DOI Artikel:
Torbus, Tomasz: Fundacje artystyczne Jagiellonów na Górnych Łużycach w latach 1490-1526
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0012
6
Tomasz Torbus
i podkreśliła historyczną specyfikę, wyróżniającą je na tle sąsiadów, nawet jeżeli ci ostatni
wywarli na nie bardzo silny wpływ8.
Nie lepiej przedstawia się diagnoza stanu badań z zakresu historii sztuki. Nadal braku-
je syntetycznego opracowania sztuki Łużyc. Główną literaturę przedmiotu ciągle jeszcze
stanowią XIX-wieczne inwentarze Hansa Lutscha9i Corneliusa Gurlitta10, uzupełnione
drobiazgowymi analizami poszczególnych obiektów opracowanych np. przez Fritza Ran-
da* 11, Wernera Scheibe12, Ewalda Wemicke13 czy Martina Jackela14. Przed rokiem 1945
literatura systematyzowała jedynie zasięg motywów sztuki renesansowej, nie zajmując się
jej społecznymi uwarunkowaniami, problematyką mecenatu czy strukturą miejskich
warsztatów budowlanych. Utrzymana w klimacie nacjonalizmu lub co najmniej katego-
rycznego regionalizmu, była dzieckiem swoich czasów, ferując osądy takie jak ten, iż
architektura zgorzelecka stanowi „mariaż południowego poczucia piękna z germańską
głębią i siłą“15. Kiedy po 1945 r. dobiegła kresu epoka badaczy lokalnych, niektórzy ucze-
ni próbowali interpretować sztukę Łużyc metodami marksistowskimi (Frank-Dietrich Ja-
cob)16, inni widzieli ją oczami Serbołużyczan, na przykład usiłując przydać Bricciusowi
Gauskemu słowiańską metrykę (Walter Biehl17).
Największymi dokonaniami naukowymi niedawnych czasów są bezsprzecznie mono-
grafie miast: Zgorzelca (Emsta-Heinza Lempera18) i Budziszyna (Friedricha Reichela19
i Rochusa Schrammeka20) oraz nieliczne artykuły postrzegające Łużyce jako obszar
8 BAHLCKE, op. cit.
9 Hans LUTSCH, Die Kunstdenkmaler des Regierungsbezirkes Liegnitz, Breslau 1891 (Verzeichnis der Kunstdenkmaler
der Provinz Schlesien 3).
10 Comelius GURLITT, Amtshauptmannschaft Zittau (Land), (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunst-
denkmaler des Konigreiches Sachsen 29), Dresden 1906; id., Amtshauptmannschaft Zittau (Stadt), (Beschreibende
Darstellung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des Konigreiches Sachsen 30), Dresden 1907; id., Amtshauptmann-
schaft Bautzen (Land), (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des Konigreiches Sachsen 31/
32), Dresden 1908; id., AmtshauptmannschaftBautzen (Stadt), (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunst-
denkmaler des Konigreiches Sachsen 33), Dresden 1909; id., Amtshauptmannschaft Lóbau, (Beschreibende Darstel-
lung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des Konigreiches Sachsen 34) Dresden 1910; id., Amtshauptmannschaft
Kamenz (Land), (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des Konigreiches Sachsen 35),
Dresden 1912; id., Stddte Kamenz und. Pulsnitz, (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des
Konigreiches Sachsen 36), Dresden 1912.
11 Fritz RAUDA, Die mittelalterliche Baukunst Bautzens, Górlitz 1905.
12 Werner SCHEIBE, Die baugeschichtliche Entwicklung von Kamenz, Górlitz 1909.
13 Do jego najważniejszych prac należy: Ewald WERNICKE, „Maler und Bildschnitzer des Mittelalters in Górlitz",
Neues Lausitzisches Magazin 52: 1876, s. 62-77; id., „Wendel Roskopf, Meister zu Górlitz und in Schlesien. 1518-
1549”, Neues Lausitzisches Magazin 73: 1897, s. 242-289.
