DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Łopuch, Maria: Szczecińska Hellada
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0136
130
Maria Łopuch
i jego artystyczne wytwory. Monumentalną realizacją tego nurtu była koncepcja nowych
cesarskich muzeów w Wiedniu - stojących naprzeciw siebie Pałacu Natury i Pałacu Sztuki.
Heinrich Dohrn, przedstawiciel swego pokolenia, podchwycił owe idee współczesnego
muzeum i zapragnął w jednej instytucji i w jednym miejscu zgromadzić, będące chlubą
rodziny i Towarzystwa Entomologicznego zbiory przyrodnicze oraz istniejące już w Szczeci-
nie, a wciąż nie znajdujące dla siebie stosownego miejsca ekspozycji, kolekcje artystyczne5.
Były to jednak kolekcje dość skromne i przypadkowe, w żaden sposób nie tworzące
obrazu dawnej sztuki europejskiej, jaką chciałby zapewne widzieć w szczecińskim mu-
zeum jego pomysłodawca. Ten obraz - ideę sztuki europejskiej - miała więc prezentować
kolekcja antyczna. Zarówno zbiory przyrodnicze, w znacznej mierze zgromadzone przez
rodzinę Dohrnów, jak i powstałe z legatów i darowizn obywateli miasta zbiory malarstwa,
istniały zanim powstało Muzeum Miejskie, a nawet zanim zainicjowano jego utworze-
nie6. Natomiast szczecińska kolekcja antyczna w dużym stopniu tworzona była z myślą o
mającym powstać muzeum. Na tę kolekcję złożyły się trzy grupy dzieł. Jedną część stano-
wiła przekazana muzeum prywatna kolekcja starożytności Heinricha Dohrna, który gro-
madził głównie wyroby rzemiosła - wazy, niewielkie figurki brązowe i ceramiczne (w
tym, najsłynniejsze, terakoty z Tanagry) oraz wykonane z ołowiu, którymi później szcze-
gólnie szczyciło się szczecińskie muzeum7. Drugi człon kolekcji stanowiły różnego ro-
dzaju zabytki sztuki greckiej i rzymskiej nabywane przez Dohrnów pod kątem tworzenia
wystaw muzealnych - znów przede wszystkim greckie wazy, ale także rzeźba, szkła czy
biżuteria. Tu szczególnie cenne były dwa zakupy - fragment oryginalnej greckiej steli
nagrobnej z przedstawieniem figuralnym (bowiem greckie oryginały były już wówczas
niezwykle rzadkie i trudno osiągalne na rynku antykwarycznym) oraz obiekty z wystawio-
nej na sprzedaż w Kassel w 1908 r. kolekcji kupca A. Vogell'a, głównie wazy greckie
czarno- i czerwonofigurowe8.
Wreszcie trzecią część antycznej kolekcji Muzeum Miejskiego tworzyły współczesne
kopie najsłynniejszych posągów antycznych - zbiór był w całości utworzony dla potrzeb
przyszłego muzeum9. W sumie więc szczecińska kolekcja antyczna tworzyła miniaturę
5 W w. XIX, gdy w środowiskach mieszczańskich Europy kwitło kolekcjonerstwo dzieł sztuki, Szczecin pozostał wyraź-
nie w tyle. Nie powstała tu żadna większa i znacząca kolekcja artystyczna, choć dobra koniunktura gospodarcza, zwłasz-
cza po r. 1871, stworzyła wiele fortun. Najbardziej wartościowe były dwa zbiory - kolekcja malarstwa radczyni
Woldermann, w której znajdowały się dwa portrety pędzla Fransa Halsa oraz kolekcja grafiki kupca Heinricha Stoltinga.
