DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Rzeźby ogrodowe w Młynowie na Wołyniu i ich twórca Grzegorz Czaykowski
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0266
256
Katarzyna Mikocka-Rachubowa
niedaleko Młynowa i Poczajowa Podkamieniu. Grzegorz Czaykowski jako sculptor ligni
w Podkamieniu został odnotowany 3 lutego 1805 r., gdy był świadkiem na ślubie Andrzeja
Jasińskiego z Wincencją Witkowską24. W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warsza-
wie znajdują się dokumenty, z których wynika, że żoną artysty była Agnieszka, zmarła 3
grudnia 1828 r. w Podkamieniu w wieku 42 lat25, a ich córka, dwunastoletnia Anna, zmarła
tamże 24 stycznia 1820 r.26. Trudno określić, jakie stosunki pokrewieństwa łączyły go
z innymi osobami o tym nazwisku, odnotowanymi jako zmarłe w Podkamieniu, takimi, jak:
Zofia Czaykowska (zmarła 30 marca 1812 r. w wieku 42 lat)27, Jan Czaykowski (25 kwiet-
nia 1815 r. w wieku 12 lat)28, czy też Teresa Czaykowska (zmarła 3 marca 1799 r. w wieku
79 lat)29 i Sebastian Czaykowski (zmarły w wieku 92 lat 13 stycznia 1820 r.)3°. Nazwiska
Grzegorza Czaykowskiego nie znajdujemy w księgach zmarłych Podkamienia, co przema-
wiałoby za tym, że umarł gdzie indziej, zapewne już po 1828 r. (jego zmarła wówczas żona
nie została bowiem określona jako wdowa), nie odnotowano go też w prowadzonych
w Podkamieniu księgach ślubów. Pozostaje on więc nadal postacią dość enigmatyczną.
Czaykowski wykonał duży zespół rzeźb do Młynowa poświadczony zachowaną umową,
co jest zjawiskiem niezbyt częstym w historii naszej ówczesnej rzeźby. Przy pracy posiłko-
wał się wzorami graficznymi, zapewne na zlecenie fundatorki, ajego sztuka nie odznaczała
się chyba zbyt wysokim poziomem - choć jakakolwiek analiza twórczości tego rzeźbiarza
nie jest obecnie możliwa. Niemniej dysponująca sporymi przecież możliwościami finanso-
wymi Chodkiewiczowa zdecydowała się skorzystać właśnie z jego usług, chociaż mogła
zwrócić się do któregoś z rzeźbiarzy Włochów czynnych wówczas w Warszawie (np. w
1790 r. zatrudniani byli przez nią znani włoscy sztukatorzy z Warszawy, Giuseppe Amadio
i Paolo Casasopra31), mogła też, jak robili to wielokrotnie przedstawiciele polskiej arysto-
kracji i ziemiaństwa, sprowadzić rzeźby z Włoch, co wiązałoby się oczywiście z nieporów-
nanie większymi kosztami. Do wykonania dużego zespołu posągów ogrodowych
zaangażowała właśnie Czaykowskiego, z jakichś trudnych obecnie do ustalenia przyczyn -
może właśnie ze względów finansowych lub z braku innego wykonawcy, który podjąłby się
tej pracy w wymaganym przez nią terminie, a może decydującym powodem była renoma,
jaką artysta ów cieszył się w miejscowym środowisku, będąca dla Chodkiewiczowej wystar-
czającym argumentem dla powierzenia mu tego zamówienia.
24 Archiwum 00. Dominikanów w Krakowie, nr Pk 42: Liber copulatorum in Podkamień ab an. 1785 ad 1869, s. 22
(wypis R. Świętochowskiego w materiałach Słownika Artystów Polskich w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie).
25 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1085: Index alfabeticus mortuorum parochis rit[us] latfini] in Podkamień [...], (od 1785 do 1943 r.), s. 41:
3 Dec[embris] 1828 [numerus domus] 92. Czajkowska Agnes [dies vitae] 42 an[ni] [locus] Podkamień.
26 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1078: Oppidum Podkamień mortuorum (1785-1827), s. 135: 1820 r. [mortus] 24 Jan[uarii] [sepultus] 26
Jan[uarii] [numerus domus] 102. Anna, Gregorii Czaykowski ligni fabio et Agnetis filia, de Podkamień [dies vitae] anni
12 [morbus et qualitas mortis] locali; też: ibidem, nr 1085, op. cit., s. 40.
27 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1078, op. cit., s. 109; nr 1085, op. cit., s. 40.
28 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1078, op. cit., s. 119; nr 1085, op. cit., s. 40.
29 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1085, op. cit., s. 39.
30 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1085, op. cit., s. 40.
31 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1595, op. cit.,
plik Kwity 1790, k. nlb.
