DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Rzeźby ogrodowe w Młynowie na Wołyniu i ich twórca Grzegorz Czaykowski
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0265
Rzeźby ogrodowe w Młynowie na Wołyniu i ich twórca Grzegorz Czaykowski
255
Białego17. Wszystkie te rzeźby zostały wymienione w opisie ogrodu młynowskiego po-
chodzącym z 1807 r., gdzie jedynie przy jednej figurze, stojącej pod folwarkiem i pomalo-
wanej na brązowo zaznaczono, że przedstawia Psyche, przy innych natomiast podano
jedynie miejsce ich usytuowania: dwa posągi stały przed pałacem, jeden na wielkich scho-
dach, leżącą figurę umieszczono na pagórku, inną między topolami nad kanałem, kolejne
stały naprzeciw obelisku, za kwiatowym ogrodem, na górce porośniętej sosnami pod wi-
nogradem, na wzgórku koło alei lipowej, a pozostałe dwie ustawiono naprzeciw siebie w
ogrodzie i na stawie18. Niedatowana wzmianka informuje, że kamień do wykonania trzech
figur i kamiennej wazy (chodziło być może o pomnik Rzewuskiego) dostarczył kamie-
niarz z Pełczy Johan19.
Opis ogrodu sporządzony w listopadzie 1816 r. powtarza powyższe informacje20. Na-
tomiast w początkach lat 40. XIX w. w ogrodzie młynowskim znajdowały się oprócz po-
mnika Rzewuskiego jedynie trzy posągi - w ogrodzie kwiatowym, nad kanałem i przy
szpalerze drzew (w laskowey ulicy)21, choć inwentarz z 1851 r. wymienia liczbę kamien-
nych figur czyli statuów cztery, obok pomnika Rzewuskiego22. W 1939 r. z dawnego ze-
społu wykonanego w końcu XVIII w. na zlecenie Ludwiki Chodkiewiczowej zostałajedna
już tylko rzeźba23.
Twórca posągów wykonanych do ogrodu w Młynowie, rzeźbiarz Grzegorz Czaykow-
ski, pozostawał dotychczas nieznany. Jego nazwiska nie znajdujemy wprawdzie w żad-
nych publikacjach - natrafiamy na nie jednak w materiałach archiwalnych, w których
określany jest jako snycerz (sculptor ligni), bo widocznie jego głównym zajęciem była rzeź-
ba w drewnie. Od początku XIX stulecia, a może też wcześniej, mieszkał w położonym
17 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1596, s. 26.
18 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1612, tu: Opi-
sanie trepauzów, oranżeryjów, figami i ogrodu młynowskiego, przy podaniu ogrodnikowi Schulcowi roku 1807, die 2
nowembra, s. 183: Opisanie figur kamiennych. Psycha brązowo malowana pod folwarkiem figura 1. Na górce koło
lipowej ulicy figura z żelami [?] 1 kamienna. Na górce sosnowej pod winogradem figura 1. Za kwiatowym ogrodem
figura 1. Pamiętnik czyli urna jw. Wacława Rzewuskiego kamienny 1. Naprzeciw obelisku figura 1. Między topolami
nad kanałem figura 1. Na wielkich schodach figura 1. Na froncie pałacu figur obok stojących dwie - 2. Leżąca na
garbie jedna - 1. Naprzeciw stojących dwie, jedna w ogrodzie, druga na stawie sztuk 2. W ogóle sztuk 13.
19 Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, Zbiór Muzeum Narodowego, nr 829: Ogród w Młynowie, k. nlb.: Obrachunek
kamieniarza z Pełczy z dostawionych kamieni do pałacu młynowskiego, zapis nie datowany: Obrachunek z Johanem,
kamieniarzem z Pełczy, tak z roboty, jako też i za brak kamieni. lm° : Za kamień na figur trzy, każdy kamień na osobę
ugodzony po zł[oty]ch 54, uczyni z{oty]ch 162. 2d°: za wazę kamienną z pokrywkami zł[oty]ch 36 [...].
20 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1612, tu: Opi-
sanie ogrodu młynowskiego [...] w roku 1816, die 14 Novembris w Młynowie, s. 213 (to samo nas. 235, gdzie kopia tego
inwentarza).
21 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1613: Spisanie
sprzętów i roślin w ogrodzie młynowskim, 1841-1843, k. 36: Spis sprzętów różnych w tymże ogrodzie fc..]. Kamiennych:
Figur dwie - 2. Pomnik jw. Wacława Rzewuskiego 1. Czaunowych [?]: Figura w ogrodzie kwiatowym 1; k. 42v: Spis
sprzętów różnych w temże ogrodzie [...]. Kamienne: Figur 2 -jedna w laskowej ulicy, a druga nad kanałem 2. Pomnik
jw. Wacława Rzewuskiego 1. Czaunowych [?]: Figura w ogrodzie kwiatowym 1.
22 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1612, tu: Rema-
nent ogrodu pałacowego młynowskiego dnia 7 septembra 1851 r. spisany, na s. 349: Kamienne. Pomnik jw. Rzewuskie-
go 1. Figur czyli statuów 4.
23 Por. przypis 6. Pozostać należy przy informacji podanej w pracy Żelechowskiej i Ciołka, którzy nie określają jej
tematu, podając pośrednio, że wykonana była z kamienia. Sugestie w pracy Aftanazego o stojących jakoby wówczas w
ogrodzie dwóch posągach, przy czym jeden przedstawiający kobietę określany jest raz jako Diana wykonana z brązu
francuskiego (!), a w podpisie fotografii (przedstawiającej wyraźnie kamienną rzeźbę) jako Wenus, nie znajdują po-
twierdzenia.
