DOI Artikel:
Jurkowlaniec, Grażyna: [Rezension von: Robert Maniura, Pilgrimage to images in the fifteenth century. The origins of the cult of our Lady of Częstochowa]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0445
431
GRAŻYNA JURKOWLANIEC
Warszawa, Uniwersytet Warszawski
Robert Maniura, Pilgrimage to Images in the Fifteenth
Century. The Origins of the Cult of Our Lady of Często-
chowa, The Boydell Press, Woodbridge 2004, ss. 238, U. 41
Do najżywiej rozwijających się dziedzin hu-
manistyki należy, zwłaszcza w ostatnich la-
tach, antropologia obrazu. Dyscyplina ta jest
rozmaicie definiowana, zwłaszcza zaś różnie określa-
na jest jej relacja do historii sztuki. W Europie głów-
nym twórcą i reprezentantem antropologicznej nauki
o obrazie, pojmowanej jako następczyni tradycyjnej
historii sztuki, jest Hans Beiting. W Stanach Zjedno-
czonych fundamenty pod antropologię obrazu, defi-
niowanej jako dyscyplina wobec historii sztuki
konkurencyjna, kładł David Freedberg1. Właśnie tego
badacza wskazał Robert Maniura jako patrona swo-
ich rozważań na temat kultu wizerunku Matki Boskiej
Częstochowskiej w późnym średniowieczu (s. 9),
przyznając się jednocześnie do długu wobec innych
badaczy średniowiecznych obrazów kultowych: Han-
sa Beltinga, Gerharda Wolfa i Michele Bacciego2.
1 Hans BELTING, Bild-Anthropologie. Entwurfe fur eine
Bildwissenschaft, Munchen 2000; David FREEDBERG,
The Power of Images. Studies in the History and Theory
of Response, Chicago 1989 (dalej przywoływane za pol-
skim przekładem: Potęga wizerunków. Studia z historii
1 teorii oddziaływania, przeł. Ewa KLEKOT, Kraków
2005). W polskiej literaturze przedmiotu przemiany hi-
storii sztuki zarysował, dostrzegając otwieranie się na an-
tropologię, Mariusz BRYL, „Między wspólnotą inspiracji
a odrębnością tradycji. Niemiecko- i anglojęzyczna histo-
ria sztuki u progu trzech ostatnich dekad”, Rocznik Histo-
rii Sztuki, 24: 1999, s. 217-260; id., „Czy samobójstwo
teorii historii sztuki? O Bildwissenschaft, bałkanizacji,
polskim kontekście i suwerenności sztuki”, Rocznik
Historii Sztuki, 26: 2001, s. 5-28.
2 Hans BELTING, Bild und Kult. Eine Geschichte des Bil-
des vor dem Zeitalter der Kunst, Munchen 1990; Gerhard
WOLF, Salus Populi Romani. Die Geschichte rómischer
Kultbilder im Mittelalter, Weinheim 1990; Michele BAC-
CI, II pennello deUEvangelista. Storia delle immagini
Wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej to
niewątpliwie najsłynniejszy obraz kultowy w Polsce,
wrośnięty w narodową mitologię3, ale równocześnie
jeden z ważniejszych w całym zachodnim chrześci-
jaństwie. Według legend, których najstarsze redak-
cje sięgają XV w.4 *, obraz namalował św. Łukasz na
cyprysowej desce ze stołu, pochodzącego z domu
Marii w Nazarecie. Stąd niezwykła ranga wizerun-
ku, uwzględnionego już w pierwszych wydaniach
podstawowego wykazu obrazów maryjnych czczo-
nych w chrześcijańskim świecie-Atlasu maryjnego
Wilhelma Gumppenberga (Atlas marianus sive de
imaginibus Deiparae per orbem christianum mira-
culosisf. W 1717 r. wizerunek częstochowski jako
jeden z pierwszych po północnej stronie Alp został
wyróżniony koronami oficjalnie nadawanymi przez
kapitułę bazyliki św. Piotra w Rzymie6.
sacre attribuite a san Luca, Pisa 1998.
3 Na ten temat ostatnio Anna NIEDŹWIEDŹ, Obraz i po-
stać. Znaczenie wizerunku Matki Boskiej Częstochow-
skiej, Kraków 2005.
4 Najstarsze historie o częstochowskim obrazie Panny
Maryi. XV i XVI wiek, wyd. Henryk KOWALEWICZ,
Warszawa 1983.
5 W pierwszych dwóch edycjach (Ingolstadt 1655 i Mona-
chium 1657) oprócz Częstochowy uwzględniono tylko
Borek Wielkopolski; dopiero w następnym wydaniu
z 1672 r. wymieniono kilkadziesiąt obrazów czczonych
w Polsce.
6 Biblioteca Apostolica Yaticana, Arch. Cap. S. Petri,
Madonnę Coronate, t. V: Madonnę Coronate ossia Rac-
colta di documenti relatiri alle corone di oro donate dal
Rmo Capitolo Yaticano secondo la pia intenzione del
Conte Alessandro Sforza di Piacenza alle Immagini o Sta-
tuę di Maria Ssma e Suo Divin Figlio pili celebri per anti-
chita e miracoli, 1714-1723, fol. 80-106.
