DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Zadrożny, Tadeusz: Starotestamentowa geneza relacji między twórcami kaplicy Zygmuntowskiej - królem i Berreccim
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0025
STAROTESTAMENTOWA GENEZA RELACJI MIĘDZY TWÓRCAMI KaPLICY ZYGMUNTOWSKIEJ
19
inaczej, choćby sugerować, że człowiek wbrew swej naturze jest w mocy sam z siebie
umieścić jakiś element w niebie najwyższym, moglibyśmy stanąć w konflikcie nie tylko
z prawdami teologicznymi, ale nawet z całą tradycją arystotelesowo-platońskiej myśli me-
tafizycznej i kosmogonicznej, w znacznej mierze wchłoniętą przez myśl chrześcijańską35.
W tym jednak wypadku zachowane w Biblii opisy objawień towarzyszących budowaniu
ziemskich postaci Domu Bożego, wydają się wskazywać drogę takiego wyjaśnienia kwe-
stii napisu, które pozostawałoby w zgodzie zarówno z tradycją filozoficzną, jak i naukami
teologicznymi. Słowa BARTHOLO FLORENTINO OPIFICE, zapisane w niebie, wysoko
pośród chórów anielskich, wokół głowy uskrzydlonego serafina, czyli w bliskości tronu
Bożego - o ile będziemy je rozpatrywać konsekwentnie na płaszczyźnie interpretacji sym-
bolu - w niebie tylko mogły zostać wypowiedziane, stamtąd rozbrzmiewać i wszelkiemu
stworzeniu objawiać wolę Najwyższego36.
Głos mówiący z nieba jest charakterystycznym dla Biblii elementem bezpośredniego
objawienia, a zarazem symbolem każdego innego typu objawienia, nawet tego osiąganego
jedynie na drodze refleksji, dzięki światłu poznania udzielonemu przez Mądrość Bożą37.
Objawione w księgach Pisma Świętego przesłanie ma zawsze charakter religijny, słowa
ujawniają plany zbawcze i tajemnice eschatologiczne, stanowią zapowiedź wielkich wy-
darzeń i przyszłej chwały, zawierają pouczenia prawne i kultowe, objawiają zasady postę-
powania i wyznaczają kierunek ludzkiemu działaniu. Bóg, który dla poznającego
człowieka jest ukryty i w swej naturze nieprzenikniony, kieruje drogami ludzkimi w spo-
sób, jakiego człowiek nie jest w stanie pojąć (por. Przyp 20, 24). Swoje słowa pozwala
słyszeć jedynie wybranym, by ci w widzeniu lub podczas snu poznali Jego wolę, by się
35 Szczególnie niepokojąca wydaje się możliwość wyzwolenia mimowolnych skojarzeń osoby zuchwałego artysty, od-
kuwającego swe imię w świecie boskim, z zamiarami pysznego Lucyfera z Proroctwa Izajasza - por. Iz. 14, 13-14.
36 Serafin, inaczej płonący, to anioł gorejący miłością do Boga, który należy do pierwszego chóru wyśpiewującego chwałę
Pana - Serafini stali nad nim [scilicet Panem, zasiadającym na stolicy wysokiej i wyniosłej]; sześć skrzydeł miał jeden i
sześć skrzydeł drugi: dwoma zakrywali oblicze jego, a dwoma zakrywali nogi jego, a dwoma latali. I wołali jeden do
drugiego, i mówili: "Święty, święty, święty Pan, Bóg zastępów! pełna jest wszystka ziemia chwały jego" (Iz 6, 2-3).
