DOI Artikel:
Recenzje
DOI Artikel:Polit, Edyta: Pionierzy know-how
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0263
253
EDYTA POLIT
Warszawa, Uniwersytet Warszawski
Pionierzy know-how
Monograficzne opracowania dotyczące
sztuki brytyjskiej pojawiają się na pol-
skim rynku wydawniczym rzadko. Czę-
ściej mamy do czynienia z referatami, artykułami
i rozdziałami książek, które traktują o konkretnych
twórcach bądź zjawiskach. Dotyczy to także okresu
przełomu XIX i XX w., jednego ze spektakularnie
międzynarodowych momentów w historii sztuki
europejskiej, w którym z wielkim impetem ruszyły
zainicjowane na Wyspach Brytyjskich reformy ar-
chitektury, projektowania wnętrz i wzornictwa.
Książka Andrzeja Szczerskiego, Wzorce tożsamo-
ści. Recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środko-
wej około roku 1900, jest pierwszym opracowaniem
pokazującym meandryczność, wielorakość i różno-
rodność dróg, którymi idee i wzory z Wysp Brytyj-
skich przenikały do Polski, Niemiec, Czech, Słowa-
cji, Austrii i na Węgry. Z ogromu zebranych i
przedstawionych przez Szczerskiego materiałów wy-
łania się obraz kipiącego tygla życia artystycznego
tamtego czasu, w którym wśród podróży i wystaw,
poprzez czasopisma i przekłady książek, korespon-
dencję i rozmowy tworzył się nowy ład estetyczny.
Pierwszy, wstępny rozdział Autor poświęcił sa-
mej kategorii Europy Środkowej i metodologicznej
zasadności posługiwania się nią przy opisie zjawisk
artystycznych. W miejsce opisu procesów rozwoju
i postępu w sztuce, z centrami i peryferiami, Szczer-
ski proponuje opis uwzględniający „przestrzenne
współistnienie zjawisk artystycznych”, odwołując
się m.in. do filozofii Foucaulta oraz zyskującej
coraz większą popularność w badaniach metody
topograficznej. W kolejnych rozdziałach znalazło
się omówienie znajomości sztuki brytyjskiej w Euro-
pie środkowej ok. 1900 r., ze szczególnym uwzględ-
nieniem malarstwa prerafaelitów i roli jaką ono
odegrało w ukształtowaniu się wyrafinowanego es-
tetyzmu końca wieku, oraz ruchu Arts and Crafts -
najistotniejszego z punktu widzenia historii archi-
tektury i wzornictwa XX w., który wywarł szczegól-
nie silny wpływ w krajach Europy północnej
i środkowo-wschodniej. Wykorzystując imponującą
ilość opracowań i tekstów źródłowych Szczerski usta-
nawia drogowskazy do poruszania się po skompliko-
wanej mapie relacji artystycznych ok. roku 1900.
Z racji niezwykle szerokiego zakresu tego materiału
w poniższych uwagach skoncentruję się na wątku
polskim.
Wpływ wyspiarskiego racjonalizmu i romanty-
zmu w projektowaniu, wyartykułowanych przez
ruch Arts and Crafts - najpełniej opracowany jest
w kontekście niemieckojęzycznym. Częścią kano-
nicznej już wykładni jest udział Mackintosha w VIII
Wystawie Secesji Wiedeńskiej, rola Hoffmannna
w tworzeniu Wiener Werkstatte wzorowanych na
Guild of Handicraft Ashbee’ego, brytyjska misja dy-
plomatyczno-architektoniczna Hermanna Muthesiu-
sa i jej konsekwencje m.in. w postaci publikacji
3 tomów Das englische Haus, dzieje kolonii arty-
stycznej w Darmstadcie założonej przez księcia
Ludwika Heskiego. W mniejszym stopniu, nato-
miast, znana jest i opracowana rola Paryża, nie tylko
jako ówczesnej stolicy malarstwa europejskiego, ale
też kosmopolitycznego centrum artystycznego, w
którym krzyżowały się wpływy i idee także w dzie-
dzinie architektury, rękodzieła i wzornictwa. Do po-
pularyzacji malarstwa prerafaelitów i idei Ruskina,
które legły u podstaw ruchu Arts and Crafts, przy-
czynił się we Francji Robert de la Sizeranne, autor
Ruskin et la religion de la Beaute (1897) oraz Le
peinture anglaise contemporaine (1895), który po-
łączył ideowo obydwa zjawiska. Za pośrednictwem
Francji idee te docierały też do Polski - przekłady
dwóch książek de la Sizeranne’a były pierwszymi
opracowaniami na ten temat jakie ukazały się w ję-
zyku polskim, wyprzedzając mocno opóźnione (co
najmniej o 40 lat) w stosunku do oryginału i, dość
przypadkowe w wyborze, jak nadmienia Autor, tłu-
maczenia dzieł samego Ruskina.