Oba te zbiory stały się, obok kolekcji antycznej Dohrnów, najcenniejsza częścią zbiorów artystycznych Muzeum Miej-
skiego. Por. Einfuhrung. Zur Geschichte der Stettiner Gemdidesammlung, [w:] Stiftung Pommern. Katalog der
Gemalde, Kiel 1982, s. 7-12.; E. GWIAZDOWSKA, Szczeciński kupiec Heinrich Stoltingjako mecenas, kolekcjoner i
grafik, [w:] Kultura i sztuka Szczecina w latach 1800-1945, Szczecin 1999, s. 187-196.
6 W 1. połowie XIX w. powstały w Szczecinie, podobnie jak w innych miastach Prus, dwie instytucje kulturalne o
pierwszorzędnym znaczeniu. Było to założone w 1824 r. Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft
fur Pommersche Geschichte und Alterthumskunde), które podjęło regionalne badania historyczne, a z czasem zaczęło
gromadzić zabytki sztuki pomorskiej oraz powstałe w dziesięć lat później Pomorskie Towarzystwo Sztuk Pięknych
(Kunstverein fur Pommern), gromadzące i prezentujące publiczności dzieła malarstwa, które z czasem weszły w skład
zbiorów Muzeum Miejskiego. Por. M. SZUKAŁA, Powstanie i działalność Towarzystwa Historii i Starożytności Po-
morza w Szczecinie w latach 1824-1918, Szczecin 2000; Einfuhrung.., op. cit.
7 Furer..., op. cit., s. 51-59.
8 Griechische Altertumer sudrussischen Fundortes aus Besitze des Herrn A. Vogell, oprac. J. Boehlau, Cassel 1908
(katalog aukcyjny); Furer..., op. cit.; WOŁĄGIEWICZ, op. cit., s. 467.
9 Wobec niezachowania inwentarza kolekcji antycznej Muzeum Miejskiego kwestią nieokreśloną pozostaje ilość
tworzących ją zabytków, w tym liczba kopii posągów. R. Wołągiewicz, wychodząc od numerów inwentarzowych
rzeźbpodanych w przewodnikach po Muzeum Miejskim, określił ich ilość jako „około stu". Jednak najpóźniejsza znana
nam
Maria Łopuch
i jego artystyczne wytwory. Monumentalną realizacją tego nurtu była koncepcja nowych
cesarskich muzeów w Wiedniu - stojących naprzeciw siebie Pałacu Natury i Pałacu Sztuki.
Heinrich Dohrn, przedstawiciel swego pokolenia, podchwycił owe idee współczesnego
muzeum i zapragnął w jednej instytucji i w jednym miejscu zgromadzić, będące chlubą
rodziny i Towarzystwa Entomologicznego zbiory przyrodnicze oraz istniejące już w Szczeci-
nie, a wciąż nie znajdujące dla siebie stosownego miejsca ekspozycji, kolekcje artystyczne5.
Były to jednak kolekcje dość skromne i przypadkowe, w żaden sposób nie tworzące
obrazu dawnej sztuki europejskiej, jaką chciałby zapewne widzieć w szczecińskim mu-
zeum jego pomysłodawca. Ten obraz - ideę sztuki europejskiej - miała więc prezentować
kolekcja antyczna. Zarówno zbiory przyrodnicze, w znacznej mierze zgromadzone przez
rodzinę Dohrnów, jak i powstałe z legatów i darowizn obywateli miasta zbiory malarstwa,
istniały zanim powstało Muzeum Miejskie, a nawet zanim zainicjowano jego utworze-
nie6. Natomiast szczecińska kolekcja antyczna w dużym stopniu tworzona była z myślą o
mającym powstać muzeum. Na tę kolekcję złożyły się trzy grupy dzieł. Jedną część stano-
wiła przekazana muzeum prywatna kolekcja starożytności Heinricha Dohrna, który gro-
madził głównie wyroby rzemiosła - wazy, niewielkie figurki brązowe i ceramiczne (w
tym, najsłynniejsze, terakoty z Tanagry) oraz wykonane z ołowiu, którymi później szcze-
gólnie szczyciło się szczecińskie muzeum7. Drugi człon kolekcji stanowiły różnego ro-
dzaju zabytki sztuki greckiej i rzymskiej nabywane przez Dohrnów pod kątem tworzenia
wystaw muzealnych - znów przede wszystkim greckie wazy, ale także rzeźba, szkła czy
biżuteria. Tu szczególnie cenne były dwa zakupy - fragment oryginalnej greckiej steli
nagrobnej z przedstawieniem figuralnym (bowiem greckie oryginały były już wówczas
niezwykle rzadkie i trudno osiągalne na rynku antykwarycznym) oraz obiekty z wystawio-
nej na sprzedaż w Kassel w 1908 r. kolekcji kupca A. Vogell'a, głównie wazy greckie
czarno- i czerwonofigurowe8.