255
Białego17. Wszystkie te rzeźby zostały wymienione w opisie ogrodu młynowskiego po-
chodzącym z 1807 r., gdzie jedynie przy jednej figurze, stojącej pod folwarkiem i pomalo-
wanej na brązowo zaznaczono, że przedstawia Psyche, przy innych natomiast podano
jedynie miejsce ich usytuowania: dwa posągi stały przed pałacem, jeden na wielkich scho-
dach, leżącą figurę umieszczono na pagórku, inną między topolami nad kanałem, kolejne
stały naprzeciw obelisku, za kwiatowym ogrodem, na górce porośniętej sosnami pod wi-
nogradem, na wzgórku koło alei lipowej, a pozostałe dwie ustawiono naprzeciw siebie w
ogrodzie i na stawie18. Niedatowana wzmianka informuje, że kamień do wykonania trzech
figur i kamiennej wazy (chodziło być może o pomnik Rzewuskiego) dostarczył kamie-
niarz z Pełczy Johan19.
Opis ogrodu sporządzony w listopadzie 1816 r. powtarza powyższe informacje20. Na-
tomiast w początkach lat 40. XIX w. w ogrodzie młynowskim znajdowały się oprócz po-
mnika Rzewuskiego jedynie trzy posągi - w ogrodzie kwiatowym, nad kanałem i przy
szpalerze drzew (w laskowey ulicy)21, choć inwentarz z 1851 r. wymienia liczbę kamien-
nych figur czyli statuów cztery, obok pomnika Rzewuskiego22. W 1939 r. z dawnego ze-
społu wykonanego w końcu XVIII w. na zlecenie Ludwiki Chodkiewiczowej zostałajedna
już tylko rzeźba23.
Twórca posągów wykonanych do ogrodu w Młynowie, rzeźbiarz Grzegorz Czaykow-
ski, pozostawał dotychczas nieznany. Jego nazwiska nie znajdujemy wprawdzie w żad-
nych publikacjach - natrafiamy na nie jednak w materiałach archiwalnych, w których
określany jest jako snycerz (sculptor ligni), bo widocznie jego głównym zajęciem była rzeź-
ba w drewnie. Od początku XIX stulecia, a może też wcześniej, mieszkał w położonym
17 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1596, s. 26.
18 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1612, tu: Opi-
sanie trepauzów, oranżeryjów, figami i ogrodu młynowskiego, przy podaniu ogrodnikowi Schulcowi roku 1807, die 2
nowembra, s. 183: Opisanie figur kamiennych. Psycha brązowo malowana pod folwarkiem figura 1. Na górce koło
lipowej ulicy figura z żelami [?] 1 kamienna. Na górce sosnowej pod winogradem figura 1. Za kwiatowym ogrodem
figura 1. Pamiętnik czyli urna jw. Wacława Rzewuskiego kamienny 1. Naprzeciw obelisku figura 1. Między topolami
nad kanałem figura 1. Na wielkich schodach figura 1. Na froncie pałacu figur obok stojących dwie - 2. Leżąca na
garbie jedna - 1. Naprzeciw stojących dwie, jedna w ogrodzie, druga na stawie sztuk 2. W ogóle sztuk 13.
19 Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, Zbiór Muzeum Narodowego, nr 829: Ogród w Młynowie, k. nlb.: Obrachunek
kamieniarza z Pełczy z dostawionych kamieni do pałacu młynowskiego, zapis nie datowany: Obrachunek z Johanem,
kamieniarzem z Pełczy, tak z roboty, jako też i za brak kamieni. lm° : Za kamień na figur trzy, każdy kamień na osobę
ugodzony po zł[oty]ch 54, uczyni z{oty]ch 162. 2d°: za wazę kamienną z pokrywkami zł[oty]ch 36 [...].
20 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1612, tu: Opi-
sanie ogrodu młynowskiego [...] w roku 1816, die 14 Novembris w Młynowie, s. 213 (to samo nas. 235, gdzie kopia tego
inwentarza).
21 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1613: Spisanie
sprzętów i roślin w ogrodzie młynowskim, 1841-1843, k. 36: Spis sprzętów różnych w tymże ogrodzie fc..]. Kamiennych:
Figur dwie - 2. Pomnik jw. Wacława Rzewuskiego 1. Czaunowych [?]: Figura w ogrodzie kwiatowym 1; k. 42v: Spis
sprzętów różnych w temże ogrodzie [...]. Kamienne: Figur 2 -jedna w laskowej ulicy, a druga nad kanałem 2. Pomnik
jw. Wacława Rzewuskiego 1. Czaunowych [?]: Figura w ogrodzie kwiatowym 1.
22 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1612, tu: Rema-
nent ogrodu pałacowego młynowskiego dnia 7 septembra 1851 r. spisany, na s. 349: Kamienne. Pomnik jw. Rzewuskie-
go 1. Figur czyli statuów 4.
23 Por. przypis 6. Pozostać należy przy informacji podanej w pracy Żelechowskiej i Ciołka, którzy nie określają jej
tematu, podając pośrednio, że wykonana była z kamienia. Sugestie w pracy Aftanazego o stojących jakoby wówczas w
ogrodzie dwóch posągach, przy czym jeden przedstawiający kobietę określany jest raz jako Diana wykonana z brązu
francuskiego (!), a w podpisie fotografii (przedstawiającej wyraźnie kamienną rzeźbę) jako Wenus, nie znajdują po-
twierdzenia.