GRAŻYNA JURKOWLANIEC
Warszawa, Uniwersytet Warszawski
Robert Maniura, Pilgrimage to Images in the Fifteenth
Century. The Origins of the Cult of Our Lady of Często-
chowa, The Boydell Press, Woodbridge 2004, ss. 238, U. 41
Do najżywiej rozwijających się dziedzin hu-
manistyki należy, zwłaszcza w ostatnich la-
tach, antropologia obrazu. Dyscyplina ta jest
rozmaicie definiowana, zwłaszcza zaś różnie określa-
na jest jej relacja do historii sztuki. W Europie głów-
nym twórcą i reprezentantem antropologicznej nauki
o obrazie, pojmowanej jako następczyni tradycyjnej
historii sztuki, jest Hans Beiting. W Stanach Zjedno-
czonych fundamenty pod antropologię obrazu, defi-
niowanej jako dyscyplina wobec historii sztuki
konkurencyjna, kładł David Freedberg1. Właśnie tego
badacza wskazał Robert Maniura jako patrona swo-
ich rozważań na temat kultu wizerunku Matki Boskiej
Częstochowskiej w późnym średniowieczu (s. 9),
przyznając się jednocześnie do długu wobec innych
badaczy średniowiecznych obrazów kultowych: Han-
sa Beltinga, Gerharda Wolfa i Michele Bacciego2.
1 Hans BELTING, Bild-Anthropologie. Entwurfe fur eine
Bildwissenschaft, Munchen 2000; David FREEDBERG,
The Power of Images. Studies in the History and Theory
of Response, Chicago 1989 (dalej przywoływane za pol-
skim przekładem: Potęga wizerunków. Studia z historii
1 teorii oddziaływania, przeł. Ewa KLEKOT, Kraków
2005). W polskiej literaturze przedmiotu przemiany hi-
storii sztuki zarysował, dostrzegając otwieranie się na an-
tropologię, Mariusz BRYL, „Między wspólnotą inspiracji
a odrębnością tradycji. Niemiecko- i anglojęzyczna histo-
ria sztuki u progu trzech ostatnich dekad”, Rocznik Histo-
rii Sztuki, 24: 1999, s. 217-260; id., „Czy samobójstwo
teorii historii sztuki? O Bildwissenschaft, bałkanizacji,
polskim kontekście i suwerenności sztuki”, Rocznik
Historii Sztuki, 26: 2001, s. 5-28.
2 Hans BELTING, Bild und Kult. Eine Geschichte des Bil-
des vor dem Zeitalter der Kunst, Munchen 1990; Gerhard
WOLF, Salus Populi Romani. Die Geschichte rómischer
Kultbilder im Mittelalter, Weinheim 1990; Michele BAC-
CI, II pennello deUEvangelista. Storia delle immagini
Wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej to
niewątpliwie najsłynniejszy obraz kultowy w Polsce,
wrośnięty w narodową mitologię3, ale równocześnie
jeden z ważniejszych w całym zachodnim chrześci-
jaństwie. Według legend, których najstarsze redak-
cje sięgają XV w.4 *, obraz namalował św. Łukasz na
cyprysowej desce ze stołu, pochodzącego z domu
Marii w Nazarecie. Stąd niezwykła ranga wizerun-
ku, uwzględnionego już w pierwszych wydaniach
podstawowego wykazu obrazów maryjnych czczo-
nych w chrześcijańskim świecie-Atlasu maryjnego
Wilhelma Gumppenberga (Atlas marianus sive de
imaginibus Deiparae per orbem christianum mira-
culosisf. W 1717 r. wizerunek częstochowski jako
jeden z pierwszych po północnej stronie Alp został
wyróżniony koronami oficjalnie nadawanymi przez
kapitułę bazyliki św. Piotra w Rzymie6.
sacre attribuite a san Luca, Pisa 1998.
3 Na ten temat ostatnio Anna NIEDŹWIEDŹ, Obraz i po-
stać. Znaczenie wizerunku Matki Boskiej Częstochow-
skiej, Kraków 2005.
4 Najstarsze historie o częstochowskim obrazie Panny
Maryi. XV i XVI wiek, wyd. Henryk KOWALEWICZ,
Warszawa 1983.
5 W pierwszych dwóch edycjach (Ingolstadt 1655 i Mona-
chium 1657) oprócz Częstochowy uwzględniono tylko
Borek Wielkopolski; dopiero w następnym wydaniu
z 1672 r. wymieniono kilkadziesiąt obrazów czczonych
w Polsce.
6 Biblioteca Apostolica Yaticana, Arch. Cap. S. Petri,
Madonnę Coronate, t. V: Madonnę Coronate ossia Rac-
colta di documenti relatiri alle corone di oro donate dal
Rmo Capitolo Yaticano secondo la pia intenzione del
Conte Alessandro Sforza di Piacenza alle Immagini o Sta-
tuę di Maria Ssma e Suo Divin Figlio pili celebri per anti-
chita e miracoli, 1714-1723, fol. 80-106.