DOI Artikel:
Melbechowska-Luty, Aleksandra: [Rezension von: Małgorzata Biernacka, Literatura - Symbol - Natura. Twórczość Edwarda Okunia wobec Młodej Polski i symbolizmu europejskiego]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0125
119
ALEKSANDRA MELB ECHO WSKA-LUTY
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Małgorzata Biernacka, Literatura - Symbol - Natura.
Twórczość Edwarda Okunia wobec Młodej Polski
i symbolizmu europejskiego, Warszawa, IS PAN, 2004
Książka Małgorzaty Biernackiej jest w pierw-
szym planie pracą o twórczości Edwarda
Okunia (1872-1945), a w drugim, równie
ważnym, studium o polskim i europejskim moderni-
zmie, jego kulturze, estetyce, duchowości, literatu-
rze i sztuce, a także o stanie umysłów i motywacjach
ludzi, którzy tę epokę kształtowali. Okuń jest tu „fi-
gurą” wiążącą artystyczne zjawiska tego czasu,
twórcą wyrażającym fenomen symbolicznego kre-
owania obrazu świata, który zawładnął wyobraźnią
artystów Młodej Polski. Sztuka jego rozwijała się w
granicach wyznaczonych przez przełom XIX i XX
w. i w takiej konwencji przetrwała niemal do połowy
ubiegłego stulecia, bowiem Okuń pozostał wierny
fascynacjom swojej młodości, a w późniejszych la-
tach powielał własne pomysły, wyminął zdobycze
sztuki nowoczesnej, nie zaakceptował m.in. sztuki
Cezanne’a, Gauguina, Matisse’a, nie mówiąc już
o kierunkach awangardowych dwudziestolecia mię-
dzywojennego. Był artystą utalentowanym, niezwy-
kle płodnym, a nadto, na swój sposób typowym
przedstawicielem jednego z najświetniejszych okre-
sów, jakie zaistniały w sztuce polskiej; dlatego do-
brze się stało, że Autorka przywróciła pamięć o nim,
a właściwie odkryła go na nowo. Okuń zaistniał
w grudniu 1899 r. na pierwszej indywidualnej wy-
stawie otwartej w warszawskim Salonie Krywulta.
Od tego czasu sporo o nim pisano, jednak w latach
30. XX w. twórczość jego była już postrzegana jako
anachroniczna, a jeszcze później traktowano ją mar-
ginalnie i zdawkowo. Po 1945 r. ukazały się tylko
dwie obszerniejsze prace poświęcone autorowi Au-
toportretu z motylem^. Przez długie lata pamiętano
o kilku reprezentatywnych dla malarstwa Okunia ob-
razach i o ilustracjach do „Chimery”, tymczasem,
jak podaje Małgorzata Biernacka, jego dorobek
składał się z setek innych dzieł; Autorka odnalazła
i opublikowała 106 zachowanych obrazów olejnych,
zinwentaryzowała 547 obrazów zaginionych, 122
obiekty wykonane w innych technikach (istniejące
i zaginione) oraz zespół winiet, ilustracji książko-
wych i projektów druków. Poza tą imponującą do-
kumentacją Biernacka z powodzeniem podjęła
zasadnicze dla tej pracy zadanie interpretacyjne:
wnikliwie rozpoznała i zaprezentowała ikoniczne
tematy, motywy, wątki i treści wyraziście wskazują-
ce na osobliwe „nastroje” i fascynacje dominujące
w sztuce epoki modernizmu i Młodej Polski, które
były obecne w twórczości Okunia.
Jak wiadomo, na ideowo-artystycznych nurtach
przełomu wieków poważnie odcisnęła się myśl Sta-
nisława Przybyszewskiego (silnie spokrewniona
z fdozofią Friedricha Nietzschego i Artura Schopen-
hauera), jego - wyłączone z intelektualnego procesu
poznania - psychologiczne teorie „nagiej duszy”,
nieodgadnionej istoty bytu, sfery podświadomości,
intuicji, uwolnionego instynktu płci. Tak często
opisywane przez autora Confiteor konflikty pra-
gnień zmysłowych w zderzeniu z racjami moralny-
mi oraz batalistyczna wizja ludzkiego losu wraz
z jego ekstremalnym napięciem bólu, niekończące-
go się dramatu istnienia i przemijania (zawsze pro-
wadzącego do tragicznych rozwiązań) stały się
podstawą „ekspresjonistycznej estetyki” Przybyszew-
skiego, inspirującej wielu ówczesnych artystów po-
szukujących metafizycznych pierwiastków w sztuce,
1 A. GRADOWSKA, „Nurt symboliczno-fantastyczny we
wczesnej fazie twórczości Edwarda Okunia”, [w:] Sztuka
około 1900, Warszawa 1969, s. 209-222; J. ZAGRODZ-
KI, Symbolizm w sztuce Edwarda Okunia, Łódź 1987.
