MAREK WALCZAK

przypomina Marię z Wietrzna. Narzucona na wierzch
szata układa się bardzo podobnie, tworząc na ziemi
pod stopami prawie identyczne fałdy. Niezwykłe
wprost podobieństwa wykazują anioły (il. 2, 3).
Szczególnie anioł po lewej stronie Marii i jego od-
wrócony odpowiednik po prawej stronie świętego.
Identyczne są ich dalmatyki z tak samo oddanymi
marszczeniami. Także alby układają się podobnie
poniżej rozcięć w wierzchnich szatach. Równie da-
leko posunięte podobieństwa wykazują wreszcie
twarze. Zaczesane do tyłu włosy w obu przypadkach
podtrzymane są przepaską z drobnych pereł. Argu-
mentem przeciwko tezie o bliskiej łączności tych
obrazów mogłaby być twarz świętego, odbiegająca
w swych nieco prymitywnych formach od delikatnej
głowy Matki Boskiej z Wietrzna, gdyby nie fakt,
że jest ona przemalowana11. Obrazy z Wietrzna
i Mirca można więc chyba połączyć i określić jako
dzieła jednej pracowni. Zabytkami, które można
by jeszcze zaliczyć do tej grupy warsztatowej, są
skrzydła ołtarza głównego z kościoła parafialnego
w Sromowcach Niżnych12. Sposób malowania twa-
rzy świętych Barbary i Katarzyny ukazanych na
wewnętrznych polach skrzydeł flankujących środko-
wą niszę, wykazuje podobieństwo do Matki Boskiej

z Wietrzna. Drobne postacie świętych na awersach
skizydel zewnętrznych przypominają świętego Leo-
narda z Mirca. Wspomniane obrazy trzeba dato-
wać na lata osiemdziesiąte wieku XV.
Nic można określić miejsca pierwotnego prze-
znaczenia naszego malowidła. Wietrzno pojawia się
w źródłach już w roku 1277, kiedy to Mikołaj Bo-
goria Skotnicki nadał je cystersom z Koprzywnicy,
do których wieś ta należała aż do kasaty klasztoru13.
Jan Długosz wspomina o kościele w Wietrznie
jako parafialnym14. Pierwotna, najprawdopodob-
niej drewniana budowla nosiła niezmienione do dziś
wezwanie Michała Archanioła15. Z zachowanych
wizytacji jedynie akta dokonanej w roku 1602 przez
Bernarda Maciejowskiego wymieniają wezwania
ołtarzy16. Dwa zawierały przedstawienia pasyjne,
w głównym zaś znajdował się wizerunek Matki
Boskiej. Jeżeli wzmianka wizytacyjna dotyczy za-
chowanego obrazu, to wczesna data notowania go
w kościele mogłaby świadczyć za pochodzeniem
z wyposażenia piętnastowiecznej świątyni w Wietrz-
nie. Równie usprawiedliwiona może być jednak
teza o pochodzeniu obrazu z klasztoru cystersów
w Koprzywnicy.

Przypisy

* Przedstawiony komunikat został przygotowany w ra-
mach seminarium sztuki średniowiecznej, prowadzonego
przez doc. dra hab. J. Gadomskiego w Instytucie Historii
Sztuki UJ w semestrach 1987/88. Autor składa serdeczne
podziękowania Panu Docentowi za wysiłki włożone w przy-
gotowanie pracy do druku.
1 Konserwację przeprowadził w Krośnie mgr Edward
Michalski. Dokumentacja konserwatorska znajduje się w Biu-
rze badań i dokumentacji zabytków w Krośnie. W trakcie
konserwacji została uczytelniona korona i uzupełnione
ubytki w warstwie malarskiej (skrzydła aniołów). Srebrzyste
tło uzupełniono szlagmetalem i laserunkiem nadano złocisty
kolor.
2 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Seria nowa t. I:
Woj. krośnieńskie, z. 1 Krosno, Dukla i okolice, red. E. ŚNIE-
ŻYŃSKA-STOLOT i F. STOLOT, Warszawa 1977, s. 152.
3 Ibidem, s. 152.
4 J. GADOMSKI, Gotyckie malarstwo tablicowe Malo-
polski 1420 —1479, Warszawa 1981, s. 123.
5 F. KOPERA, Dzieje malarstwa w Polsce, t. I Średnio-
wieczne malarstwo w Polsce, Kraków 1925, s. 176.
6 J. WOJTKOWSKI, Wiara w Niepokalane Poczęcie
Najświętszej Maryi Panny w świetle średniowiecznych zabyt-
ków liturgicznych. Studium historyczno-dogmatyczne, Lublin
1958, s. 218.
7 Speculum seu saluatio BMP ac sermones mariani, tłum,
o. S. KAFEL OFM Cap. w: Antologia mistyków franciszkań-
skich t. II, Warszawa 1986, s. 14.

8 E. HESSIG, Die Kunst der Meister E. S. und die Plastik
der Spatgotik Berlin 1935, s. 89, il. 57.
9 GADOMSKI, o.c., s. 123.
10 M. WALICKI, Malarstwo Polskie; Gotyk, renesans,
wczesny manieryzm, Warszawa 1961, s. 317 datuje ołtarz
z Szańca na lata przed rokiem 1499.
11 Informację tę zawdzięczam p. doc. J. Gadomskiemu.
12 Zabytki sztuki w Polsce, inwentarz topograficzny, cz. III
woj. krakowskie, t. I, z. 1: Powiat nowotarski, opr. T. SZYD-
ŁOWSKI, Warszawa 1938, Fig. 191, s. 160. T. CHRZANOW-
SKI, M. KORNECKI, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków
1982, il. 80, s. 152.
13 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce o.c., s. 152. Dalsze
wiadomości historyczne na temat Wietrzna w: W. SARNA,
Opis powiatu krośnieńskiego pod względem historycznym,
Przemyśl 1898, s. 477—480.
14 Joannis Długosz senioris canonici Cracoviensis Liber
beneficiorum dioecesis Cracoviensis, Tomus III: Monasteria,
Cracoviae 1864, s. 382.
15 R. BRYKOWSKI, Drewniana architektura kościelna
w Malopolsce XV w., Wrocław 1981, s. 248.
16 Acta Visitationis Exterioris quattor Decanatum Jaslensis,
Smigrodensis, Becensis et Voynicensis. Ex Comissione Illus-
trissimi et Reverendissimi Domini Bernardi Maciejowski
(...) Per Dominum Andream Croscinski Protonotarium Aposto-
licum Praepositui et Decanum Voynicensi Conscripta. Anno
Domini 1602, Archiwum Kapituły Metropolitalnej w Krako-
wie AV Cap 21, s. 78—79.