Katarzyna Mikocka-Rachubowa
niedaleko Młynowa i Poczajowa Podkamieniu. Grzegorz Czaykowski jako sculptor ligni
w Podkamieniu został odnotowany 3 lutego 1805 r., gdy był świadkiem na ślubie Andrzeja
Jasińskiego z Wincencją Witkowską24. W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warsza-
wie znajdują się dokumenty, z których wynika, że żoną artysty była Agnieszka, zmarła 3
grudnia 1828 r. w Podkamieniu w wieku 42 lat25, a ich córka, dwunastoletnia Anna, zmarła
tamże 24 stycznia 1820 r.26. Trudno określić, jakie stosunki pokrewieństwa łączyły go
z innymi osobami o tym nazwisku, odnotowanymi jako zmarłe w Podkamieniu, takimi, jak:
Zofia Czaykowska (zmarła 30 marca 1812 r. w wieku 42 lat)27, Jan Czaykowski (25 kwiet-
nia 1815 r. w wieku 12 lat)28, czy też Teresa Czaykowska (zmarła 3 marca 1799 r. w wieku
79 lat)29 i Sebastian Czaykowski (zmarły w wieku 92 lat 13 stycznia 1820 r.)3°. Nazwiska
Grzegorza Czaykowskiego nie znajdujemy w księgach zmarłych Podkamienia, co przema-
wiałoby za tym, że umarł gdzie indziej, zapewne już po 1828 r. (jego zmarła wówczas żona
nie została bowiem określona jako wdowa), nie odnotowano go też w prowadzonych
w Podkamieniu księgach ślubów. Pozostaje on więc nadal postacią dość enigmatyczną.
Czaykowski wykonał duży zespół rzeźb do Młynowa poświadczony zachowaną umową,
co jest zjawiskiem niezbyt częstym w historii naszej ówczesnej rzeźby. Przy pracy posiłko-
wał się wzorami graficznymi, zapewne na zlecenie fundatorki, ajego sztuka nie odznaczała
się chyba zbyt wysokim poziomem - choć jakakolwiek analiza twórczości tego rzeźbiarza
nie jest obecnie możliwa. Niemniej dysponująca sporymi przecież możliwościami finanso-
wymi Chodkiewiczowa zdecydowała się skorzystać właśnie z jego usług, chociaż mogła
zwrócić się do któregoś z rzeźbiarzy Włochów czynnych wówczas w Warszawie (np. w
1790 r. zatrudniani byli przez nią znani włoscy sztukatorzy z Warszawy, Giuseppe Amadio
i Paolo Casasopra31), mogła też, jak robili to wielokrotnie przedstawiciele polskiej arysto-
kracji i ziemiaństwa, sprowadzić rzeźby z Włoch, co wiązałoby się oczywiście z nieporów-
nanie większymi kosztami. Do wykonania dużego zespołu posągów ogrodowych
zaangażowała właśnie Czaykowskiego, z jakichś trudnych obecnie do ustalenia przyczyn -
może właśnie ze względów finansowych lub z braku innego wykonawcy, który podjąłby się
tej pracy w wymaganym przez nią terminie, a może decydującym powodem była renoma,
jaką artysta ów cieszył się w miejscowym środowisku, będąca dla Chodkiewiczowej wystar-
czającym argumentem dla powierzenia mu tego zamówienia.
24 Archiwum 00. Dominikanów w Krakowie, nr Pk 42: Liber copulatorum in Podkamień ab an. 1785 ad 1869, s. 22
(wypis R. Świętochowskiego w materiałach Słownika Artystów Polskich w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie).
25 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1085: Index alfabeticus mortuorum parochis rit[us] latfini] in Podkamień [...], (od 1785 do 1943 r.), s. 41:
3 Dec[embris] 1828 [numerus domus] 92. Czajkowska Agnes [dies vitae] 42 an[ni] [locus] Podkamień.
26 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1078: Oppidum Podkamień mortuorum (1785-1827), s. 135: 1820 r. [mortus] 24 Jan[uarii] [sepultus] 26
Jan[uarii] [numerus domus] 102. Anna, Gregorii Czaykowski ligni fabio et Agnetis filia, de Podkamień [dies vitae] anni
12 [morbus et qualitas mortis] locali; też: ibidem, nr 1085, op. cit., s. 40.
27 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1078, op. cit., s. 109; nr 1085, op. cit., s. 40.
28 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1078, op. cit., s. 119; nr 1085, op. cit., s. 40.
29 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1085, op. cit., s. 39.
30 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Księgi metrykalne wyznania rzymsko-katolickiego archidiecezji
lwowskiej, nr 1085, op. cit., s. 40.
31 Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, nr 1595, op. cit.,
plik Kwity 1790, k. nlb.