DOI Artikel:
Dzioba, Izabela: Od szkicowych projektów do Zbioru rysunków...: w stronę zarzeckiej posiadłości Magdaleny Morskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0399
385
IZABELA DZIOBA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Od szkicowych projektów do Zbioru rysunków...
W stronę zarzeckiej posiadłości
Magdaleny Morskiej*
W rozważaniach historyków sztuki postać Magdaleny z Dzieduszyckich Mor-
skiej * 1 zaistniała wraz z opublikowaniem przez Tadeusza Stefana Jaroszewskie-
go, w latach 50. ubiegłego stulecia, artykułu na temat tzw. grupy pałaców
z rotundą w narożu2. Osoba Morskiej, założycielki kompleksu pałacowo-ogrodowego w
Zarzeczu, pojawiła się na marginesie rozważań o działalności Christiana Piotra Aignera,
w kontekście pałacu, który monografista powiązał z grupą wyodrębnionych przez siebie
budowli i połączył z osobą tego właśnie architekta. Mimo że badacz wielokrotnie sugero-
wał, iż projekt zarzeckiego pałacu prawdopodobnie stymulowany był wskazówkami zało-
życielki, nietypowy, zamykający w sobie stany pogody wystrój wnętrz to odbicie jej
osobowości, a wybudowane w Zarzeczu idealne domy dla chłopstwa powstały najpewniej
według jej projektów, opartych o zagraniczne wzorniki, to osoba Morskiej w jego pracach
wydaje się funkcjonować jedynie w tle założonej przez nią rezydencji3.
" Autorka artykułu składa serdeczne podziękowania pani doc. dr hab. Joannie SOSNOWSKIEJ i pani prof. Annie
SIERADZKIEJ za życzliwość oraz cenne uwagi.
1 Podstawowe wiadomości biograficzne: Włodzimierz DZIEDUSZYCKI, „Dzieje i opis pałacu zabytkowego w Zarze-
czu, w powiecie jarosławskim położonego, dokonane na podstawie odczytu wygłoszonego na posiedzeniu Towarzystwa
Miłośników Jarosławia w jesieni 1945 roku przez Włodzimierza hr. Dzieduszyckiego”, wyd. Urszula OLBROMSKA,
Zarzecze. Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej, kat. wyst. Dzieła prowincjonalne? Artyści i mecenasi XIX i początków
XX wieku w Ziemi Przemyskiej, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Przemyśl 2002, s. 14-24; Krzysztof WOLSKI,
„Morska z Dzieduszyckich Magdalena Katarzyna”, Polski Słownik Biograficzny, t. XXI/1, Warszawa 1976, s. 786-787;
Kazimierz KAROLCZAK, Dzieduszyccy. Dzieje rodu. Linia poturzycko-zarzecka, Kraków 2000, s. 81-85; Izabela
DZIOBA, „Jean-Jacques Rousseau i kształtowanie wiejskich posiadłości w porozbiorowej Polsce. Na przykładzie za-
rzeckich dóbr Magdaleny Morskiej”, IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych, t. 16,2004, s. 89-102,
patrz też prace T. S. Jaroszewskiego. Por. przypis 2.
2 Tadeusz Stefan JAROSZEWSKI, „Pałac w Zarzeczu i grupa pałaców z rotundą w narożu”, Biuletyn Historii Sztuki,
t. 19, nr 4, 1957, s. 311-336; idem, Chrystian Piotr Aigner. Architekt warszawskiego klasycyzmu, Warszawa 1970,
s. 261-279; idem, „O Zarzeczu po upływie ćwierćwiecza”, red. Teresa E1RANKOWSKA, Architektura rezydencjonalna
historycznej Małopolski: materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki (Łańcut, czerwiec 1975), Łańcut 1982,
s. 114-122.
3 W dotychczasowej literaturze przedmiotu za fundatorkę pałacu w Zarzeczu uważano Magdalenę Morską. Przyjmowa-
no, iż pałac wybudowany został po jej rozstaniu z mężem Ignacym i powrocie z dwuletniej podróży zagranicznej -
czas powstania rezydencji określano na lata 1817-1819. Badania archiwalne przeprowadzone przez autorkę niniejszego
IZABELA DZIOBA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Od szkicowych projektów do Zbioru rysunków...