37 Oto kilku przykładów, w których głos potwierdza wybór osoby i błogosławieństwo jej udzielone, powołuje do wypeł-
nienia misji, albo grozi, skłaniając występnych do opamiętania i nawrócenia: I przyszedł Pan, i stanął, i zawołał jak był
wołał dwa razy: „ Samuelu, Samuelu!" [...] I rzekł Pan do Samuela: „ Oto ja czynię słowo w Izraelu, a ktokolwiek je
usłyszy ..." (1 Sam 3, 10-11; por. 1 Sam 3, 4, 6, 8; interpretacja Helego 1 Sam 3, 17-18); I ukazał się Pan Salomonowi
przez sen w nocy mówiąc: „ Proś czego chcesz, żebym ci dał!" (3 Krl 3, 5); I rzekł Pan Salomonowi: „ Ponieważ o tę
rzecz prosiłeś [...]" (3 Krl 3, 11); Eliasz, zakrył oblicze swe płaszczem, i wyszedłszy stanął u wejścia do jaskini, a oto
głos do niego mówiący: ,, Co tu czynisz, Eliaszu?" (3 Krl 19, 13); I słyszałem szum skrzydeł ich, jakby głos wód wiel-
kich, jak głos najwyższego Boga [„.] Bo gdy był głos nad sklepieniem, które było nad głową ich, stały i opuszczały
skrzydła swe [...] Takie było widzenie podobieństwa chwały Pańskiej. I ujrzałem i upadłem na oblicze swe, i usłyszałem
głos mówiącego. I rzekł do mnie: „ Synu człowieczy, stań na nogi twe, a będę mówić z tobą!" (Ez 1, 24-25; 2, 1); 4 gdy
jeszcze mowa była w ustach króla, głos spadł z nieba: „ Tobie mówią Nabuchodonozorze królu [...]" (Dan 4, 28),
w konsekwencji dochodzi do opamiętania króla - Teraz więc ja, Nabuchodonozor, chwalę i wielbię i wysławiam króla
niebieskiego; bo wszystkie dzieła jego są prawdziwe, a drogijego sprawiedliwe, i chodzących w pysze uniżyć może (Dan
4, 34). Bóg głosem objawia Mojżeszowi treść Przymierza - autor Księgi Wyjścia słowami I rzekł Pan do Mojżesza
mówiąc wprowadza do pouczeń prawnych (Wyjść 20, 1 - 23, 33) i objawień dotyczących kultu (Wyjść 25, 1-31, 17).
W Nowym Testamencie głos z nieba daje się słyszeć podczas Chrztu i Przemienienia Pańskiego na świadectwo o Jezusie
Chrystusie, a w innych miejscach rozbrzmiewa na znak uwielbienia Syna Bożego, a także wybrania i posłannictwa
apostołów (Mt 3, 17; 17, 5; Mk 1, 11; Łk 3, 22; 9, 35; J 12, 28; 12, 30; Dz 9, 4; Ap 1, 10). Głos z nieba, znak
bezpośredniego objawienia, kontaktu z Najwyższym, zyskał w Biblii znaczenie symbolu wszelkich objawień Bożych,
jakich dostępuje człowiek podczas snu (dla przykładu Rodz 20, 3; 28, 12-15; 31, 11-13), podczas wizji symbolicznych
(dla przykładu Jer 1, 14-19; Dan 7, 15-28; 8, 15-26), czy w wyniku refleksji zyskanej dzięki światłu Mądrości Bożej (dla
przykładu Syr 43, 1-6; Ps 18; Przyp 2, 1-5).
19
inaczej, choćby sugerować, że człowiek wbrew swej naturze jest w mocy sam z siebie
umieścić jakiś element w niebie najwyższym, moglibyśmy stanąć w konflikcie nie tylko
z prawdami teologicznymi, ale nawet z całą tradycją arystotelesowo-platońskiej myśli me-
tafizycznej i kosmogonicznej, w znacznej mierze wchłoniętą przez myśl chrześcijańską35.
W tym jednak wypadku zachowane w Biblii opisy objawień towarzyszących budowaniu
ziemskich postaci Domu Bożego, wydają się wskazywać drogę takiego wyjaśnienia kwe-
stii napisu, które pozostawałoby w zgodzie zarówno z tradycją filozoficzną, jak i naukami
teologicznymi. Słowa BARTHOLO FLORENTINO OPIFICE, zapisane w niebie, wysoko
pośród chórów anielskich, wokół głowy uskrzydlonego serafina, czyli w bliskości tronu
Bożego - o ile będziemy je rozpatrywać konsekwentnie na płaszczyźnie interpretacji sym-
bolu - w niebie tylko mogły zostać wypowiedziane, stamtąd rozbrzmiewać i wszelkiemu
stworzeniu objawiać wolę Najwyższego36.
Głos mówiący z nieba jest charakterystycznym dla Biblii elementem bezpośredniego
objawienia, a zarazem symbolem każdego innego typu objawienia, nawet tego osiąganego
jedynie na drodze refleksji, dzięki światłu poznania udzielonemu przez Mądrość Bożą37.
Objawione w księgach Pisma Świętego przesłanie ma zawsze charakter religijny, słowa
ujawniają plany zbawcze i tajemnice eschatologiczne, stanowią zapowiedź wielkich wy-
darzeń i przyszłej chwały, zawierają pouczenia prawne i kultowe, objawiają zasady postę-
powania i wyznaczają kierunek ludzkiemu działaniu. Bóg, który dla poznającego
człowieka jest ukryty i w swej naturze nieprzenikniony, kieruje drogami ludzkimi w spo-
sób, jakiego człowiek nie jest w stanie pojąć (por. Przyp 20, 24). Swoje słowa pozwala
słyszeć jedynie wybranym, by ci w widzeniu lub podczas snu poznali Jego wolę, by się
35 Szczególnie niepokojąca wydaje się możliwość wyzwolenia mimowolnych skojarzeń osoby zuchwałego artysty, od-
kuwającego swe imię w świecie boskim, z zamiarami pysznego Lucyfera z Proroctwa Izajasza - por. Iz. 14, 13-14.