14 Martin JACKEL, Lausitzer gotische Baukunst und ihre Steinmetzzeichen, Reichenau i. Sa. 1925.
15 Richard JECHT, „Friih-Renaissance in Górlitz", [w:] Festschrift zur 29. Allgemeinen Schlesischen Lehrerversamm-
lung in Górlitz, Górlitz 1909, s. 60-72, tutaj s. 69, cytowane za: Wilhelm ŁUBKĘ, Geschichte der deutschen Renaissan-
ce, t. 2, Stuttgart 1873, [przedmowa, b. s.], który używa tego porównania w odniesieniu do całych Niemiec.
16 Frank-Dietrich JACOB, Die Górlitzer burgerlichen Hausanlage der Spdtgotik und Friihrenaissance. Studien zur
Problematik der Wechselbeziehungen zwischen sozialókonomischer Struktur und burgerlichem Hausbau im Zeitalter
der fruhburgerlichen Revolution, Górlitz 1972.
17 Walter BIEHL, „Der Meister des Bautzener Corvinus-Denkmals von 1486", Forschungen undFortschritte 25: 1949,
s. 176-179. Por. aktualne opracowanie o tym artyście: Mateusz KAPUSTKA, „Briccius Gauske i naturalizm późnogo-
tyckiej rzeźby architektonicznej", Dzieła i Interpretacje 5: 1998, s. 9-29.
18 Ernst-Heinz LEMPER, Górlitz, (Kunstgeschichtliche Stadtebiicher), wyd. IV, Leipzig 1980; id., Górlitz. Eine histo-
rische Topographie, Górlitz / Zittau 2001.
19 Friedrich REICHEL, Bautzen, (Kunstgeschichtliche Stadtebiicher), Leipzig 1961.
20 Rochus SCHRAMMEK, Die Yerkehrs- und Baugeschichte der Stadt Bautzen, Bautzen 1984.
Tomasz Torbus
i podkreśliła historyczną specyfikę, wyróżniającą je na tle sąsiadów, nawet jeżeli ci ostatni
wywarli na nie bardzo silny wpływ8.
Nie lepiej przedstawia się diagnoza stanu badań z zakresu historii sztuki. Nadal braku-
je syntetycznego opracowania sztuki Łużyc. Główną literaturę przedmiotu ciągle jeszcze
stanowią XIX-wieczne inwentarze Hansa Lutscha9i Corneliusa Gurlitta10, uzupełnione
drobiazgowymi analizami poszczególnych obiektów opracowanych np. przez Fritza Ran-
da* 11, Wernera Scheibe12, Ewalda Wemicke13 czy Martina Jackela14. Przed rokiem 1945
literatura systematyzowała jedynie zasięg motywów sztuki renesansowej, nie zajmując się
jej społecznymi uwarunkowaniami, problematyką mecenatu czy strukturą miejskich
warsztatów budowlanych. Utrzymana w klimacie nacjonalizmu lub co najmniej katego-
rycznego regionalizmu, była dzieckiem swoich czasów, ferując osądy takie jak ten, iż
architektura zgorzelecka stanowi „mariaż południowego poczucia piękna z germańską
głębią i siłą“15. Kiedy po 1945 r. dobiegła kresu epoka badaczy lokalnych, niektórzy ucze-
ni próbowali interpretować sztukę Łużyc metodami marksistowskimi (Frank-Dietrich Ja-
cob)16, inni widzieli ją oczami Serbołużyczan, na przykład usiłując przydać Bricciusowi
Gauskemu słowiańską metrykę (Walter Biehl17).