W stronę zarzeckiej posiadłości
Magdaleny Morskiej*
W rozważaniach historyków sztuki postać Magdaleny z Dzieduszyckich Mor-
skiej * 1 zaistniała wraz z opublikowaniem przez Tadeusza Stefana Jaroszewskie-
go, w latach 50. ubiegłego stulecia, artykułu na temat tzw. grupy pałaców
z rotundą w narożu2. Osoba Morskiej, założycielki kompleksu pałacowo-ogrodowego w
Zarzeczu, pojawiła się na marginesie rozważań o działalności Christiana Piotra Aignera,
w kontekście pałacu, który monografista powiązał z grupą wyodrębnionych przez siebie
budowli i połączył z osobą tego właśnie architekta. Mimo że badacz wielokrotnie sugero-
wał, iż projekt zarzeckiego pałacu prawdopodobnie stymulowany był wskazówkami zało-
życielki, nietypowy, zamykający w sobie stany pogody wystrój wnętrz to odbicie jej
osobowości, a wybudowane w Zarzeczu idealne domy dla chłopstwa powstały najpewniej
według jej projektów, opartych o zagraniczne wzorniki, to osoba Morskiej w jego pracach
wydaje się funkcjonować jedynie w tle założonej przez nią rezydencji3.
" Autorka artykułu składa serdeczne podziękowania pani doc. dr hab. Joannie SOSNOWSKIEJ i pani prof. Annie
SIERADZKIEJ za życzliwość oraz cenne uwagi.
1 Podstawowe wiadomości biograficzne: Włodzimierz DZIEDUSZYCKI, „Dzieje i opis pałacu zabytkowego w Zarze-
czu, w powiecie jarosławskim położonego, dokonane na podstawie odczytu wygłoszonego na posiedzeniu Towarzystwa
Miłośników Jarosławia w jesieni 1945 roku przez Włodzimierza hr. Dzieduszyckiego”, wyd. Urszula OLBROMSKA,
Zarzecze. Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej, kat. wyst. Dzieła prowincjonalne? Artyści i mecenasi XIX i początków
XX wieku w Ziemi Przemyskiej, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Przemyśl 2002, s. 14-24; Krzysztof WOLSKI,
„Morska z Dzieduszyckich Magdalena Katarzyna”, Polski Słownik Biograficzny, t. XXI/1, Warszawa 1976, s. 786-787;
Kazimierz KAROLCZAK, Dzieduszyccy. Dzieje rodu. Linia poturzycko-zarzecka, Kraków 2000, s. 81-85; Izabela
DZIOBA, „Jean-Jacques Rousseau i kształtowanie wiejskich posiadłości w porozbiorowej Polsce. Na przykładzie za-
rzeckich dóbr Magdaleny Morskiej”, IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych, t. 16,2004, s. 89-102,
patrz też prace T. S. Jaroszewskiego. Por. przypis 2.
2 Tadeusz Stefan JAROSZEWSKI, „Pałac w Zarzeczu i grupa pałaców z rotundą w narożu”, Biuletyn Historii Sztuki,
t. 19, nr 4, 1957, s. 311-336; idem, Chrystian Piotr Aigner. Architekt warszawskiego klasycyzmu, Warszawa 1970,
s. 261-279; idem, „O Zarzeczu po upływie ćwierćwiecza”, red. Teresa E1RANKOWSKA, Architektura rezydencjonalna
historycznej Małopolski: materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki (Łańcut, czerwiec 1975), Łańcut 1982,
s. 114-122.
3 W dotychczasowej literaturze przedmiotu za fundatorkę pałacu w Zarzeczu uważano Magdalenę Morską. Przyjmowa-
no, iż pałac wybudowany został po jej rozstaniu z mężem Ignacym i powrocie z dwuletniej podróży zagranicznej -
czas powstania rezydencji określano na lata 1817-1819. Badania archiwalne przeprowadzone przez autorkę niniejszego