Szczerski zwraca uwagę na przeciwstawienie na
przełomie wieków sztuki brytyjskiej i francuskiej,
jako dwóch różnych tradycji artystycznych - narodo-
wej i kosmopolitycznej. Sztuka brytyjska, czy jako
malarstwo prerafaelitów czy działalność powołanych
EDYTA POLIT
Warszawa, Uniwersytet Warszawski
Pionierzy know-how
Monograficzne opracowania dotyczące
sztuki brytyjskiej pojawiają się na pol-
skim rynku wydawniczym rzadko. Czę-
ściej mamy do czynienia z referatami, artykułami
i rozdziałami książek, które traktują o konkretnych
twórcach bądź zjawiskach. Dotyczy to także okresu
przełomu XIX i XX w., jednego ze spektakularnie
międzynarodowych momentów w historii sztuki
europejskiej, w którym z wielkim impetem ruszyły
zainicjowane na Wyspach Brytyjskich reformy ar-
chitektury, projektowania wnętrz i wzornictwa.
Książka Andrzeja Szczerskiego, Wzorce tożsamo-
ści. Recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środko-
wej około roku 1900, jest pierwszym opracowaniem
pokazującym meandryczność, wielorakość i różno-
rodność dróg, którymi idee i wzory z Wysp Brytyj-
skich przenikały do Polski, Niemiec, Czech, Słowa-
cji, Austrii i na Węgry. Z ogromu zebranych i
przedstawionych przez Szczerskiego materiałów wy-
łania się obraz kipiącego tygla życia artystycznego
tamtego czasu, w którym wśród podróży i wystaw,
poprzez czasopisma i przekłady książek, korespon-
dencję i rozmowy tworzył się nowy ład estetyczny.
Pierwszy, wstępny rozdział Autor poświęcił sa-
mej kategorii Europy Środkowej i metodologicznej
zasadności posługiwania się nią przy opisie zjawisk
artystycznych. W miejsce opisu procesów rozwoju
i postępu w sztuce, z centrami i peryferiami, Szczer-
ski proponuje opis uwzględniający „przestrzenne
współistnienie zjawisk artystycznych”, odwołując
się m.in. do filozofii Foucaulta oraz zyskującej
coraz większą popularność w badaniach metody
topograficznej. W kolejnych rozdziałach znalazło
się omówienie znajomości sztuki brytyjskiej w Euro-
pie środkowej ok. 1900 r., ze szczególnym uwzględ-
nieniem malarstwa prerafaelitów i roli jaką ono
odegrało w ukształtowaniu się wyrafinowanego es-
tetyzmu końca wieku, oraz ruchu Arts and Crafts -
najistotniejszego z punktu widzenia historii archi-
tektury i wzornictwa XX w., który wywarł szczegól-
nie silny wpływ w krajach Europy północnej
i środkowo-wschodniej. Wykorzystując imponującą
ilość opracowań i tekstów źródłowych Szczerski usta-
nawia drogowskazy do poruszania się po skompliko-
wanej mapie relacji artystycznych ok. roku 1900.
Z racji niezwykle szerokiego zakresu tego materiału
w poniższych uwagach skoncentruję się na wątku
polskim.
Wpływ wyspiarskiego racjonalizmu i romanty-
zmu w projektowaniu, wyartykułowanych przez
ruch Arts and Crafts - najpełniej opracowany jest
w kontekście niemieckojęzycznym. Częścią kano-
nicznej już wykładni jest udział Mackintosha w VIII
Wystawie Secesji Wiedeńskiej, rola Hoffmannna
w tworzeniu Wiener Werkstatte wzorowanych na
Guild of Handicraft Ashbee’ego, brytyjska misja dy-
plomatyczno-architektoniczna Hermanna Muthesiu-
sa i jej konsekwencje m.in. w postaci publikacji
3 tomów Das englische Haus, dzieje kolonii arty-
stycznej w Darmstadcie założonej przez księcia
Ludwika Heskiego. W mniejszym stopniu, nato-
miast, znana jest i opracowana rola Paryża, nie tylko
jako ówczesnej stolicy malarstwa europejskiego, ale
też kosmopolitycznego centrum artystycznego, w
którym krzyżowały się wpływy i idee także w dzie-
dzinie architektury, rękodzieła i wzornictwa. Do po-
pularyzacji malarstwa prerafaelitów i idei Ruskina,
które legły u podstaw ruchu Arts and Crafts, przy-
czynił się we Francji Robert de la Sizeranne, autor
Ruskin et la religion de la Beaute (1897) oraz Le
peinture anglaise contemporaine (1895), który po-
łączył ideowo obydwa zjawiska. Za pośrednictwem
Francji idee te docierały też do Polski - przekłady
dwóch książek de la Sizeranne’a były pierwszymi
opracowaniami na ten temat jakie ukazały się w ję-
zyku polskim, wyprzedzając mocno opóźnione (co
najmniej o 40 lat) w stosunku do oryginału i, dość
przypadkowe w wyborze, jak nadmienia Autor, tłu-
maczenia dzieł samego Ruskina.
Szczerski zwraca uwagę na przeciwstawienie na
przełomie wieków sztuki brytyjskiej i francuskiej,
jako dwóch różnych tradycji artystycznych - narodo-
wej i kosmopolitycznej. Sztuka brytyjska, czy jako
malarstwo prerafaelitów czy działalność powołanych