ALEKSANDRA MELB ECHO WSKA-LUTY
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Małgorzata Biernacka, Literatura - Symbol - Natura.
Twórczość Edwarda Okunia wobec Młodej Polski
i symbolizmu europejskiego, Warszawa, IS PAN, 2004
Książka Małgorzaty Biernackiej jest w pierw-
szym planie pracą o twórczości Edwarda
Okunia (1872-1945), a w drugim, równie
ważnym, studium o polskim i europejskim moderni-
zmie, jego kulturze, estetyce, duchowości, literatu-
rze i sztuce, a także o stanie umysłów i motywacjach
ludzi, którzy tę epokę kształtowali. Okuń jest tu „fi-
gurą” wiążącą artystyczne zjawiska tego czasu,
twórcą wyrażającym fenomen symbolicznego kre-
owania obrazu świata, który zawładnął wyobraźnią
artystów Młodej Polski. Sztuka jego rozwijała się w
granicach wyznaczonych przez przełom XIX i XX
w. i w takiej konwencji przetrwała niemal do połowy
ubiegłego stulecia, bowiem Okuń pozostał wierny
fascynacjom swojej młodości, a w późniejszych la-
tach powielał własne pomysły, wyminął zdobycze
sztuki nowoczesnej, nie zaakceptował m.in. sztuki
Cezanne’a, Gauguina, Matisse’a, nie mówiąc już
o kierunkach awangardowych dwudziestolecia mię-
dzywojennego. Był artystą utalentowanym, niezwy-
kle płodnym, a nadto, na swój sposób typowym
przedstawicielem jednego z najświetniejszych okre-
sów, jakie zaistniały w sztuce polskiej; dlatego do-
brze się stało, że Autorka przywróciła pamięć o nim,
a właściwie odkryła go na nowo. Okuń zaistniał
w grudniu 1899 r. na pierwszej indywidualnej wy-
stawie otwartej w warszawskim Salonie Krywulta.
Od tego czasu sporo o nim pisano, jednak w latach
30. XX w. twórczość jego była już postrzegana jako
anachroniczna, a jeszcze później traktowano ją mar-
ginalnie i zdawkowo. Po 1945 r. ukazały się tylko
dwie obszerniejsze prace poświęcone autorowi Au-
toportretu z motylem^. Przez długie lata pamiętano
o kilku reprezentatywnych dla malarstwa Okunia ob-
razach i o ilustracjach do „Chimery”, tymczasem,
jak podaje Małgorzata Biernacka, jego dorobek
składał się z setek innych dzieł; Autorka odnalazła
i opublikowała 106 zachowanych obrazów olejnych,
zinwentaryzowała 547 obrazów zaginionych, 122
obiekty wykonane w innych technikach (istniejące
i zaginione) oraz zespół winiet, ilustracji książko-
wych i projektów druków. Poza tą imponującą do-
kumentacją Biernacka z powodzeniem podjęła
zasadnicze dla tej pracy zadanie interpretacyjne:
wnikliwie rozpoznała i zaprezentowała ikoniczne
tematy, motywy, wątki i treści wyraziście wskazują-
ce na osobliwe „nastroje” i fascynacje dominujące
w sztuce epoki modernizmu i Młodej Polski, które
były obecne w twórczości Okunia.
Jak wiadomo, na ideowo-artystycznych nurtach
przełomu wieków poważnie odcisnęła się myśl Sta-
nisława Przybyszewskiego (silnie spokrewniona
z fdozofią Friedricha Nietzschego i Artura Schopen-
hauera), jego - wyłączone z intelektualnego procesu
poznania - psychologiczne teorie „nagiej duszy”,
nieodgadnionej istoty bytu, sfery podświadomości,
intuicji, uwolnionego instynktu płci. Tak często
opisywane przez autora Confiteor konflikty pra-
gnień zmysłowych w zderzeniu z racjami moralny-
mi oraz batalistyczna wizja ludzkiego losu wraz
z jego ekstremalnym napięciem bólu, niekończące-
go się dramatu istnienia i przemijania (zawsze pro-
wadzącego do tragicznych rozwiązań) stały się
podstawą „ekspresjonistycznej estetyki” Przybyszew-
skiego, inspirującej wielu ówczesnych artystów po-
szukujących metafizycznych pierwiastków w sztuce,
1 A. GRADOWSKA, „Nurt symboliczno-fantastyczny we
wczesnej fazie twórczości Edwarda Okunia”, [w:] Sztuka
około 1900, Warszawa 1969, s. 209-222; J. ZAGRODZ-
KI, Symbolizm w sztuce Edwarda Okunia, Łódź 1987.