju twórczości artystycznej.

Przypisy

1 Celowo nie przytaczani tu bardzo licznych publikacji
Andrzeja Ryszkiewicza odsyłając czytelnika do bibliografii
jego prac (w:) Entre cour et jardin czyli pomiędzy mecenasem

i artystą. Księga ku czci Profesora Andrzeja Ryszkiewicza,
Lublin 1987 — Roczniki Humanistyczne — Historia Sztuki
tom XXXV, zesz. 4.