36 Serafin, inaczej płonący, to anioł gorejący miłością do Boga, który należy do pierwszego chóru wyśpiewującego chwałę
Pana - Serafini stali nad nim [scilicet Panem, zasiadającym na stolicy wysokiej i wyniosłej]; sześć skrzydeł miał jeden i
sześć skrzydeł drugi: dwoma zakrywali oblicze jego, a dwoma zakrywali nogi jego, a dwoma latali. I wołali jeden do
drugiego, i mówili: "Święty, święty, święty Pan, Bóg zastępów! pełna jest wszystka ziemia chwały jego" (Iz 6, 2-3).
37 Oto kilku przykładów, w których głos potwierdza wybór osoby i błogosławieństwo jej udzielone, powołuje do wypeł-
nienia misji, albo grozi, skłaniając występnych do opamiętania i nawrócenia: I przyszedł Pan, i stanął, i zawołał jak był
wołał dwa razy: „ Samuelu, Samuelu!" [...] I rzekł Pan do Samuela: „ Oto ja czynię słowo w Izraelu, a ktokolwiek je
usłyszy ..." (1 Sam 3, 10-11; por. 1 Sam 3, 4, 6, 8; interpretacja Helego 1 Sam 3, 17-18); I ukazał się Pan Salomonowi
przez sen w nocy mówiąc: „ Proś czego chcesz, żebym ci dał!" (3 Krl 3, 5); I rzekł Pan Salomonowi: „ Ponieważ o tę
rzecz prosiłeś [...]" (3 Krl 3, 11); Eliasz, zakrył oblicze swe płaszczem, i wyszedłszy stanął u wejścia do jaskini, a oto
głos do niego mówiący: ,, Co tu czynisz, Eliaszu?" (3 Krl 19, 13); I słyszałem szum skrzydeł ich, jakby głos wód wiel-
kich, jak głos najwyższego Boga [„.] Bo gdy był głos nad sklepieniem, które było nad głową ich, stały i opuszczały
skrzydła swe [...] Takie było widzenie podobieństwa chwały Pańskiej. I ujrzałem i upadłem na oblicze swe, i usłyszałem
głos mówiącego. I rzekł do mnie: „ Synu człowieczy, stań na nogi twe, a będę mówić z tobą!" (Ez 1, 24-25; 2, 1); 4 gdy
jeszcze mowa była w ustach króla, głos spadł z nieba: „ Tobie mówią Nabuchodonozorze królu [...]" (Dan 4, 28),
w konsekwencji dochodzi do opamiętania króla - Teraz więc ja, Nabuchodonozor, chwalę i wielbię i wysławiam króla
niebieskiego; bo wszystkie dzieła jego są prawdziwe, a drogijego sprawiedliwe, i chodzących w pysze uniżyć może (Dan
4, 34). Bóg głosem objawia Mojżeszowi treść Przymierza - autor Księgi Wyjścia słowami I rzekł Pan do Mojżesza
mówiąc wprowadza do pouczeń prawnych (Wyjść 20, 1 - 23, 33) i objawień dotyczących kultu (Wyjść 25, 1-31, 17).
W Nowym Testamencie głos z nieba daje się słyszeć podczas Chrztu i Przemienienia Pańskiego na świadectwo o Jezusie
Chrystusie, a w innych miejscach rozbrzmiewa na znak uwielbienia Syna Bożego, a także wybrania i posłannictwa
apostołów (Mt 3, 17; 17, 5; Mk 1, 11; Łk 3, 22; 9, 35; J 12, 28; 12, 30; Dz 9, 4; Ap 1, 10). Głos z nieba, znak
bezpośredniego objawienia, kontaktu z Najwyższym, zyskał w Biblii znaczenie symbolu wszelkich objawień Bożych,
jakich dostępuje człowiek podczas snu (dla przykładu Rodz 20, 3; 28, 12-15; 31, 11-13), podczas wizji symbolicznych
(dla przykładu Jer 1, 14-19; Dan 7, 15-28; 8, 15-26), czy w wyniku refleksji zyskanej dzięki światłu Mądrości Bożej (dla
przykładu Syr 43, 1-6; Ps 18; Przyp 2, 1-5).