Największymi dokonaniami naukowymi niedawnych czasów są bezsprzecznie mono-
grafie miast: Zgorzelca (Emsta-Heinza Lempera18) i Budziszyna (Friedricha Reichela19
i Rochusa Schrammeka20) oraz nieliczne artykuły postrzegające Łużyce jako obszar
8 BAHLCKE, op. cit.
9 Hans LUTSCH, Die Kunstdenkmaler des Regierungsbezirkes Liegnitz, Breslau 1891 (Verzeichnis der Kunstdenkmaler
der Provinz Schlesien 3).
10 Comelius GURLITT, Amtshauptmannschaft Zittau (Land), (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunst-
denkmaler des Konigreiches Sachsen 29), Dresden 1906; id., Amtshauptmannschaft Zittau (Stadt), (Beschreibende
Darstellung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des Konigreiches Sachsen 30), Dresden 1907; id., Amtshauptmann-
schaft Bautzen (Land), (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des Konigreiches Sachsen 31/
32), Dresden 1908; id., AmtshauptmannschaftBautzen (Stadt), (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunst-
denkmaler des Konigreiches Sachsen 33), Dresden 1909; id., Amtshauptmannschaft Lóbau, (Beschreibende Darstel-
lung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des Konigreiches Sachsen 34) Dresden 1910; id., Amtshauptmannschaft
Kamenz (Land), (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des Konigreiches Sachsen 35),
Dresden 1912; id., Stddte Kamenz und. Pulsnitz, (Beschreibende Darstellung der alteren Bau- und Kunstdenkmaler des
Konigreiches Sachsen 36), Dresden 1912.
11 Fritz RAUDA, Die mittelalterliche Baukunst Bautzens, Górlitz 1905.
12 Werner SCHEIBE, Die baugeschichtliche Entwicklung von Kamenz, Górlitz 1909.
13 Do jego najważniejszych prac należy: Ewald WERNICKE, „Maler und Bildschnitzer des Mittelalters in Górlitz",
Neues Lausitzisches Magazin 52: 1876, s. 62-77; id., „Wendel Roskopf, Meister zu Górlitz und in Schlesien. 1518-
1549”, Neues Lausitzisches Magazin 73: 1897, s. 242-289.
14 Martin JACKEL, Lausitzer gotische Baukunst und ihre Steinmetzzeichen, Reichenau i. Sa. 1925.
15 Richard JECHT, „Friih-Renaissance in Górlitz", [w:] Festschrift zur 29. Allgemeinen Schlesischen Lehrerversamm-
lung in Górlitz, Górlitz 1909, s. 60-72, tutaj s. 69, cytowane za: Wilhelm ŁUBKĘ, Geschichte der deutschen Renaissan-
ce, t. 2, Stuttgart 1873, [przedmowa, b. s.], który używa tego porównania w odniesieniu do całych Niemiec.
16 Frank-Dietrich JACOB, Die Górlitzer burgerlichen Hausanlage der Spdtgotik und Friihrenaissance. Studien zur
Problematik der Wechselbeziehungen zwischen sozialókonomischer Struktur und burgerlichem Hausbau im Zeitalter
der fruhburgerlichen Revolution, Górlitz 1972.
17 Walter BIEHL, „Der Meister des Bautzener Corvinus-Denkmals von 1486", Forschungen undFortschritte 25: 1949,
s. 176-179. Por. aktualne opracowanie o tym artyście: Mateusz KAPUSTKA, „Briccius Gauske i naturalizm późnogo-
tyckiej rzeźby architektonicznej", Dzieła i Interpretacje 5: 1998, s. 9-29.
18 Ernst-Heinz LEMPER, Górlitz, (Kunstgeschichtliche Stadtebiicher), wyd. IV, Leipzig 1980; id., Górlitz. Eine histo-
rische Topographie, Górlitz / Zittau 2001.
19 Friedrich REICHEL, Bautzen, (Kunstgeschichtliche Stadtebiicher), Leipzig 1961.
20 Rochus SCHRAMMEK, Die Yerkehrs- und Baugeschichte der Stadt Bautzen, Bautzen 1984.