Wreszcie trzecią część antycznej kolekcji Muzeum Miejskiego tworzyły współczesne
kopie najsłynniejszych posągów antycznych - zbiór był w całości utworzony dla potrzeb
przyszłego muzeum9. W sumie więc szczecińska kolekcja antyczna tworzyła miniaturę
5 W w. XIX, gdy w środowiskach mieszczańskich Europy kwitło kolekcjonerstwo dzieł sztuki, Szczecin pozostał wyraź-
nie w tyle. Nie powstała tu żadna większa i znacząca kolekcja artystyczna, choć dobra koniunktura gospodarcza, zwłasz-
cza po r. 1871, stworzyła wiele fortun. Najbardziej wartościowe były dwa zbiory - kolekcja malarstwa radczyni
Woldermann, w której znajdowały się dwa portrety pędzla Fransa Halsa oraz kolekcja grafiki kupca Heinricha Stoltinga.
Oba te zbiory stały się, obok kolekcji antycznej Dohrnów, najcenniejsza częścią zbiorów artystycznych Muzeum Miej-
skiego. Por. Einfuhrung. Zur Geschichte der Stettiner Gemdidesammlung, [w:] Stiftung Pommern. Katalog der
Gemalde, Kiel 1982, s. 7-12.; E. GWIAZDOWSKA, Szczeciński kupiec Heinrich Stoltingjako mecenas, kolekcjoner i
grafik, [w:] Kultura i sztuka Szczecina w latach 1800-1945, Szczecin 1999, s. 187-196.
6 W 1. połowie XIX w. powstały w Szczecinie, podobnie jak w innych miastach Prus, dwie instytucje kulturalne o
pierwszorzędnym znaczeniu. Było to założone w 1824 r. Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft
fur Pommersche Geschichte und Alterthumskunde), które podjęło regionalne badania historyczne, a z czasem zaczęło
gromadzić zabytki sztuki pomorskiej oraz powstałe w dziesięć lat później Pomorskie Towarzystwo Sztuk Pięknych
(Kunstverein fur Pommern), gromadzące i prezentujące publiczności dzieła malarstwa, które z czasem weszły w skład
zbiorów Muzeum Miejskiego. Por. M. SZUKAŁA, Powstanie i działalność Towarzystwa Historii i Starożytności Po-
morza w Szczecinie w latach 1824-1918, Szczecin 2000; Einfuhrung.., op. cit.
7 Furer..., op. cit., s. 51-59.
8 Griechische Altertumer sudrussischen Fundortes aus Besitze des Herrn A. Vogell, oprac. J. Boehlau, Cassel 1908
(katalog aukcyjny); Furer..., op. cit.; WOŁĄGIEWICZ, op. cit., s. 467.
9 Wobec niezachowania inwentarza kolekcji antycznej Muzeum Miejskiego kwestią nieokreśloną pozostaje ilość
tworzących ją zabytków, w tym liczba kopii posągów. R. Wołągiewicz, wychodząc od numerów inwentarzowych
rzeźbpodanych w przewodnikach po Muzeum Miejskim, określił ich ilość jako „około stu". Jednak najpóźniejsza znana
nam